Telegram Web
📌 تاریخ ترجمه در خدمت تاریخ

❇️ کودتای ۲۸ مرداد از دریچۀ تاریخ ترجمه

(بخش اول)

💠 در اندیشۀ فوکو، آنچه دوره‌های تاریخی را از هم تفکیک می‌کند، نه تاریخ تقویمی (سده، دهه و...) و نه آمدو‌رفت حکومت‌ها و پادشاهی‌ها، بلکه گسست‌های معرفتی‌ای است که در دل گفتمان‌ها رخ می‌دهند. آنچه در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ اتفاق افتاد بی‌شک یکی از همان گسست‌های معرفتی است که از قضا در عرصۀ عمل و نظر ترجمه نمود بارزی داشت. دوره‌بندی تاریخ ترجمه در دوران پهلوی به دو دورۀ قبل و بعد از کودتای ۲۸ مرداد می‌تواند بینش‌های جدیدی را هم دربارۀ ترجمه و هم دربارۀ رویداد ۲۸ مرداد به دست دهد که تاکنون به‌علتِ ضعف تفسیر تاریخی و عدم‌تسلط به روش‌شناسی تاریخ‌نگاری،در نهان‌خانه نهان مانده است. اینکه چگونه می‌توان رویدادهای تاریخی را از دریچۀ تاریخ ترجمه تبیین و تفسیر کرد یکی از رسالت‌های مطالعات تاریخی ترجمه است.

💠 کودتای ۲۸ مرداد ازیک‌سو محصول شرایط گفتمانی پیش از خود بود که توسط ترجمۀ نصف‌و‌نیمه و کاریکاتوریِ آثار چپ شکل گرفته بود. ازسوی‌دیگر، کودتای ۲۸ مرداد منتهی به ظهور گفتمان‌هایی شد که هم متأثر از فرایندها و فراورده‌های ترجمانی بودند و هم بر آن‌ها تأثیر گذاشتند. در این تفسیر، رویدادهای تاریخ ترجمه ازجمله تأسیس انتشارات فرانکلین به ابتکار یک شخص یا یک نهاد صورت نگرفت؛ آنچه موجب این رویدادها شد همانا کشمکش‌های گفتمانی و نزاع معرفتی بین نظام‌های اندیشیدن ایرانی بود که در هر زمان، بسته به فحوا و غایت فردینۀ آن، شرایط امکان آن رویدادها را فراهم می‌کرد. به‌عبارتی، ترجمه در بطن گسست‌های معرفتی و نزاع‌های گفتمانی قرار داشت و خود نیز در نتیجۀ آن تعریف و بازتعریف شد.


🌐 شبکۀ تاریخ‌نگاری ترجمه
————————————————
@Historiography_of_Translation
————————————————
📌 تاریخ ترجمه در خدمت تاریخ

❇️ کودتای ۲۸ مرداد از دریچۀ تاریخ ترجمه

(بخش دوم)


💠 پس از کودتای ۲۸ مرداد، ذهن و زیست ایرانی دستخوش تغییرات مهمی شد و ترجمه نیز از این تغییرات مصون نماند. پس از کودتا و عمدتاً در طی سه دهه پیش از انقلاب اسلامی، دگرگونی‌های زیر در عرصهٔ ترجمه به وجود آمد:

۱. پس از سرکوب جریان چپ، بسیاری از زعمای آن به مهاجرت اجباری تن دادند. برخی از پیش مترجم بودند و برخی دیگر هم در غربت به ترجمه روی آوردند. آثارشان گاه‌و‌بی‌گاه وارد ایران می‌شد و خوانندگانی داشت. فعالیت مهاجران ایرانی در عرصهٔ ترجمه موضوع ناشناخته‌‌ای است و تاکنون پژوهش جدی در این زمینه صورت نگرفته است.

۲. پس از سرکوب مخالفانِ رژیمِ پهلوی، بسیاری از  مترجمان و نویسندگان به فعالیت‌های زیرزمینی روی آوردند و به‌طور پنهانی به ترجمه و‌ نشر مارکسیسم در انواع مختلف آن مشغول شدند. ترجمه وارد فضای غیررسمی و مخفیانه شد و شیوه‌های جدیدی در نشر آثار رونق گرفت که به‌کل با ساحت رسمیِ ترجمه متفاوت بود.

