tgoop.com/oriftolib/4476
Last Update:
Madrasadan Vengriya fanlar akademiyasiga
Koʻpchilik bilmaydigan tadqiqotchi – Mulla Isʼhoq hikoyasi
Mulla Isʼhoq haqida koʻpchiligimiz eshitmagan boʻlsak kerak. U 1836-yili Xiva xonligida tugʻilgan. Qoʻngʻirot qabilasiga mansub oʻzbeklardan boʻlgan, madrasada tahsil olgan. 1863-yili Samarqanddan hajga otlangan karvonga qoʻshiladi va yoʻlda bir darvesh bilan tanishib qoladi. Bu “darvesh” aslida mashhur sharqshunos Arminiy Vamberi edi. Mulla Isʼhoq sharqshunos bilan birga Budapeshtga ketadi, u yerda venger tilini oʻrganib, venger va chigʻatoy (oʻzbek) tili oʻrtasida jonli koʻprikka aylanadi. Gazeta-jurnallar u haqida maqolalar eʼlon qilgach, anchagina dovruq ham qozonadi.
Turkistonlik olim Vengriya Fanlar akademiyasida ishlay boshlaydi. Sharqshunos olimlarga yordam beradi, vengerchadan oʻzbekchaga tarjimalar qiladi. Oʻzbek xalq ertaklarini venger tiliga oʻgirib, kitob holida nashr etadi. Davriy nashrlarda Buxoro va Xivada oʻtkaziladigan toʻy marosimlari haqida maqolalar ham eʼlon qiladi.
1871-yili Mulla Isʼhoq bir venger duradgorining qiziga uylanadi, Iskandar va Fotima ismli farzandlar koʻradi.
Oʻsha davr matbuotida Mulla Isʼhoq Xivaga bormoqchi boʻlgani, lekin urush sabab bu niyati amalga oshmagani haqida yozilgan.
1892-yilning mart oyida Mulla Isʼhoq yurak xastaligi sabab kasalxonaga tushib qoladi, ammo tez orada sogʻayib, uyiga qaytadi. Shundan soʻng u dam olish uchun Budapesht yaqinidagi Velense qishlogʻiga boradi va shu yerda 10-may kuni vafot etadi. Arminiy Vamberining saʼy-harakatlari bilan unga janoza oʻqiladi va qishloqdagi qabristonga dafn etiladi. Dafn marosimini Budapeshtda xizmat qilayotgan bir imom oʻtkazadi. Olimning qabr toshiga “Mulla Sodiq” deb yoziladi. Uning vafoti koʻplab mahalliy gazetalarda yoritiladi.
Manbalarda xivalik bu tadqiqotchi Mulla Isʼhoq Ibrohim, Mulla Isʼhoq, Mulla Sodiq kabi nomlar bilan tilga olinadi. Ustozi Arminiy Vamberi esa uni Isʼhoq Chigʻatoy deb atagan. Manbalarda u umrining oxirigacha oʻz dinini saqlab qolgani qayd etilgan.
🎞 Suratda: Mulla Isʼhoq va Arminiy Vamberi.
Mulla Isʼhoq haqida:
🔹 Vengriyalik sayohatchi Oʻzbekistonga kelgani va oʻzbek yigiti Vengriyaga borgani haqida
🔹 Uyimda yoʻqdir goʻjalik, koʻnglim istaydi xoʻjalik – XIX asr venger jurnalida eʼlon qilingan oʻzbek maqollari
🔹 Avstriyada taniqli oʻzbek olimi Mulla Isʼhoq Ibrohim haqida salmoqli maqola eʼlon qilindi
🔹 Vengriyada atoqli oʻzbek olimi Mulla Sodiq xotirasi yodga olindi
🔹 Mullo Isʼhoq
@oriftolib | Boshqa sahifalarimiz
BY Orif Tolib
Share with your friend now:
tgoop.com/oriftolib/4476