دوات پایگاه خبری_تحلیلی فرهنگی،هنری و ادبی Davat News-Analytical Base Cultural, Artistic, and Literary

/دوم:
نگاهی به نوشته‌ی دکتر سینا جهاندیده با عنوان: «نشانه‌های اضطرار در زبان» که در صفحه‏ی ‏ایشان "تبار شناسی کتاب" منشر شده است
           عباس گلستانی
نخست به این مطلب اشاره کنم که علت این پاسخ، اشاره‌ی دکتر جهاندیده عزیز به وضعیت «اضطرار» یا بحران و درماندگی در زبان گیلکی در میانه‌ی آراء خود است. 
زبان یک پدیده است، پدیده‌ای از نوع اجتماعی و فرهنگی، بنابراین مثل هر پدیده‌ی دیگر ‌دوره‌هایی مثل تولد، تکوین، استحاله و حتی مرگ دارد. به این ترتیب، زبان از دل تعامل اجتماعی انسان‌ها به‌ وجود می‌آید، رشد می‌کند و در هر جامعه شکل ویژه‌ی خود را مثل زبان فارسی و گیلکی پیدا می‌کند و در صورت بررسی‌آن، تغییرات هر زبان را باید در طول عمر و زمان آن پدیده در نظر گرفت. چرا که در فلسفه، علوم انسانی و طبیعی، پدیده (phenomenon) به هر چیزی اطلاق می‌شود که قابل مشاهده، تجربه یا تحلیل باشد.
زبان نیز همین‌گونه است و در دوره‌ای از مرحله ارتباطی صرف خود خارج می‌شود و وارد «زبانیت» خود می‌گردد، زبانیتی که ویژگیِ خود را دارد، به عبارتی «زبانیت» یعنی ساختار زبان به عنوان یک پدیده‌ی جدا از محتوای پیام. یعنی وقتی زبان دیگر فقط وسیله‌ی ارتباط ساده نیست، بلکه خودش موضوع توجه قرار می‌گیرد؛ خودش دیده می‌شود، حس می‌شود، و به چشم می‌آید.اما گاهی زبان توجه ما را جلب می‌کند، قدیمی، غریب، زیباشناختی یا نوستالژیک به نظر می‌رسد و ما به جای محتوا، خود زبان را تجربه می‌کنیم.
در این حالت می‌گویند «زبان، زبانیت خود را به رخ می‌کشد». یعنی ما دیگر فقط به معنا گوش نمی‌دهیم، بلکه خودِ واژه‌ها، ساختار، آهنگ و غریبی زبان را حس می‌کنیم. اما گاهی:
زبان توجه ما را جلب می‌کند، قدیمی، غریب، زیباشناختی یا نوستالژیک به نظر می‌رسد و ما به جای محتوا، خود زبان را تجربه می‌کنیم. در این حالت می‌گویند «زبان، زبانیت خود را به رخ می‌کشد». یعنی ما دیگر فقط به معنا گوش نمی‌دهیم، بلکه خود واژه‌ها، ساختار، آهنگ و غریبی زبان را حس می‌کنیم. این زبانیت در انحصار زبان مرده نیست، زبان زنده را نیز شامل می‏شود. زبان شعر امروز نیز نمی‏تواند زبان خودکار باشد، به جز این اگر باشد، متن در ژانر  شعر قرار نمی‏گیرد، زیرا زبان غیرِشعری از خود زبانیتی القاء نمی‏کند.
زبان بیهقی برای فارسی‌زبان امروز، زبانی است که دیگر خودکار نیست؛ ما متوجه می‌شویم که «این زبان است» و «با زبان امروز فرق دارد». این یعنی زبانیت آن آشکار شده است وبیشتر ادبیت دارد تا خودکاری. زبان انگلیسیِ شکسپیر نیز در امروز برای دانشجویان ادبیات انگلیسی قابل فهم و دریافت نیست و نیاز به مترجم و مفسر دارد.  زبان گیلکی در میان نسل جوان هم همین‌طور است. چون آن را خوب نمی‌دانند یا کلماتش قدیمی و نا آشناست، وقتی آن را می‌شنوند، زبان برایشان ابزار انتقال معنا نیست، بلکه خودش ممکن است یک موضوع زیباشناختی یا نوستالژیک ‌بشود. به گفته‌ی یاکوبسن «زبان ادبی به خودش اشاره دارد» یعنی توجه را از معنا به زبان جلب می‌کند و این همان زبانیت است. اما باید به نکته‌ای مهم نیز توجه کنیم که دکتر جهاندیده‌ی عزیز از اشاره به آن عبور کرده است‌ و این همان نکته‌ی «موقعیت بنیاد» و «موقعیت گریزی»  در زبان است. به عبارتی زبان‌شناسی در نگاه خود به زبان نمی‌تواند خود را تمام قد در خدمت موقعیت زبان قرار دهد و یا خود را در پیروی از احکام علمی «منتزع از هر موقعیت» اعلام کند، چرا که آن زبان روزمره است که به تابعیت از موقعیت و مصلحت کاربرد پیدا می‌کند و به «موقعیت بنیاد» تعریف می‌شود. اما زبان نیز به مثابه‌ی موجود زنده به آینده نیز نظر دارد و حالت «موقعیت گریز» به خود می‌گیرد. موقعیتی که از محصول جدال بین گذشته و آینده پدید می‌آید. به عبارتی اگر در زمانی محدود، «زبان موقعیت بنیاد» را پایدار و تعادلی بین آن‌چه که بود و آنچه که باید باشد درنظر بگیریم، موقت و ناپایدار است، زیرا زبان مثل هر پدیده‌ی دیگر در محور وجود تضاد در درون خود تعریف می‌شود و بقاء آن نیز در همین نکته است  که به «موقعیت گریزی» ختم می‌گردد. به این ترتیب زبان در حالت «موقعیت بنیاد» تعادل دارد، اما موقت و ناپایدار، ولی در حالت «موقعیت گریز» این تضادها هستند که پایدار می‌مانند و دایمی و محرکی برای تکوین و تکامل زبان می‌شوند. در این حالت است که اتفاق در زبان می‌افتد و ما در بعضی از موقعیت‌ها به آنها زبان ادبی،  ادبیت زبان، زبان زیباشناسی و غیره نام می‌گذاریم. به عبارتی ادبیت و زبانیت فقط در انحصار زبان گذشته و مرده نیست.
اما استاد ما دکتر جهاندیده گرامی می‏فرماید: "هر گاه زبان قوم یا ملتی، زبانیت خود را به یاد کاربرانش بیاورد، آن زبان در حالت اضطرار و حتی مرگ قرار دارد؛ یعنی زبان زنده‌ی عصر خود نیست، چنانکه کاربران آن زبان، آن را به‌مثابه‌ی نمود :