۳. ترجمه شاید برای اولین بار در ایران در فضای زندان رونق گرفت. افراد زیادی از طیف‌های مختلف به‌علت مبارزه با رژیم، دستگیر و وارد زندان‌های پهلوی شدند. تعدادی از اینان از پیش مترجم بودند و تعدادی نیز در زندان مترجم شدند؛ خواه از سر تفنن، خواه از سر تعهد. بسیاری از متون کلیدی در زندان ترجمه می‌شد و هم‌زمان یا پس از آزادی منتشر و توزیع می‌شدند. این مترجمان بعدها قاطبهٔ نسل بی‌تکرار مترجمان ایرانی را شکل دادند و پس از آزادی ترجمه‌های فاخری را عرضه کردند. بررسی ترجمه در زندان هم موضوع جالبی هست که به غیر از یک مقاله، تاکنون پژوهشی دربارهٔ آن انجام نشده است.

۴. با سرکوب جریان چپ‌ کلاسیک، گفتمان‌های رقیب و التقاتی توانستند عرض اندام کنند. منتقدان و مبارزان اسلام‌گرا با رهبری شهید مطهری و علامه طباطبائی، نقدهای جدی علیه مارکسیسم روانه کردند که اساساً حاصل مطالعهٔ ترجمه‌های منتشره بود. درسوی‌دیگر، چپ اسلامی قدرت بیشتری یافت و متفکران آن به‌طور جدی به ترجمه و بازنویسی اهتمام ورزیدند و دوره‌ای جدید در مبارزه علیه رژیم شکل گرفت. همچنین، برنامه‌های فرهنگی ضدکمونیستی ازجمله «برنامهٔ نشر فرانکلین» بر عمل و نظر ترجمه تأثیر شگرفی گذاشتند. این مورد اخیر از موضوعات پرتکرار پژوهشی بوده است.


#موضوع_پژوهش
#معرفی_موضوع


🌐 شبکۀ تاریخ‌نگاری ترجمه
————————————————
@Historiography_of_Translation
————————————————
📌 بازتاب ترجمه و مترجم‌گری در رسانه‌ها

فهرست برخی از تولیدات رسانه‌ای را مشاهده می‌کنید که به موضوعات تاریخ ترجمه و مترجمان ایرانی پرداخته‌اند.


❇️ مستندهایی دربارۀ مترجمان ایرانی

مستندی دربارۀ رضا سیدحسینی
📽 تماشا

لذت نوشتن (عبدالله کوثری)
پخش‌ از شبکۀ چهار سیما | تماشا

پیرمرد و دریا (نجف دریابندری)
پخش‌ توسط اهورا فیلم | تماشا

محمد قاضی به‌روایت گوستاو دوره


نجف دریابندری، یک‌ دور تمام


❇️ برنامه‌های تلویزیونی دربارۀ تاریخ ترجمه در ایران

تاریخ ترجمه و تأثیر آن در انتقال تمدن اسلامی
برنامۀ «ژرفا» شبکۀ جام‌جم | تماشا

ترجمه آثار کهن ادب فارسی
برنامۀ «ژرفا» شبکۀ جام‌جم | تماشا


💥 اگر پسند شما بود، به‌‌اشتراک بگذارید.


🌐 شبکۀ تاریخ‌نگاری ترجمه
————————————————
@Historiography_of_Translation
————————————————
2023-Islamic Thought and the Art of Translation.pdf
4.6 MB
#معرفی_اثر

🔸مجموعه مقالات
«اندیشۀ اسلامی و هنر ترجمه»
(با مقدمۀ سیدحسین نصر)

❇️ کاووشی پیرامون تصوف، فلسفۀ اسلامی، کیهان‌شناسی، هرمونتیک و تعاملات میان‌فرهنگی در جهان پارسی‌مآب با تمرکز بر نقش ترجمه


💥 اگر پسند شما بود، به‌‌اشتراک بگذارید.


🌐 شبکۀ تاریخ‌نگاری ترجمه
————————————————
📌 توصیه‌هایی به مشتاقان تحصیل
#منهای_ترجمه

💠 شهریور ماه زمان اعلام نتایج کنکور است و مشتاقان تحصیل خوشحال از قبولی و‌ موفقیت. به تک‌تک آن‌ها تبریک می‌گویم. اما...

دانشجویان چه وظایفی دارند؟
جامعه در قبال آن‌ها چه وظایف و تکالیفی دارد؟


پاسخ پرسش اول را در ادامه موردبه‌مورد آورده‌ام که برحسب تجربه و دستاوردها و خطاهایی است که طی ده سال تحصیل در بالاترین سطح دانشگاه داشته‌ام. امید که چراغ راهی باشد.

