tgoop.com/ostadhasheminasab/1196
Last Update:
#نقد_صوفیه
#تعارض_فلسفه_و_عرفان_در_مبانی_و_نتائج
✴️ مکاشفات فوق براهین عقلیه
⏭️ بخش قبلی
✍️ صوفیه در مواردی که مکاشفاتشان با ادراکات عقل تنافی دارد، کشف و شهود را مقدّم بر عقل می‌کنند و ادراکات عقلی را نمی پذیرند و می‌گویند: «طور وراء طور العقل»
♦️ملاصدرا: «إياك وأن تظن بفطانتك البتراء أن مقاصد هؤلاء القوم من أكابر العرفاء و اصطلاحاتهم و كلماتهم المرموزة خالية عن البرهان من قبيل المجازفات التخمينية أو التخيلات الشعرية حاشاهم عن ذلك و عدم تطبيق كلامهم على القوانين الصحيحة البرهانية و المقدمات الحقة الحكمية ناش عن قصور الناظرين و قلة شعورهم بها و ضعف إحاطتهم بتلك القوانين و إلّا فمرتبة مکاشفاتهم فوق مرتبة البراهين في إفادة اليقين... وما وقع في كلام بعض منهم إن تكذّبهم بالبرهان فقد كذبوك بالمشاهدة معناه إن تكذبهم بما سمیت برهانا وإلّا فالبرهان الحقيقي لا يخالف الشهود الكشفي فهذه المباحث السابقة وإن كان فيها ما يخالف ظاهر الحكمة النظرية لكنها في الحقيقة روحها الظاهرة من أنوار النبوة و مشكاة الولاية العالمة بمراتب الوجود و لوازمها ولذلك لا نتحاشي عن إظهارها وإن كان المتفلسفون و مقلدوهم يأبون عن أمثالها. » [۱]
«مبادا به واسطه ذهن ناقص خود گمان کنی مقاصد این قوم از بزرگان
عارفان و اصطلاحات و کلمات مرموزشان خالی از برهان بوده و از قبیل حرف‌های جزاف و تخمینی یا تخیلات شعری است حاشا که چنین باشد و اما مسئله مطابقت نداشتن کلمات ایشان با قوانین صحیح برهانی و مقدمات حقّه حِکَمی، ناشی از قصور و کوتاهی بینندگان و کمی شعور آنهاست و ناشی از ضعف احاطه آنان به قوانین است والّا مرتبه مکاشفات آنان در افاده یقین فوق مرتبه براهین است و اگر بخواهی آنان را با برهان تکذیب کنی ایشان تو را به واسطه شهود انکار می‌کنند تو آنها را با آنچه خودت اسم برهان بر آن می‌گذاری تکذیب می‌کنی. والّا برهان حقیقی مخالف با شهود نمی شود پس اگر چه در این مباحث سابقه ناسازگاریهایی با ظاهر حکمت نظری می‌بینی لكن بدان که روح این مبحث از انوار نبوت و مشكاة ولایت که عالم به مراتب وجود و لوازم آن است هویدا گشته و لذا ما ترسی از اظهار آن نداریم اگر چه کسانی که خود را به فلسفه نسبت می‌دهند و مقلدینشان از قبول آن امتناع ورزند. »
♦️ استاد مصباح یزدی: «آنچه درباره «رابطه عقل و عرفان» مورد اختلاف است و یکی از مسایل مبنایی مورد اختلاف بین طرفداران و مخالفان عرفان می‌باشد این است که، درباره داده‌های عرفانی که مفروض این است که از راه کشف و شهود به دست می‌آید آیا عقل می‌تواند به قضاوت و ارزیابی بنشیند و مثلاً بعضی از آنها را نفی کند؟
پاسخ به این سؤال از آن جهت اهمیت دارد که بسیاری از عرفا مطالبی را اظهار می‌دارند که قابل تبیین عقلانی نیست و ادّعا می‌کنند این مطالب را از راه باطن یافته اند و عقل توان درك آنها را ندارد و به طور طبعی حق نفی و انکار آنها را هم نخواهد داشت. » [٢]
✍️ ملاصدرا ادّعای برتری مکاشفه بر عقل و علم حصولی را از مشایخ صوفیه می‌پذیرد ولی همین ادّعا را از جهله صوفیه نمی پذیرد و به آنان اعتراض می‌کند و می‌گوید:
«و مهما أنكر أحد عليهم، لم يعجزوا أن يقولوا: إن هذا إنکار مصدره العلم و الجدل و عدم تفظن العلماء الظّاهريين بأغوار کلماتنا و أسرار أحادیثناء لأنّ العلم حجاب، و الجدل عمل النّفس. وهذا الحديث وأمثاله لا يلوح إلّا من الباطن بمكاشفة نور الحق، ولا يفهمه إلّا من هو من أهل المكاشفة. فهذا أحد مغاليطهم للخلق وإفسادهم لعقائد المسلمين وإيقاعهم في الزّيغ و الضّلالة. [٣]
«هرگاه کسی بر اینان ایرادی نماید به راحتی پاسخ می‌گویند که ریشه این اعتراض‌ها و علت آن یکی دانش است و یکی جدل و دیگری بی دقتی عالمان ظاهربین در عمق کلمات، و اسرار سخنان ماست چون علم حجاب است و جدل کار نفس و سخنان ما را فقط کسانی که اهل مکاشفه اند درک می‌کنند این یکی از مغالطه‌هایی است که به کار می‌بندند تا عقائد مسلمانان را تخریب کرده آنان را در گمراهی بیندازند. ناتوان نیستند از اینکه بگویند ریشه ی این انکار علم و جدل
ودقت نکردن علماء ظاهربین به عمق كلمات ما و اسرار سخنان ماست چون علم حجاب است و جدل عمل نفس و این حدیث و امثال آن آشکار نمی گردد مگر از باطن بواسطه مکاشفه نور حق و نمی فهمد آن را مگر کسی که از اهل مکاشفه باشد پس این یکی از مغالطه‌های آنهاست نسبت به مردم و فاسد نمودن و تخریب عقائد مسلمين و واقع ساخت آنان در باطل و گمراهی است. »
------------------------------
📚 منابع :
[۱]: اسفار ج۲ ص۳۱۶
[٢]: در جستجوی عرفان اسلامی ص ۵۱
[٣]: کسر الاصنام الجاهليه ص۴۵
📚 تعارض و نقد در آراء فلسفی و عرفانی
--------------------
@ostadhasheminasab
BY کانال رسمی استاد هاشمی نسب
Share with your friend now:
tgoop.com/ostadhasheminasab/1196