🌀 فرهنگ‌ مداراجویی

پس از ۱۰ دقیقه انتظار، بالاخره سواری بین راهی ایستاد. عقب نشستم. صدای ضبط صوت خودرو بلند بود. سوسن داشت می‌خواند:

می بخور، منبر بسوزان، مردم‌آزاری نکن

به گمانم شعر این ترانه، ندای هزاران ساله فرهنگ چیره و رسوب‌یافتهٔ قاطبهٔ ایرانیان است که در قالب شعر عامیانهٔ آزاده‌ای بنام سید اشرف‌الدین حسینی گیلانی (نسیم شمال) خودنمایی کرده است. این ترانه در واقع ترجمهٔ این غزل حضرت لسان‌الغیب است:

آسايش دو گيتی تفسير اين دو حرف است
با دوستان مروت، با دشمنان مدارا

این گزاره، در قلهٔ راهبرد مداراجویی و بلکه ناب‌ترین سخن سکولار با پشتوانهٔ سازش، سازگاری و بردباری با غیر است که در فرهنگ ایرانی فرصت بروز یافته است. آیا هنگامی که همو (حضرت حافظ) سفارش می‌کند:

مباش در پی آزار و هرچه خواهی کن
که در "شريعت ما" غير از اين گناهی نيست

به لزوم دور شدن از ابزار سرکوب، تعصب‌ورزی و خشونت اشاره نمی‌کند؟
و چه خوش گفته است همشهری و سلف #حافظ، #سعدی شيراز، آنجا که با طعنه‌ای ظریف، به طبع متجاوز آدمی اشاره کرده و می‌سراید:

چگونه شکر اين نعمت گزارم / که زور مردم‌آزاری ندارم؟!

یا این شعر تکان‌دهنده #مولانا:

سختگیری و تعصب خامی است
تا جنینی کار خون آشامی است.

سوسن داشت می‌خواند و راننده هم سرخوش با او زمزمه می‌کرد. تمام که شد از راننده خواهش کردم دوباره ترانه را پخش کند. سرش را برگرداند و با گشاده‌رویی گفت: «ای به‌چشم حاجی. مثه این که به خواست خدا امروز با یه اهل دل همسفریم.» من‌ هم ضمن گوش دادن دوباره به صدای گرم سوسن، در رویای خود فرو رفتم. خدایا چقدر این شعر فراگیر، متحدکننده ابنای بشر و حکیمانه است:

#بنی‌آدم اعضاء يکدیگرند / که در آفرينش ز يک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار / دگر عضوها را نماند قرار

-

بی‌گمان‌ هنگامی که به این قله یگانه‌بینی دست یافتی، دیگر رنگ‌ها و دیوارها و تنوع آئین‌ها و... برایت مضحک و بی معنا خواهد شد. در فرهنگی که تا این قلهٔ پرشکوه بالا آمده، ديگر تبعيض در آن بی معنا است و همه باورها و اديان و مذاهب با هم برابرند و انسان مختار است تا «هيچ آداب و ترتيبی نجويد / و هرچه می‌خواهد دل تنگش بگويد»، در درد و شادی‌های ديگران شريک باشد، از درد ديگری به درد آيد و از شادی او به طربناکی سر تا آسمان بر کشد.
(منبع: برگرفته از یادداشت‌های دکتر اسماعیل نوری اعلا)

چنین فرهنگ‌ والایی‌ست که می‌تواند مدعی باشد که تبعيض‌ها را از ميان آدميان برداشته و اعلام کند که «عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست»، و يا با صدای بلند فرياد برآورد که «يکی هست و هيچ نيست جز او» و تا آنجا برود که خدا را در لباس خويش بيابد و حلاج‌وار ادعا کند که «من خود حق هستم!» تا مدعیان دکان دین، فرمانِ دار زدنش را صادر کنند.

✍🏼 #یدالله_کریمی‌پور
🔗 منبع
#مدارا #بی‌آزاری
@Jaryaann