https://www.tgoop.com/davat1394/17895
بقیه‌ی پست👇

www.tgoop.com/davat1394/17896

62 viewsedited  Aug 9 at 20:17

/دوم:
نگاهی به نوشته‌ی دکتر سینا جهاندیده با عنوان: «نشانه‌های اضطرار در زبان» که در صفحه‏ی ‏ایشان "تبار شناسی کتاب" منشر شده است
           عباس گلستانی
نخست به این مطلب اشاره کنم که علت این پاسخ، اشاره‌ی دکتر جهاندیده عزیز به وضعیت «اضطرار» یا بحران و درماندگی در زبان گیلکی در میانه‌ی آراء خود است. 
زبان یک پدیده است، پدیده‌ای از نوع اجتماعی و فرهنگی، بنابراین مثل هر پدیده‌ی دیگر ‌دوره‌هایی مثل تولد، تکوین، استحاله و حتی مرگ دارد. به این ترتیب، زبان از دل تعامل اجتماعی انسان‌ها به‌ وجود می‌آید، رشد می‌کند و در هر جامعه شکل ویژه‌ی خود را مثل زبان فارسی و گیلکی پیدا می‌کند و در صورت بررسی‌آن، تغییرات هر زبان را باید در طول عمر و زمان آن پدیده در نظر گرفت. چرا که در فلسفه، علوم انسانی و طبیعی، پدیده (phenomenon) به هر چیزی اطلاق می‌شود که قابل مشاهده، تجربه یا تحلیل باشد.
زبان نیز همین‌گونه است و در دوره‌ای از مرحله ارتباطی صرف خود خارج می‌شود و وارد «زبانیت» خود می‌گردد، زبانیتی که ویژگیِ خود را دارد، به عبارتی «زبانیت» یعنی ساختار زبان به عنوان یک پدیده‌ی جدا از محتوای پیام. یعنی وقتی زبان دیگر فقط وسیله‌ی ارتباط ساده نیست، بلکه خودش موضوع توجه قرار می‌گیرد؛ خودش دیده می‌شود، حس می‌شود، و به چشم می‌آید.اما گاهی زبان توجه ما را جلب می‌کند، قدیمی، غریب، زیباشناختی یا نوستالژیک به نظر می‌رسد و ما به جای محتوا، خود زبان را تجربه می‌کنیم.
در این حالت می‌گویند «زبان، زبانیت خود را به رخ می‌کشد». یعنی ما دیگر فقط به معنا گوش نمی‌دهیم، بلکه خودِ واژه‌ها، ساختار، آهنگ و غریبی زبان را حس می‌کنیم. اما گاهی:
زبان توجه ما را جلب می‌کند، قدیمی، غریب، زیباشناختی یا نوستالژیک به نظر می‌رسد و ما به جای محتوا، خود زبان را تجربه می‌کنیم. در این حالت می‌گویند «زبان، زبانیت خود را به رخ می‌کشد». یعنی ما دیگر فقط به معنا گوش نمی‌دهیم، بلکه خود واژه‌ها، ساختار، آهنگ و غریبی زبان را حس می‌کنیم. این زبانیت در انحصار زبان مرده نیست، زبان زنده را نیز شامل می‏شود. زبان شعر امروز نیز نمی‏تواند زبان خودکار باشد، به جز این اگر باشد، متن در ژانر  شعر قرار نمی‏گیرد، زیرا زبان غیرِشعری از خود زبانیتی القاء نمی‏کند.
