یادداشت‌های دفتر سیاه

چرا بر روی خاک تأکید می‌کنیم؟

در این باره بارها نوشته‌ام اما باز هم باید بنویسم. کار ما ظاهراً بازگویی مکرر بدیهیات است.

عادت فعال سیاسی و روشنفکر معترض ایرانی این است که از سقف شروع می‌کند: حقوق انسانی، دموکراسی، برابری اجتماعی و غیره. فلسفه سیاسی مدرن به ما یاد می‌دهد که برای تأسیس سیاست مدرن از کف باید آغاز کنیم: نخستین هدف دولت حفظ امنیت شهروندان است. برای پی نهادن دولت مدرن نخست باید این اصل پذیرفته شود که صیانت نفس ساکنان یک قلمرو، فوری‌ترین هدف سامان سیاسی است. دولت اگر نباشد، وضعیت جامعه به سوی جنگ همه علیه همه می‌رود، این دولت است که ما را به سوی وضعی مدنی هدایت می‌کند. بنابراین وجود دولت ضروری است. حال این دولت چیست؟ اولیه‌ترین، فیزیکی‌ترین و ملموس‌ترین ما به ازای بیرونی دولت حاکمیت آن بر یک قلمروی مشخصِ دارایِ جمعیت است. بدون حاکمیت بر قلمرو، دولتی وجود ندارد، چنانکه مثلا «دولت فلسطین» هنوز وجود ندارد. وقتی جمعیتی بی‌دولت باشد، گوشت قربانی خواهد بود چنانکه می‌بینید فلسطینیان و در دوره‌ای مردم سوریه چنین بودند. بنابراین «زمین» پایه فیزیکی دولت است و وجود دولت شرط لازم تأمین امنیت. برای تأسیس سیاست مدرن اول این اصل باید پذیرفته شود که دولت بر یک قلمرو مشخص که ایران نام دارد حاکمیت دارد و این حاکمیت خدشه‌ناپذیر است و در برابر خدشه‌دار شدن آن باید با همه وجود مقاومت کرد.

خوب، حال برای اینکه این بنیاد مهم حفظ شود نیاز داریم شهروندان را مسئول و حساس نسبت به «خاک» بار بیاوریم. ملتی که نسبت به تصرف یا تجزیه قلمروی خود بی‌اعتنا شود نخستین قدم‌ها را به سوی زوال برداشته است. «فضیلت میهن‌دوستی» در اینجا مهم می‌شود، فضیلتی که شهروندان را از منافع فردی بیرون می‌کشد و امر عمومی و جمعی را به آنها یادآور می‌شود. به طور مداوم باید این احساس مسئولیت نسبت به خاک و حاکمیت و حق نسبت به آن را در شهروندان تقویت کرد. وضعیت مدرنیته متأخر خصوصاً به گونه‌ای است که به راحتی شهروندان در منافع فردی غرق می‌شوند و به امر عمومی بی‌اعتنا. دقیقاً همینجا ست که باید بر برخی یادبودها و خاطره‌ها تأکید کرد، مثلاً بر سالروز آزادسازی خرمشهر. تذکر هر ساله این مقاومت یعنی زنده نگه داشتن فضیلت مقاومت، ایثار و همبستگی در میان شهروندان.

فعال سیاسی اپوزیسیون که همه چیز را از چشم «آخوندها بدند» می‌بیند چنین ملاحظاتی ندارد. عادت روشنفکر و فعال سیاسی که از قضا ندانسته تحت تأثیر نظریات انتقادی چپ قرار دارد این است که تصور می‌کند مبارزه با هر «اسطوره»ای به هر شکلی به رهایی منجر می‌شود. از قضا ما برای ساختن زندگی جمعی نیاز به اسطوره داریم! منتها اسطوره‌ها را باید به شکلی خردمندانه در خدمت خیر عمومی درآورد. «اسطوره میهن» و مدافعانش از قضا شرط لازم و نه کافی داشتن سامان سیاسی مطلوب است. این اسطوره نه تنها لازم است که حتی رمانتیسمی که پیرامون آن شکل می‌گیرد هم تا جایی که به نفرت علیه نژاد یا قومی خاص منجر نشود و تنها در خدمت تهییج حس ایثار و همبستگی باشد، مطلوب است. اما روشنفکر اپوزیسیونی ما که خود نمی‌داند هنوز تحت تأثیر نظریات رادیکال چپ قرار دارد تصور می‌کند باید با هر اسطوره‌‌ای بجنگد. اگر چه او به بیان دقیق‌تر با اسطوره میهن می‌جنگند و یواشکی «اسطوره مبارزان راه آزادی» را از در عقب قاچاق می‌کند. این مبارزان راه آزادی، میهن ندارند، و برای چیزی انتزاعی به نام آزادی مبارزه می‌کنند. روشنفکر اپوزیسیونی چه قبل انقلاب و چه بعد انقلاب هیچ وقت نفهمید آزادی به معنای مدرن نتیجه استقرار دولت مدرن است (و از قضا او دنبال همین آزادی به معنای مدرن است و نه آزادی یونانی و رومی و غیره) و دولت مدرن اساسش چنانکه گفتم حاکمیت بر قلمرو است.