۱. روابط خود را با دیگران با وسواس زیاد تنظیم کنید. با هر جریان، گروه و جوّی همراه نشوید. جهان رنگارنگ است و انسان‌ها نیز؛ بگردید و رنگ متناسب و مطلوب خود را پیدا کنید.در روابط عاطفی، شغلی و خانوادگی، معاشرت با نااهلان و علم‌گریزان و جاهلان را به حداقل یا حتی به صفر برسانید زیرا اینان هم عقل را از بین می‌برند و هم قلب را.

۲. راهبر باشید نه دنبال‌کننده. اهل دانشگاه سازنده است نه مقلّد. مُدهای زودگذر جریانات و توهمات بی‌معنا و ایدئولوژی‌های تاریخ‌گذشته را کنار بگذارید. در هر رشته و زمینه‌ای فعالیت می‌کنید، راه اصیل خود را بسازید و دیگران را نیز به آن دعوت کنید. حتی در زندگی روزمره و در گفتار، رفتار و پوشش، شخصیت دانشگاهی و عالمانهٔ خود را بروز دهید و از سبک‌های مبتذل و مریض جامعه دوری کنید.

۳. شما باید چشم جامعه باشید. همچون یک ناظر با عینک آگاهی، جامعه را زیر نظر بگیرید. با جامعه و در جامعه باشید ولی در آن حل نشوید و از موضع منتقد و دلسوز و با روش عالمانه و مدبرانه، کژی‌های جامعه‌تان را بشناسید و در حد توان آن را اصلاح کنید.

۴. سواد رسانه‌ای خود را بالا ببرید. جهان امروزی جهان روایت‌ها و داستان‌های رسانه‌ای است. آگاه باشید و گرفتار داستان‌‌سازی اربابان جهل نشوید؛ اجازه ندهید با چند مطلب و پست و تصویر با ذهنتان بازی کنند. در عوض، از امکانات رسانه برای پیشبرد اهداف‌، برنامه‌ها و ایده‌های خیرخواهانهٔ خود استفاده کنید.

۵. جدا از رشتهٔ تحصیلی، پنج زمینه را جدی دنبال کنید و سعی کنید حداقل اطلاعات کلی و دانش اولیه در این پنج زمینه داشته باشید: ادبیات، فلسفه (به‌ویژه فلسفه سیاسی)، روانشناسی (به‌ویژه روانشناسی انتقادی و خودآگاه)، هنر فاخر (به‌ویژه سینما و موسیقیِ اندیشیده) و تاریخ (به‌ویژه شناخت حقیقی از ایران و اسلام).

۶. سلامت جسمانی و روانی خود را با هیچ چیزی عوض نکنید. هر روز برای آن برنامه، وسواس و دقت داشته باشید و به خواب و تغذیه توجه کنید. در برخی از مراحل تحصیل به‌ویژه مقاطع ارشد و دکتری نیازمند قوای روحی و جسمانی هستید تا از عهدهٔ کار بربیایید.

۷. دانش مالی خود را افزایش دهید. به کسب مقام و ثروت از طریق علم یا خارج از آن فکر کنید که این امر کاملاً به‌جا و شایسته است. عقل معاش را پرورش دهید و از موهبت‌های مادی علم بی‌نصیب نمانید. پرسش مزخرف «علم بهتر هست یا ثروت؟» را از ذهن خود پاک نمایید و سعی کنید راه‌هایی را برای ارتباط این دو پیدا کنید؛ همان‌طور که بسیاری از دانشگاهیان توانسته‌اند در کنار علم از موهبت‌های مادی آن نیز بهره‌مند شوند.

۸. ارتباطات علمی و شبکه‌سازی دانشگاهی انجام دهید. در بین اساتید دانشگاه افراد بی‌سواد و باسواد فراوان داریم. ارتباطات خود را با اساتید کاربلد و دغدغه‌مند مستحکم کنید و با کار باکیفیت و اخلاق شایسته، آن‌ها را قانع کنید تا با شما همکاری کنند و راه را نشان دهند.

۹. در تصمیمات مهم زندگی از روی عقلانیت عمل کنید. با جوّ جامعه تصمیم نگیرید؛ تحت فشار اطرافیان و دوستان تصمیم نگیرید. عقلانیت و تسلط به خویش قوی‌ترین ابزارهای بشریت در دنیای مدرن هستند. اجازه ندهید هورمون‌ها برای زندگی‌تان تصمیم بگیرند. فرق بین فرد تحصیل‌کرده ‌و تحصیل‌نکرده همین جاست؛ همین یک کلمه «عقلانیت».

