غلوپژوهی

☘️ بررسی مستندات غلو و تصوف (۱۰)

غلو در مورد علم امام

برخی از غالیان متأخر با استناد به روایات وسعت علم امام، مدعی‌اند علم امام هیچ محدودیتی ندارد، و به مانند خداوند همه چیز بالفعل نزد امام حاضر است.

🌱 گرچه بی‌شک در آیات و احادیث بسیاری ائمه علیهم السلام از امور غیبی خبر می‌دهند، اما آن‌چه از مجموع آیات و روایات متواتر فهمیده می‌شود این است که ائمه ع علم غیب ندارند، و علم غیب منحصراً متعلق به خداوند است. (لَا یَعلَمُ الْغَیبَ إِلَّا الله) ولی خداوند آن‌ها را بر هر چه از مغیبات بخواهد مطلع می‌کند. البته روشن است که علم مخلوق به بعضی از علوم هم ذاتا محال است؛ مانند ادراک ذات خداوند.

علم غیب در کتاب و سنت با معنای متداول در دوران اخیر تفاوت دارد و ناظر به علم نامحدود الهی است که کاستی و زیاده ندارد. در روایات بسیاری رسول خدا یا ائمه علیهم‌السلام یا دیگر اولیا از اخبار پنهان حال یا آینده خبر می‌دهند و وقتی به ایشان گفته می‌شود شما علم غیب دارید؟ پاسخ منفی داده و تصریح می‌نمایند که علم غیب مختص خدا است، این علمی است که از خدا و رسول ص رسیده است. (نمونه: صفار، بصائر، ج‌۱، ص۵۰۸، ۳۹۶؛ حمیری، قرب الأسناد، ص۳۱۷؛ کلینی، الکافی، ج‌۸، ص۲۲۲، ش۲۷۸؛ راوندی، قصص الأنبیاء، ص۳۰۸، ۳۱۳) چنان‌که روایت است: «علم غیب مخصوص خدا است این علمی است که از خدا و رسول صلی الله علیه و آله رسیده است.» «لَیسَ هُوَ بِعِلمِ غَیبٍ وَ إنَّمَا هُوَ تَعَلُّمٌ مِن ذِی عِلم» (نهج البلاغة، ط الهجرة، ص۱۸۶)
بنابراین نفی علم غیب منافاتی با اطلاع از برخی از امور پوشیده عالم، از راه وحی الهی و یا طرق دیگر ندارد. در برخی اخبار نیز پس از نفی علم به غیب اهل بیت، سخن از کمی و زیادی علم ایشان آمده است. (مانند الکافی، ج‌۱، ص۲۵۶؛ بصائر الدرجات، ج۱، ص۳۲۵)
و یا (برخی طرق ضعیف) به امکان آگاهی امام از امور با خواست ایشان اشاره شده است: «سألتُ أبا عَبدِ اللهِ ع عَنِ الإمامِ یَعلَمُ الغَیبَ فَقالَ لا وَ لَکِن إذا أرادَ أن یَعلَمَ الشَّی‌ءَ أعلَمَهُ اللهُ ذَلِک.» (الکافی، ج‌۱، ص۲۵۷)

🔺آیات و اخبار وحی، بدا، ازدیاد علم اهل بیت ع، نامعلومی علم الساعة و به تبع مدت اعصار بعدی و… به این محدودیت معصومین ع اشاره دارد.

بنا بر ضرورت آیات بسیار و نص روایات متواتر و اجماع طائفه است، اهل بیت ع علم غیب نداشتند، و چنین نبوده که بالفعل به همه جزئیات عالم آگاه باشند، و انکار این معنا جهل یا غفلت از آیات و احادیث امامیه و کلام ایشان است.

معلوم است که برخی مردم نیز وقتی می‌گویند ائمه #علم_غیب دارند، تقریباً صرف علوم الهی را اراده می‌نمایند که در مقام تخطئه آنان نیستیم.
نقد ما بیشتر متوجه بعضی از خواص است که تصریح کرده‌اند، همه اخبار عالم در همه اعصار در هر لحظه بالفعل نزد امام حاضر است، و علم غیب انکار شده در معارف را برای غیر خداوند ثابت کرده‌اند.
گرچه گاهی اختلاف بیشتر لفظی است؛ اما باید دقت داشت که عدم التفات به معنای صحیح غیب در لسان آیات و روایات و کلمات اصحاب، می‌تواند موجب کج فهمی در موارد بسیاری شود. چه آنکه بی‌اعتنایی به این ادله متواتر بسیاری را به غلو کشانده است.

اما در اخباری آمده است:
«عَلِمَ النَّبِیُّ عِلمَ جَمِیعِ النَّبِیِّینَ وَعِلمَ ما کانَ وَعِلمَ ما هُوَ کائِنٌ إلَی قِیامِ السّاعَة» (بصائر الدرجات، ج‌۱، ص۱۲۷)

برخی به خیال اینکه تعبیر ما کان و ما یکون مطلق است، گمان برده‌اند که علم امام نامحدود است، اما واضح است که اطلاق‌گیری شرایطی دارد، و بدون فحص از مخصص‌ها، قیود و استعمالات این تعبیر نمی‌توان چنین حکمی داد.
عقاید جای یقین است و باید به دنبال قطعیات نصوص بود و به صرف مواجهه با تعبیری عام و مردد نمی‌توان اصلی کلامی را بر آن بار کرد، چه اصل‌ها برای مقام عمل است، نه اعتقاد. در چنین موضعی صرف اطلاق چند روایت چگونه با آیات بسیار زیاد و روایات بیشمار محدودیت علم امام توان مقابله دارد؟ خصوصاً برخی از همین روایات علم حادث روزانه امام بالاتر از علم ما کان و مایکون دانسته‌اند (الکافی، ج‌۱، ص۲۴۰/ ح۱)، و ادله بسیار دیگری نیز در استعمال چنین تعبیری در معانی محدود در دست است (نمونه‌ها)

اطلاق ابتدایی تعلیل همین اخبار (إِنَّهُ مِن کِتَابِ اللَّهِ فِیهِ تِبیَانُ کُلِّ شَی‌ء) نیز معارض‌های روایی دارد.
دربارۀ روایات این معنا که «همه چیز در کتاب است و ما آن را به ارث بردیم»، اولا باید پرسید که منظور همه چیز در زمینه خاصی (مانند ضروریات هدایت) است و یا اطلاق دارد؟ ثانیا بعضی اخبار مواردی برمی‌شمرند که در کتاب نیست. ثالثاً علم امام به تمام جزئیات این کتاب قابل حمل بر قوه است؛ یعنی «اذا شاء علم».

@gholow2

Telegram

غلوپژوهی

☘️ بررسی مستندات غلو و تصوف (14)
نقد احاطه علم امام بر همه چیز (بخش2) نمونه: علم ما کان وما یکون

گذشت که گاه برخی به روایات گستردگی علم امام بر نامحدود بودن آن، یا اطلاع امام بر همه چیز در هر زمان و مکانی واحاطه کلی استناد می‌کنند. نمونه بسیار رایج چنین…

www.tgoop.com/gholow2/369

2.22K viewsedited  Jan 19, 2017 at 20:41

☘️ بررسی مستندات غلو و تصوف (۱۰)

غلو در مورد علم امام

برخی از غالیان متأخر با استناد به روایات وسعت علم امام، مدعی‌اند علم امام هیچ محدودیتی ندارد، و به مانند خداوند همه چیز بالفعل نزد امام حاضر است.

🌱 گرچه بی‌شک در آیات و احادیث بسیاری ائمه علیهم السلام از امور غیبی خبر می‌دهند، اما آن‌چه از مجموع آیات و روایات متواتر فهمیده می‌شود این است که ائمه ع علم غیب ندارند، و علم غیب منحصراً متعلق به خداوند است. (لَا یَعلَمُ الْغَیبَ إِلَّا الله) ولی خداوند آن‌ها را بر هر چه از مغیبات بخواهد مطلع می‌کند. البته روشن است که علم مخلوق به بعضی از علوم هم ذاتا محال است؛ مانند ادراک ذات خداوند.

علم غیب در کتاب و سنت با معنای متداول در دوران اخیر تفاوت دارد و ناظر به علم نامحدود الهی است که کاستی و زیاده ندارد. در روایات بسیاری رسول خدا یا ائمه علیهم‌السلام یا دیگر اولیا از اخبار پنهان حال یا آینده خبر می‌دهند و وقتی به ایشان گفته می‌شود شما علم غیب دارید؟ پاسخ منفی داده و تصریح می‌نمایند که علم غیب مختص خدا است، این علمی است که از خدا و رسول ص رسیده است. (نمونه: صفار، بصائر، ج‌۱، ص۵۰۸، ۳۹۶؛ حمیری، قرب الأسناد، ص۳۱۷؛ کلینی، الکافی، ج‌۸، ص۲۲۲، ش۲۷۸؛ راوندی، قصص الأنبیاء، ص۳۰۸، ۳۱۳) چنان‌که روایت است: «علم غیب مخصوص خدا است این علمی است که از خدا و رسول صلی الله علیه و آله رسیده است.» «لَیسَ هُوَ بِعِلمِ غَیبٍ وَ إنَّمَا هُوَ تَعَلُّمٌ مِن ذِی عِلم» (نهج البلاغة، ط الهجرة، ص۱۸۶)
بنابراین نفی علم غیب منافاتی با اطلاع از برخی از امور پوشیده عالم، از راه وحی الهی و یا طرق دیگر ندارد. در برخی اخبار نیز پس از نفی علم به غیب اهل بیت، سخن از کمی و زیادی علم ایشان آمده است. (مانند الکافی، ج‌۱، ص۲۵۶؛ بصائر الدرجات، ج۱، ص۳۲۵)
و یا (برخی طرق ضعیف) به امکان آگاهی امام از امور با خواست ایشان اشاره شده است: «سألتُ أبا عَبدِ اللهِ ع عَنِ الإمامِ یَعلَمُ الغَیبَ فَقالَ لا وَ لَکِن إذا أرادَ أن یَعلَمَ الشَّی‌ءَ أعلَمَهُ اللهُ ذَلِک.» (الکافی، ج‌۱، ص۲۵۷)

