tgoop.com/hossein_dabbagh/464
Last Update:
🔸«امروزگیِ هنجارمند»: صورت اخلاقی بودن در اکنون
🔹تأملی بر مقاله "وقتی «آزادی» به «انقیاد» بدل می‌شود"
✍️فرهاد مشکور
«امروزگیِ هنجارمند» به نزد من، افق اخلاقی زیستن در اکنون تاریخی است؛ به بیان دیگر، امروزگی به‌مثابه گشودگی هستی‌شناختی به زمان حال، شرط امکان بروز تعهد و جهت‌مندی هنجاری در تجربه‌ی زیسته است. این دو مفهوم—امروزگی و هنجارمند—در هم تنیده‌اند: یکی امکان هستی‌شناختی بودن در زمان است، و دیگری صورت اخلاقی و التزام‌آور آن بودن.
امروزگی، به تعبیر من، نوعی گشودگی به اکنون در نسبت دیالکتیکی با گذشته و آینده است؛ به‌معنای زیستنِ چندلایه در اکنون تاریخی، بی‌آنکه به لحظه‌گرایی فروکاسته شود یا از حافظه‌مندی گسسته گردد. امروزگی دازاین را در موقعیتی قرار می‌دهد که بتواند اکنون را نه چنان گذرگاهی بی‌سکونت، که میدان تفسیر، تصمیم و امکان تلقی کند.
در دل این گشودگی، آن‌گاه که اکنون در افق مسئولیت‌پذیری و پاسخ‌گویی تجربه می‌شود، امروزگیِ هنجارمند پدید می‌آید: نحوه‌ای از بودن در اکنون که حامل بار تعهد اخلاقی‌ـ‌سیاسی است. این امروزگی نه فقط تجربه‌ای آزاد یا رها، بلکه گشودگی‌ای متعهّد است—اکنونی که با گذشته درگیر می‌شود، از آن می‌پرسد «چه کردیم؟» و به آینده پاسخ می‌دهد «چه باید کرد؟»
اگر امروزگی از این سطح هنجاری تهی شود، می‌تواند به حضوری بی‌ریشه و نیهیلیستی در زمان بینجامد. اما وقتی با تعهد به گذشته و آینده همراه می‌گردد، امروزگی به امروزگیِ هنجارمند بدل می‌شود—یعنی صورتی از اکنون که نه‌تنها سکونت‌پذیر، بلکه الزام‌آور است.
به‌بیان خلاصه:
امروزگی، امکانِ بودن در زمان است؛ امروزگیِ هنجارمند، جهتِ بودن در زمان.
📌سه اصل بنیادین در امروزگیِ هنجارمند
1. بازاندیشی گذشته برای فهم پیوستگی رنج و مقاومت و نه برای انتقام: "اکنون"، در این افق، به جایی بدل می‌شود که گذشته از نو خوانده می‌شود؛ نه برای بازتولید قربانی‌بودن، بلکه برای احضار کرامت و تداوم مقاومت.
2. سکونت در اکنون، به جای گریز از آن؛ اکنونی که حامل هر دو سنگینی تاریخ و امکان‌های آزادی است: "اکنون"، بستر فشار و شکوفایی است؛ تنها در حضور متعهّدانه در آن می‌توان مسیر رهایی را گشود.
3. طرح آینده نه بر حسب الگوریتم‌های قدرت، بلکه در افق کرامت انسانی و تعهد به امکان‌های گشوده: آینده‌ی برخاسته از امروزگیِ هنجارمند، از آن دست نسخه‌های نامتجانس بیرونی نخواهد بود، بلکه استمرار اخلاقیِ حافظه و اراده‌ی زیسته است.
📌بازخوانی مقاله‌ی حسین دباغ و پاتریک حسن در پرتو امروزگیِ هنجارمند
در مقاله‌ی «وقتی آزادی به انقیاد بدل می‌شود»، نویسندگان با دقت نشان می‌دهند که چگونه مداخلات بیرونی—حتی اگر با نیت آزادی‌خواهانه باشند—می‌توانند آینده‌ی سیاسی مردم ایران را مصادره کنند. این مداخلات، در چارچوب مفهومی امروزگیِ هنجارمند، دو آسیب بنیادین به سوژه‌ی ایرانی وارد می‌کنند:
- نخست آنکه، امروزگی را به تعلیق می‌برند: "اکنون" با تهدید و اضطراب و امید به نجات از بیرون، بدل به وضعیت انتظاری می‌شود که در آن سوژه نمی‌تواند در اکنون خویش سکونت کند.
- دوم آنکه، هنجارمندی بودن در زمان را مخدوش می‌سازند: یعنی قدرت بازاندیشی اخلاقی نسبت به گذشته، و التزام آزادانه به آینده از سوژه سلب می‌شود.
بدین‌سان، نه گذشته در اختیار اوست، نه آینده؛ و اکنون نیز چیزی جز تعلیق و تعویق نیست.
«امروزگیِ هنجارمند» مفهومی است برای عبور از دوگانه‌ی مرگبار: انتظار برای نجات از بیرون و تحمل استبداد با توجیه مقاومت. این مفهوم، افقی را ترسیم می‌کند که در آن، سوژه دیگر در حاشیه‌ی زمان خویش نیست و در مرکز اکنونی ایستاده است که از گذشته معنا می‌گیرد و به آینده پاسخ می‌دهد.. در این چشم‌انداز، رهایی فرمانی وارداتی و آزادی باد آورده و از جنس «خودبرآورندگی امپریالیسم» نیست؛ تعهدی است در اکنونِ تاریخی، به‌میانجی حافظه، مقاومت، و امکان.
BY Hossein Dabbagh حسین دباغ
Share with your friend now:
tgoop.com/hossein_dabbagh/464