۱۰. دانشگاه و کلاس و رشته را صرفاً برای یادگیری فن و تکنیک نخواهید. هدف اصلی دانشگاه به‌ویژه در رشته‌های علوم انسانی آموزش نحوهٔ «اندیشیدن» است. اگر اندیشه شکل گرفت، بقیه موارد خودش جور می‌شود. در دانشگاه همگی تبدیل به معلم، مترجم، مهندس، پزشک، استاد، کارمند، مدیر و‌ غیره می‌شویم؛ اما مهمتر از همهٔ این‌ها تبدیل شدن به یک پدر خوب، مادر خوب، فرزند خوب، همسر خوب و‌ دوست خوب است؛ یعنی تبدیل شدن به انسانی بهتر.

۱۱. در جمع دوستان و خانواده از خوبی‌ها و خوشی‌های دانشگاه بگویید تا دیگران هم دید مثبتی به تحصیل داشته باشند. شرایط فرهنگی و فکری در ایران به‌نحوی‌ست که برای نجات خود و جامعه چاره‌ای جز تحصیل نداریم. هر چه جوانان بااستعداد از دانشگاه فاصله بگیرند، معضلات ایران بیشتر و بیشتر خواهد شد. نمی‌گویم همه تحصیل کنند یا بدون تحصیلات زندگی ممکن نیست؛ اما برای کسی که دغدغه‌مند است، دانشگاه اولین و آخرین سنگر ایران‌بانی، ایران‌دانی و ایران‌داری است.

💥 اگر پسند شما بود، به‌‌اشتراک بگذارید.

🌐 شبکۀ تاریخ‌نگاری ترجمه
معرفی #کتاب‌شناسی (۲۵)

آمار نشر کتاب در ایران (۱۳۵۸-۱۳۹۳)

زیرنظر مجید غلامی‌ جلیسه
ناشر: خانه کتاب (۱۳۹۴)

❇️ منبعی برای گردآوری داده دربارۀ روند ترجمه و تألیف کتاب در ایران


🌐 شبکۀ تاریخ‌نگاری ترجمه
————————————————
@Historiography_of_Translation
————————————————
#معرفی_اثر

🔸 عنوان
: ترجمۀ ادبیات فارسی
(انتشارات راتلج، ۲۰۲۲)

💠 مجموعه مقالاتی دربارۀ ترجمۀ آثار ادبیِ فارسی به زبان‌های خارجی

❇️ با توجه به اینکه اکثر نویسندگان این مجموعه به حوزۀ زبان‌شناسی و ادبیات تعلق دارند، رویکرد اصلی کتاب هم زبان‌شناختی-ادبی است، گرچه به سایر جوانب موضوع نیز اشارۀ مختصری شده است.

🔗 دریافت نسخۀ پی‌دی‌اف

🌐 شبکۀ تاریخ‌نگاری ترجمه
————————————————
@Historiography_of_Translation
————————————————
📌 فریاد مترجم: فریدون رحیمی (۱۳۲۸-۱۳۹۰)

💠 فریدون رحیمی با نام ادبی «فریدون فریاد» مترجم و شاعر ایرانی بود که در تبادلات ادبی بین ایران و یونان نقش مهمی ایفا کرد. ترجمۀ ادبیات یونان به فارسی و همچنین ترجمۀ شعر فارسی به یونانی از خدمات مهم وی در عرصۀ مترجم‌گری محسوب می‌شود. فریدون فریاد به‌پاس زحماتش در عرصۀ فرهنگی یونان مورد تقدیر قرار گرفت و جوایز و افتخارات بین‌المللی کسب کرد. وی نه‌تنها در تعاملات ادبی فارسی-یونانی فعال ظاهر شد بلکه در درون جامعۀ فرهنگی یونان نیز جایگاه بی‌بدیلی داشت. وی در سال ۱۳۹۰ در آتن درگذشت. فریدون فریاد را باید از مترجمان مهجورمانده در دوران معاصر دانست.


🌐 شبکۀ تاریخ‌نگاری ترجمه
————————————————
@Historiography_of_Translation
————————————————
#معرفی_اثر

🔸 عنوان
: فلسفۀ غرب و ترجمه: گزیدۀ مقالات همایش فلسفۀ غرب و ترجمه
(مؤسّسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، ۱۴۰۳)


🌐 شبکۀ تاریخ‌نگاری ترجمه
————————————————
@Historiography_of_Translation
————————————————
📌 اندر احوالات مترجمان

مدیا کاشیگر (۱۳۳۵-۱۳۹۶)

«خیلی از متن ها ترجمه نشده‌اند چرا که تاکنون مترجم خود را پیدا نکرده‌اند. به‌طور مثال من در‌حال حاضر مشغول ترجمه یکی از سروده‌های لوترامون هستم که در سال ۱۸۶۹ سروده شده و تاکنون به دلایلی به فارسی ترجمه نشده است. من ۶ سال روی این متن کار کردم و بارها آن را خواندم تا اینکه لحن آن را پیدا کردم و حالا جرأتش را یافته‌ام که آن را ترجمه کنم.»