🔺آیات و اخبار وحی، بدا، ازدیاد علم اهل بیت ع، نامعلومی علم الساعة و به تبع مدت اعصار بعدی و… به این محدودیت معصومین ع اشاره دارد.

بنا بر ضرورت آیات بسیار و نص روایات متواتر و اجماع طائفه است، اهل بیت ع علم غیب نداشتند، و چنین نبوده که بالفعل به همه جزئیات عالم آگاه باشند، و انکار این معنا جهل یا غفلت از آیات و احادیث امامیه و کلام ایشان است.

معلوم است که برخی مردم نیز وقتی می‌گویند ائمه #علم_غیب دارند، تقریباً صرف علوم الهی را اراده می‌نمایند که در مقام تخطئه آنان نیستیم.
نقد ما بیشتر متوجه بعضی از خواص است که تصریح کرده‌اند، همه اخبار عالم در همه اعصار در هر لحظه بالفعل نزد امام حاضر است، و علم غیب انکار شده در معارف را برای غیر خداوند ثابت کرده‌اند.
گرچه گاهی اختلاف بیشتر لفظی است؛ اما باید دقت داشت که عدم التفات به معنای صحیح غیب در لسان آیات و روایات و کلمات اصحاب، می‌تواند موجب کج فهمی در موارد بسیاری شود. چه آنکه بی‌اعتنایی به این ادله متواتر بسیاری را به غلو کشانده است.

اما در اخباری آمده است:
«عَلِمَ النَّبِیُّ عِلمَ جَمِیعِ النَّبِیِّینَ وَعِلمَ ما کانَ وَعِلمَ ما هُوَ کائِنٌ إلَی قِیامِ السّاعَة» (بصائر الدرجات، ج‌۱، ص۱۲۷)

برخی به خیال اینکه تعبیر ما کان و ما یکون مطلق است، گمان برده‌اند که علم امام نامحدود است، اما واضح است که اطلاق‌گیری شرایطی دارد، و بدون فحص از مخصص‌ها، قیود و استعمالات این تعبیر نمی‌توان چنین حکمی داد.
عقاید جای یقین است و باید به دنبال قطعیات نصوص بود و به صرف مواجهه با تعبیری عام و مردد نمی‌توان اصلی کلامی را بر آن بار کرد، چه اصل‌ها برای مقام عمل است، نه اعتقاد. در چنین موضعی صرف اطلاق چند روایت چگونه با آیات بسیار زیاد و روایات بیشمار محدودیت علم امام توان مقابله دارد؟ خصوصاً برخی از همین روایات علم حادث روزانه امام بالاتر از علم ما کان و مایکون دانسته‌اند (الکافی، ج‌۱، ص۲۴۰/ ح۱)، و ادله بسیار دیگری نیز در استعمال چنین تعبیری در معانی محدود در دست است (نمونه‌ها)

اطلاق ابتدایی تعلیل همین اخبار (إِنَّهُ مِن کِتَابِ اللَّهِ فِیهِ تِبیَانُ کُلِّ شَی‌ء) نیز معارض‌های روایی دارد.
دربارۀ روایات این معنا که «همه چیز در کتاب است و ما آن را به ارث بردیم»، اولا باید پرسید که منظور همه چیز در زمینه خاصی (مانند ضروریات هدایت) است و یا اطلاق دارد؟ ثانیا بعضی اخبار مواردی برمی‌شمرند که در کتاب نیست. ثالثاً علم امام به تمام جزئیات این کتاب قابل حمل بر قوه است؛ یعنی «اذا شاء علم».

@gholow2

BY غلوپژوهی