زبان بیهقی برای فارسی‌زبان امروز، زبانی است که دیگر خودکار نیست؛ ما متوجه می‌شویم که «این زبان است» و «با زبان امروز فرق دارد». این یعنی زبانیت آن آشکار شده است وبیشتر ادبیت دارد تا خودکاری. زبان انگلیسیِ شکسپیر نیز در امروز برای دانشجویان ادبیات انگلیسی قابل فهم و دریافت نیست و نیاز به مترجم و مفسر دارد.  زبان گیلکی در میان نسل جوان هم همین‌طور است. چون آن را خوب نمی‌دانند یا کلماتش قدیمی و نا آشناست، وقتی آن را می‌شنوند، زبان برایشان ابزار انتقال معنا نیست، بلکه خودش ممکن است یک موضوع زیباشناختی یا نوستالژیک ‌بشود. به گفته‌ی یاکوبسن «زبان ادبی به خودش اشاره دارد» یعنی توجه را از معنا به زبان جلب می‌کند و این همان زبانیت است. اما باید به نکته‌ای مهم نیز توجه کنیم که دکتر جهاندیده‌ی عزیز از اشاره به آن عبور کرده است‌ و این همان نکته‌ی «موقعیت بنیاد» و «موقعیت گریزی»  در زبان است. به عبارتی زبان‌شناسی در نگاه خود به زبان نمی‌تواند خود را تمام قد در خدمت موقعیت زبان قرار دهد و یا خود را در پیروی از احکام علمی «منتزع از هر موقعیت» اعلام کند، چرا که آن زبان روزمره است که به تابعیت از موقعیت و مصلحت کاربرد پیدا می‌کند و به «موقعیت بنیاد» تعریف می‌شود. اما زبان نیز به مثابه‌ی موجود زنده به آینده نیز نظر دارد و حالت «موقعیت گریز» به خود می‌گیرد. موقعیتی که از محصول جدال بین گذشته و آینده پدید می‌آید. به عبارتی اگر در زمانی محدود، «زبان موقعیت بنیاد» را پایدار و تعادلی بین آن‌چه که بود و آنچه که باید باشد درنظر بگیریم، موقت و ناپایدار است، زیرا زبان مثل هر پدیده‌ی دیگر در محور وجود تضاد در درون خود تعریف می‌شود و بقاء آن نیز در همین نکته است  که به «موقعیت گریزی» ختم می‌گردد. به این ترتیب زبان در حالت «موقعیت بنیاد» تعادل دارد، اما موقت و ناپایدار، ولی در حالت «موقعیت گریز» این تضادها هستند که پایدار می‌مانند و دایمی و محرکی برای تکوین و تکامل زبان می‌شوند. در این حالت است که اتفاق در زبان می‌افتد و ما در بعضی از موقعیت‌ها به آنها زبان ادبی،  ادبیت زبان، زبان زیباشناسی و غیره نام می‌گذاریم. به عبارتی ادبیت و زبانیت فقط در انحصار زبان گذشته و مرده نیست.
اما استاد ما دکتر جهاندیده گرامی می‏فرماید: "هر گاه زبان قوم یا ملتی، زبانیت خود را به یاد کاربرانش بیاورد، آن زبان در حالت اضطرار و حتی مرگ قرار دارد؛ یعنی زبان زنده‌ی عصر خود نیست، چنانکه کاربران آن زبان، آن را به‌مثابه‌ی نمود :

https://www.tgoop.com/davat1394/17895
بقیه‌ی پست👇

BY دوات پایگاه خبری_تحلیلی فرهنگی،هنری و ادبی Davat News-Analytical Base Cultural, Artistic, and Literary