🌐 شبکۀ تاریخ‌نگاری ترجمه
————————————————
@Historiography_of_Translation
————————————————
📌تأملی پیرامون «به‌روز»‌بودن منابع علمی
#منهای_ترجمه

استفاده از منابع به‌روز در دانشگاه همواره یکی از دغدغه‌های اساتید و دانشجویان است.  اکثر دانشگاهیان دنبال این هستند که از منابعی که تازه منتشر شده در برنامه‌های درسی و کلاسی خود استفاده کنند. استادی هم که غیر از این عمل کند از سوی دانشجویان ملامت می‌شود. به‌عبارتی، هر چه تاریخ نشر به تاریخ امروز نزدیک باشد، آن منبع را باید به‌عنوان منبع به‌روز در برنامه‌های درسی لحاظ کرد و منابعی را که تاریخ انتشار آن‌ها قدیمی است، باید کنار گذاشت. در ظاهر تنها روش هم همین است اما باید توجه داشت که این نوع تعریف از «به‌روز»بودن دقیق نیست. ایراد این روش زمانی روشن می‌شود که بپذیریم خیلی از منابع علمی گرچه تاریخ انتشارشان قدیمی است ولی همچنان حائز اهمیت هستند و نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی کرد؛ به دلایل زیر:

🔸 تطور منابع

منابع علمی معمولاً در راستای هم می‌آیند و تکمیل‌کنندهٔ هم هستند. نمی‌توان بخشی از این زنجیره را به‌بهانهٔ قدیمی بودن تاریخ نشر حذف کرد. برای مثال، درک تفاسیر جدید از لیبرالیسم نیازمند مطالعهٔ منابع قدیمی و اولیه در این حوزه است، زیرا آثار جدید به‌نحوی بازاندیشی، نقادی یا تکلمه‌ای است دربارهٔ کتب و آثار پیشینیان.

🔸 مدخلیت در جامعهٔ هدف

برنامه‌های کلاسی می‌بایست بازتابی از نیازها و الویت‌های جامعه باشد. برای مثال، جامعه‌ای که در شناخت نظریه‌های جامعه‌شناسی در مراحل ابتدایی قرار دارد نبایست بدون شناخت منابع قدیمی و پایه‌ای مستقیماً به آثار جدید علمی ورود کند. نیازهای هر جامعه مستلزم مطالعه منابع خاصی هست که ممکن است این منابع در یک جامعه و نظام دانشگاهی دیگر قدیمی باشند ولی برای جامعه دیگر تازگی و ضرورت داشته باشند.

🔸 ایجاد جهش علمی

در واقع، دستاوردهای علمی به‌مثابهٔ آجرهایی هستند که بر آجرهای سایرین سوار می‌شوند. نظریه‌پردازی، نقادی و ارائهٔ بینش‌های جدید در خلأ اتفاق نمی‌افتد، بلکه لازمهٔ آن دقیق شدن در آثار پیشینیان است، ولو تاریخ انتشار آن‌ها قدیمی باشد.


❇️ بنابراین، در به‌روز‌رسانی منابع علمی نباید تنها به معیار «تاریخ نشر» محدود شد و معیارهای دیگری همچون موضوعیت و مدخلیت منابع در جامعهٔ هدف و اهمیت بنیادین منابع را هم باید در نظر داشت.


💥 اگر پسند شما بود، به‌‌اشتراک بگذارید.


🌐 شبکۀ تاریخ‌نگاری ترجمه
————————————————
@Historiography_of_Translation
————————————————
💥امروز همایش بین‌المللی گرجستان آغاز شد. دانشجویان و اساتید گروه مترجمی انگلیسی دانشگاه علامه نیز حضور فعالی دارند. نخستین مقالهٔ مستخرج از #طرح_پژوهشی «تاریخ‌پژوهی ترجمه در ایران» قرار است در این همایش ارائه شود.

💥متأسفانه به‌علت مشکلات شخصی شرایط حضور برایم فراهم نشد و مقالهٔ مشترک من و دکتر فاطمه پرهام توسط ایشان ارائه خواهد شد.

برای استاد عزیز و سایر محققان ایرانی در این همایش آرزوی موفقیت دارم.🌺🌺


🌐 شبکۀ تاریخ‌نگاری ترجمه
————————————————
@Historiography_of_Translation
————————————————
2025/08/26 13:32:28
Back to Top
HTML Embed Code: