مكتوب

۳- خاری بد منظر و زشت است که آن را سرهای شیاطین نامیده اند. تعبیر اول گونه ای تخییل و خیالپردازی و دومی تشبیه ویژه است. هر سه معنی وجه مشترکشان همان زشتی و زنندگی است.(۵)
زرکشی در البرهان فی علوم القرآن به مطلب و نظر فرّاء توجه داشته است (۶) البته مفسران پس از الفرآء مانند طبری و طبرسی مطلب او را بدون ذکر منبع چنانکه رسم زمانه بوده است، روایت کرده اند.
شجره الزقوم سه بار در آیات قرآن ذکر شده است. در هر سه مورد تصویر از زوایای مختلف نمایش داده شده است. همانگونه که قصه های قرآن مجید نیز که در نگاه اول در سوره های قرآن مجید تکراری به نظر می رسند، تکراری نیستند. زاویه دید و روایت متفاوت است. در واقع « صورتگری مرکب» این اقتضاء را داشته است که هر بار ما به شجره زقوم، شیوه رویش و میوه و آثار و پیامدش نگاهی متفاوت داشته باشیم. وجوه یا ابعاد این صورتگری درجات متفاوتی دارند:
۱- درخت در کانون جحیم می روید. رویش درخت در میان نهیب لهیب شعله ها امری غریب است. چنانکه مشرکان زمان پیامبر(ص) نیز از همین زاویه بر آیات خرده گرفته بودند. به روایت طبری در جامع البیان مشرکان می گفتند: «كيف ينبتُ الشجر فـي النار، والنار تُـحْرق الشجر؟» مگر می شود درخت در میان شعله های آتش بروید!؟ آتش که درخت را می سوزاند! واژه جحیم خود خیال انگیز است! به معنای فوران التهاب آتش و شعله هایی است که سر به آسمان می ساید. به تعبیر کتاب: « التحقیق فی کلمات القرآن» « و کل نار عظیمة فی مهواة فهی جحیم » (۶)
صورتگری قرآن ظرافت دیگری هم داراست، نمی گوید این درخت زقوم در جحیم می روید. می گوید در اصل جحیم! درست در کانون این جنگلِ آتشِ شعله ور است. درختان همه از جنس آتشند. زقوم درست در این کانون می روید!
دوم: درخت زقوم شکوفه یا میوه و یا خوشه هایی دارد.
سوم: این میوه یا شکوفه و یا خوشه مانند سر شیطان است.
چهارم: مثل مس گداخته در شکم گناهکاران در غلیان و گداز است. همانگونه که آب در دیگ به جوش می آید.
پنجم: گناهکاران که از شدت تشنگی مانند شتران تشنه اند. شکم خود را از این میوه انباشته می کنند.
تصویر ها متعدّد و متنوّعند. از این رو تعبیر « صورتگری مرکب» را به کار بردم. برخی تصاویر مطلقا برایمان نا آشناست. مانند رویش درخت زقوم در میان و کانون شعله های آتش. میوه ای که شبیه سر شیاطین است. مس گداخته ای که در درون شکم در غلیان است. برخی تصاویر برای ما و یا عرب های زمان پیامبر آشناست. مانند غلیان آب جوش در درون دیگ و یا تشنگی شترانی که از تشنگی به جان آمده اند!
واژه زقوم متناسب با همین غرابت به کار رفته است. اعراب زمان پیامبر نیز از این واژه معنی روشنی در نمی یافتند. چنان که ابوجهل پرسیده بود این چه درختی است. میوه اش چگونه است؟ گفته بودند همان خرماست که اگر با کره یا روغن خورده شود. می شود میوه زقوم! در متون قبل از قرآن مجید، به ویژه در شعر جاهلی نشانی از این واژه نمی بینیم. پیداست کاملا نا آشنا بوده است. البته بعدا در زبان و ادبیات عرب این واژه با تمام قرابتش به کار رفته است.









پی نوشت:
*
(۱) گابریل گارسیا مارکز، صد سال تنهایی. ترجمه بهمن فرزانه. تهران، امیرکبیر ۱۳۵۳، ص ۱۱.
(۲) همان، ص ۶۵ و ۶
(3) Leland Ryken , How to read the Bible as literature, Michigan, Academic Books, 1984, P. 165-175


(4) Plenio Apuleo Mendoza, the fragrance of guava , London, Verso Editions, 1982 P. 35-36


(۵) ابی زکریا، یحیی بن زیاد الفرّا، معانی القرآن، جلد ۲ بیروت عالم الکتاب ۱۴۰۳ قمری جلد ۲ ص ۳۸۷
(۶) الامام بدرالدین الزرکشی، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق ابی الفضل الدمیاطی، القاهره، دارالحدیث، ۱۴۲۷ قمری، ص ۸۹۷
( ۷) التحقیق فی کلمات القرآن جلد دوم. ص ۶۸


روزنامه اطلاعات، شنبه ۳ خرداد ۱۴۰۴
Https://www.tgoop.com/maktuob

Telegram

مكتوب

کانال تلگرام جمیله کدیور و سید عطاالله مهاجرانی

❤5👍5🤯1

www.tgoop.com/maktuob/3859

1.66K viewsMay 24 at 19:56

۳- خاری بد منظر و زشت است که آن را سرهای شیاطین نامیده اند. تعبیر اول گونه ای تخییل و خیالپردازی و دومی تشبیه ویژه است. هر سه معنی وجه مشترکشان همان زشتی و زنندگی است.(۵)
زرکشی در البرهان فی علوم القرآن به مطلب و نظر فرّاء توجه داشته است (۶) البته مفسران پس از الفرآء مانند طبری و طبرسی مطلب او را بدون ذکر منبع چنانکه رسم زمانه بوده است، روایت کرده اند.
شجره الزقوم سه بار در آیات قرآن ذکر شده است. در هر سه مورد تصویر از زوایای مختلف نمایش داده شده است. همانگونه که قصه های قرآن مجید نیز که در نگاه اول در سوره های قرآن مجید تکراری به نظر می رسند، تکراری نیستند. زاویه دید و روایت متفاوت است. در واقع « صورتگری مرکب» این اقتضاء را داشته است که هر بار ما به شجره زقوم، شیوه رویش و میوه و آثار و پیامدش نگاهی متفاوت داشته باشیم. وجوه یا ابعاد این صورتگری درجات متفاوتی دارند:
۱- درخت در کانون جحیم می روید. رویش درخت در میان نهیب لهیب شعله ها امری غریب است. چنانکه مشرکان زمان پیامبر(ص) نیز از همین زاویه بر آیات خرده گرفته بودند. به روایت طبری در جامع البیان مشرکان می گفتند: «كيف ينبتُ الشجر فـي النار، والنار تُـحْرق الشجر؟» مگر می شود درخت در میان شعله های آتش بروید!؟ آتش که درخت را می سوزاند! واژه جحیم خود خیال انگیز است! به معنای فوران التهاب آتش و شعله هایی است که سر به آسمان می ساید. به تعبیر کتاب: « التحقیق فی کلمات القرآن» « و کل نار عظیمة فی مهواة فهی جحیم » (۶)
صورتگری قرآن ظرافت دیگری هم داراست، نمی گوید این درخت زقوم در جحیم می روید. می گوید در اصل جحیم! درست در کانون این جنگلِ آتشِ شعله ور است. درختان همه از جنس آتشند. زقوم درست در این کانون می روید!
دوم: درخت زقوم شکوفه یا میوه و یا خوشه هایی دارد.
سوم: این میوه یا شکوفه و یا خوشه مانند سر شیطان است.
چهارم: مثل مس گداخته در شکم گناهکاران در غلیان و گداز است. همانگونه که آب در دیگ به جوش می آید.
پنجم: گناهکاران که از شدت تشنگی مانند شتران تشنه اند. شکم خود را از این میوه انباشته می کنند.
تصویر ها متعدّد و متنوّعند. از این رو تعبیر « صورتگری مرکب» را به کار بردم. برخی تصاویر مطلقا برایمان نا آشناست. مانند رویش درخت زقوم در میان و کانون شعله های آتش. میوه ای که شبیه سر شیاطین است. مس گداخته ای که در درون شکم در غلیان است. برخی تصاویر برای ما و یا عرب های زمان پیامبر آشناست. مانند غلیان آب جوش در درون دیگ و یا تشنگی شترانی که از تشنگی به جان آمده اند!
واژه زقوم متناسب با همین غرابت به کار رفته است. اعراب زمان پیامبر نیز از این واژه معنی روشنی در نمی یافتند. چنان که ابوجهل پرسیده بود این چه درختی است. میوه اش چگونه است؟ گفته بودند همان خرماست که اگر با کره یا روغن خورده شود. می شود میوه زقوم! در متون قبل از قرآن مجید، به ویژه در شعر جاهلی نشانی از این واژه نمی بینیم. پیداست کاملا نا آشنا بوده است. البته بعدا در زبان و ادبیات عرب این واژه با تمام قرابتش به کار رفته است.









پی نوشت:
*
(۱) گابریل گارسیا مارکز، صد سال تنهایی. ترجمه بهمن فرزانه. تهران، امیرکبیر ۱۳۵۳، ص ۱۱.
(۲) همان، ص ۶۵ و ۶
(3) Leland Ryken , How to read the Bible as literature, Michigan, Academic Books, 1984, P. 165-175


(4) Plenio Apuleo Mendoza, the fragrance of guava , London, Verso Editions, 1982 P. 35-36


(۵) ابی زکریا، یحیی بن زیاد الفرّا، معانی القرآن، جلد ۲ بیروت عالم الکتاب ۱۴۰۳ قمری جلد ۲ ص ۳۸۷
(۶) الامام بدرالدین الزرکشی، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق ابی الفضل الدمیاطی، القاهره، دارالحدیث، ۱۴۲۷ قمری، ص ۸۹۷
( ۷) التحقیق فی کلمات القرآن جلد دوم. ص ۶۸


روزنامه اطلاعات، شنبه ۳ خرداد ۱۴۰۴
Https://www.tgoop.com/maktuob

BY مكتوب