🔸شکست تحقیرآمیز روسیه در جنگ با ژاپن (۱۹۰۴-۱۹۰۵) نقشی کلیدی در آمادهسازی صحنه جنگ داشت. این شکست، که اولین پیروزی یک قدرت آسیایی بر یک امپراتوری اروپایی بود، ضعف ساختاری رژیم تزاری را آشکار کرد. ولادیمیر لنین این شکست را نشانهای از پوسیدگی نظام تزاری دانست که بعدها به انقلاب ۱۹۱۷ منجر شد. قیصر ویلهلم دوم نیز این ضعف را فرصتی برای گسترش نفوذ آلمان در شرق اروپا و آسیای میانه دید. این رویداد، اعتماد به نفس قدرتهای غربی را متزلزل کرد و به آلمان جرأت داد تا سیاستهای تهاجمیتری در پیش بگیرد.
🔸ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند توسط گاوریلو پرنسیپ، که با حمایت گروه مخفی «دست سیاه» انجام شد، به اتریش-مجارستان بهانهای داد تا صربستان را تحت فشار قرار دهد. اولتیماتوم اتریش به صربستان، که عمداً غیرقابل پذیرش طراحی شده بود، با حمایت «چک سفید» آلمان همراه شد. اما این ترور، تنها بهانهای برای عملی کردن برنامههای از پیش تعیینشده بود. اتریش از مدتها قبل به دنبال سرکوب صربستان بود، و آلمان نیز برای آزمایش طرح شلیفن و تثبیت جایگاه خود بهعنوان ابرقدرت، آماده جنگ بود. وقتی صربستان اکثر خواستههای اتریش را پذیرفت، اما اتریش همچنان اعلان جنگ داد، مشخص شد که هدف اصلی، نه مجازات ترور، بلکه آغاز جنگی گستردهتر بود.
🔸اعلان جنگ اتریش به صربستان در ۲۸ ژوئیه ۱۹۱۴، مانند دومینویی، اتحادهای نظامی را فعال کرد. روسیه به حمایت از صربستان بسیج شد، آلمان به روسیه و فرانسه اعلان جنگ داد، و با نقض بیطرفی بلژیک، بریتانیا نیز وارد جنگ شد. این سرعت سرسامآور، نشاندهنده سیستمی بود که برای جنگ طراحی شده بود، نه صلح. اروپا، با ارتشهای عظیم، اتحادهای متزلزل و جاهطلبیهای بیپایان، منتظر بهانهای بود تا این تنشها را به جنگی تمامعیار تبدیل کند.
🔸جنگ جهانی اول، که به فروپاشی امپراتوریهای عثمانی، اتریش-مجارستان، آلمان و روسیه منجر شد، نظم جهانی را بازنویسی کرد. معاهده ورسای، که آلمان را تحقیر کرد، بذر جنگ جهانی دوم را کاشت. انقلاب بلشویکی، ظهور کمونیسم، و مرزهای مصنوعی خاورمیانه، همگی ریشه در این جنگ داشتند. اما مهمتر از همه، این جنگ نشان داد که چگونه نظامیگرایی، ناسیونالیسم کور و محاسبات اشتباه میتوانند تمدنی را به ورطه نابودی بکشانند.
🔸امروز، در جهانی که تنشهای ژئوپلیتیک در اوکراین، خاورمیانه و اقیانوس آرام بالا گرفته، شباهتهای نگرانکنندهای با اوایل قرن بیستم دیده میشود. رقابتهای تسلیحاتی، اتحادهای نظامی و خوشبینیهای کاذب درباره صلح، بار دیگر بشکه باروتی را پر کردهاند. آیا قدرتهای جهانی درسهای ۱۹۱۴ را آموختهاند؟ یا تاریخ بار دیگر تکرار خواهد شد؟
🔸ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند جرقهای بود، اما آتش جنگ را دیگران آماده کرده بودند. آلمان با جاهطلبیهای امپریالیستی، اتریش با سرکوب بالکان، و قدرتهای دیگر با رقابتهای تسلیحاتی و اتحادهای شکننده، اروپا را به سمت فاجعه هدایت کردند. گاوریلو پرنسیپ ماشه را کشید، اما باروت را سالها پیش چیده بودند. جنگ جهانی اول، نه نتیجه یک ترور، بلکه محصول سیستمی بود که برای جنگ ساخته شده بود.
#جنگ_جهانی_اول #تاریخ
۲/۲
PLEIADES
@Partisan2015