ما هنوز تا زدودن کامل رسوبات سنت چپ در ذهن فعالان سیاسی و روشنفکران اپوزیسیونی راه بسیاری داریم.

www.tgoop.com/yaddashthayesiah/635

12.2K viewsBabak Mina, edited  May 26 at 10:17

چرا بر روی خاک تأکید می‌کنیم؟

در این باره بارها نوشته‌ام اما باز هم باید بنویسم. کار ما ظاهراً بازگویی مکرر بدیهیات است.

عادت فعال سیاسی و روشنفکر معترض ایرانی این است که از سقف شروع می‌کند: حقوق انسانی، دموکراسی، برابری اجتماعی و غیره. فلسفه سیاسی مدرن به ما یاد می‌دهد که برای تأسیس سیاست مدرن از کف باید آغاز کنیم: نخستین هدف دولت حفظ امنیت شهروندان است. برای پی نهادن دولت مدرن نخست باید این اصل پذیرفته شود که صیانت نفس ساکنان یک قلمرو، فوری‌ترین هدف سامان سیاسی است. دولت اگر نباشد، وضعیت جامعه به سوی جنگ همه علیه همه می‌رود، این دولت است که ما را به سوی وضعی مدنی هدایت می‌کند. بنابراین وجود دولت ضروری است. حال این دولت چیست؟ اولیه‌ترین، فیزیکی‌ترین و ملموس‌ترین ما به ازای بیرونی دولت حاکمیت آن بر یک قلمروی مشخصِ دارایِ جمعیت است. بدون حاکمیت بر قلمرو، دولتی وجود ندارد، چنانکه مثلا «دولت فلسطین» هنوز وجود ندارد. وقتی جمعیتی بی‌دولت باشد، گوشت قربانی خواهد بود چنانکه می‌بینید فلسطینیان و در دوره‌ای مردم سوریه چنین بودند. بنابراین «زمین» پایه فیزیکی دولت است و وجود دولت شرط لازم تأمین امنیت. برای تأسیس سیاست مدرن اول این اصل باید پذیرفته شود که دولت بر یک قلمرو مشخص که ایران نام دارد حاکمیت دارد و این حاکمیت خدشه‌ناپذیر است و در برابر خدشه‌دار شدن آن باید با همه وجود مقاومت کرد.

خوب، حال برای اینکه این بنیاد مهم حفظ شود نیاز داریم شهروندان را مسئول و حساس نسبت به «خاک» بار بیاوریم. ملتی که نسبت به تصرف یا تجزیه قلمروی خود بی‌اعتنا شود نخستین قدم‌ها را به سوی زوال برداشته است. «فضیلت میهن‌دوستی» در اینجا مهم می‌شود، فضیلتی که شهروندان را از منافع فردی بیرون می‌کشد و امر عمومی و جمعی را به آنها یادآور می‌شود. به طور مداوم باید این احساس مسئولیت نسبت به خاک و حاکمیت و حق نسبت به آن را در شهروندان تقویت کرد. وضعیت مدرنیته متأخر خصوصاً به گونه‌ای است که به راحتی شهروندان در منافع فردی غرق می‌شوند و به امر عمومی بی‌اعتنا. دقیقاً همینجا ست که باید بر برخی یادبودها و خاطره‌ها تأکید کرد، مثلاً بر سالروز آزادسازی خرمشهر. تذکر هر ساله این مقاومت یعنی زنده نگه داشتن فضیلت مقاومت، ایثار و همبستگی در میان شهروندان.

فعال سیاسی اپوزیسیون که همه چیز را از چشم «آخوندها بدند» می‌بیند چنین ملاحظاتی ندارد. عادت روشنفکر و فعال سیاسی که از قضا ندانسته تحت تأثیر نظریات انتقادی چپ قرار دارد این است که تصور می‌کند مبارزه با هر «اسطوره»ای به هر شکلی به رهایی منجر می‌شود. از قضا ما برای ساختن زندگی جمعی نیاز به اسطوره داریم! منتها اسطوره‌ها را باید به شکلی خردمندانه در خدمت خیر عمومی درآورد. «اسطوره میهن» و مدافعانش از قضا شرط لازم و نه کافی داشتن سامان سیاسی مطلوب است. این اسطوره نه تنها لازم است که حتی رمانتیسمی که پیرامون آن شکل می‌گیرد هم تا جایی که به نفرت علیه نژاد یا قومی خاص منجر نشود و تنها در خدمت تهییج حس ایثار و همبستگی باشد، مطلوب است. اما روشنفکر اپوزیسیونی ما که خود نمی‌داند هنوز تحت تأثیر نظریات رادیکال چپ قرار دارد تصور می‌کند باید با هر اسطوره‌‌ای بجنگد. اگر چه او به بیان دقیق‌تر با اسطوره میهن می‌جنگند و یواشکی «اسطوره مبارزان راه آزادی» را از در عقب قاچاق می‌کند. این مبارزان راه آزادی، میهن ندارند، و برای چیزی انتزاعی به نام آزادی مبارزه می‌کنند. روشنفکر اپوزیسیونی چه قبل انقلاب و چه بعد انقلاب هیچ وقت نفهمید آزادی به معنای مدرن نتیجه استقرار دولت مدرن است (و از قضا او دنبال همین آزادی به معنای مدرن است و نه آزادی یونانی و رومی و غیره) و دولت مدرن اساسش چنانکه گفتم حاکمیت بر قلمرو است.

ما هنوز تا زدودن کامل رسوبات سنت چپ در ذهن فعالان سیاسی و روشنفکران اپوزیسیونی راه بسیاری داریم.

BY یادداشت‌های دفتر سیاه