tgoop.com/gholow2/2821
Last Update:
اهمیت بداء در محدودیت علم امام با بررسی یک مصداق عینی
سؤال بالا آزمونی است برای سنجش میزان مطابقت تصورات ذهنی ما با متون روایی.
تا این لحظه ۷۱% از ۴۸۴ رأی‌دهنده گفته‌اند پیامبر (ص) قطعا علم داشتند.
پاسخ خود را با روایت زیر مقایسه کنید:
«قرب الإسناد: أحمَدُ [الأشعري] عَنِ البَزَنطي قالَ: قُلتُ لِلرِّضا ع إنَّ رَجُلًا مِن أصحابِنا سَمِعَني وَ أنا أقُولُ إنَّ مَروانَ بنَ مُحَمَّدٍ لَو سُئِلَ عَنهُ صاحِبُ القَبرِ ما كانَ عِندَهُ مِنهُ عِلمٌ فَقالَ الرَّجُلُ إنَّما عُني بِذَلِكَ أبُو بَكرٍ وَ عُمَرُ فَقالَ لَقَد جَعَلَهُما في مَوضِعِ صِدقٍ قالَ جَعفَرُ بنُ مُحَمَّدٍ إنَّ مَروانَ بنَ مُحَمَّدٍ لَو سُئِلَ عَنهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ص ما كانَ عِندَهُ مِنهُ عِلمٌ لَم يَكُن مِنَ المُلُوكِ الَّذينَ سُمُّوا له وَ إنما كان لَهُ أمرٌ طَرا قالَ أبُو عَبدِ اللَّهِ وَ أبُو جعفر وَ عَلي بنُ الحُسَينِ وَ الحسین بن علي وَ الحسن بن عَلي وَ عَلي بنُ أبي طالب ع وَ اللَّهِ لَو لا آيَةٌ في كِتابِ اللَّهِ لَحَدَّثناكُم بما يكون إلَى أن تقوم الساعة يَمحُوا اللَّهُ ما يَشاءُ وَ يُثبِتُ وَ عِندَهُ أُمُّ الكتاب.»
📚بحار الأنوار، ج۴، ص۹۷؛ مصدر اصلی: قرب الإسناد، ص۳۵۳.
احمد بن ابی‌نصر بزنطی گوید: به امام رضا (ع) عرض کردم: «یکی از اصحاب ما از من شنید که [به نقل از امام صادق (ع)] می‌گویم: "اگر دربارۀ مروان بن محمد از صاحب این قبر سؤال می‌شد، دانشی درباره او نداشت". پس آن مرد گفت: "منظور از صاحب این قبر، ابوبکر و عمر است [نه پیامبر خدا (ص)]"». امام رضا (ع) فرمود: «به‌راستی که آن دو را را در جایگاه صدق قرار داده است! جعفر بن محمد (ع) فرمود: اگر دربارۀ مروان بن محمد از محمد پیامبر خدا (ص) سؤال می‌شد، دانشی درباره‌اش نداشت. او از پادشاهانی که برای پیامبر (ص) نام برده شدند، نبود، بلکه امر او ناگهانی بود. ابوعبدالله، ابوجعفر، علی بن الحسین، حسین بن علی، حسن بن علی، و علی بن ابی‌طالب فرمودند: به خدا اگر آیه‌ای در کتاب خدا نبود، برای شما از آنچه تا قیامت رخ می‌دهد، می‌گفتیم: «یمحوا الله ما یشاء و یثبت و عنده أم الکتاب.» خداوند آنچه را بخواهد محو مى‌كند و ثابت مى‌دارد و امّ الكتاب نزد اوست».
توضیح علامه مجلسی:
«مروان بن محمد هو الذي من خلفاء بني أمية و كانت خلافته من الأمور الغريبة كما يظهر من السير و المقصود أن خلافته كانت من الأمور البدائية التي لم تصل إلى النبي ص في حياته فلو كان ص سئل في حياته عن هذا الأمر لم يكن له علم بذلك لأن مروان لم يكن من الملوك الذين سموا للنبي ص فالمراد بصاحب القبر الرسول ص و لما حمله السامع على الشيخين قال ع قد جعل هذا الرجل هذين في موضع صدق و أكرمهما حيث جعلهما جاهلين بهذا الأمر حسب و ليسا في معرض العلم بالأمور المغيبة حتى ينفى خصوص ذلك عنهما هكذا حقق هذا الخبر و كن من الشاكرين.»
📚بحار الأنوار، ج۴، ص۹۷
نکات حدیث:
۱. رجال سند همگی از اجلاء ثقاتند.
۲. متن روایت قابل حمل بر تقیه نیست.
۳. بنا بر ادله متعدد، علم پیامبر (ص) و ائمه (ع) به آنچه از آینده می‌دانند، مطلق نیست بلکه یکی از قیود آن «بداء» است (برای نمونه: نک: بصائر الدرجات، ج۱، ص۱۰۹-۱۱۲؛ تفسیر العیاشی، ج۲، ص۲۱۵؛ الكافي، ج۱، ص۳۶۸؛ مختصر البصائر، ص۲۸۷).
در روایت بزنطی نیز نمونه‌ای عینی از بداء بیان شده است. حدیث به صراحت می‌گوید که پیامبر (ص) علمی درباره مروان حمار نداشتند و اصلا جزو پادشاهانی که برای پیامبر (ص) نام برده شدند، نبوده است.
۴. طبعاً وقتی درباره اصل حکومت مروان حمار، در زمان پیامبر (ص) علمی به ایشان داده نشد، لوازم بسیار گسترده حکومت او و جزئیات و توابع آن هم از ایشان پوشیده بود که جا دارد به گستردگی ابعاد آن توجه و دقت شود.
۵. این نمونه به خوبی نشان می‌دهد که تلقی بسیط برخی از اطلاق «علم بما یکون» و بی‌توجهی به قرائن مرتبط چقدر رهزن است (قرائن بیشتر). همچنین نشان می‌دهد که محدودیتی که قید «بداء» در علم امام ایجاد می‌کند چقدر مهم و جدی و بر خلاف تصور مطلق‌پنداران و ساده‌انگاران است.
۶. آزمون بالا و تعلیقات زیر آن (شامل توهین، اتهام به تقصیر و جهل و… که بعضا پاک شدند)، نشان می‌دهد که برداشت مطلقی که امروزه از علم پیامبر ص و امام ترویج می‌شود چقدر با نصوص روایی و نیز دریافت عالمان فاصله دارد و اهمیت نقد را گوشزد می‌کند.
نص روایت می‌گوید: پیامبر (ص) از مروان حمار اطلاعی نداشتند؛ اما تلقی غالب این است که پیامبر (ص) قطعا علم داشته است. برخی هم کسی را که چنین قطعی نداشته باشد و فقط بگوید «معلوم نیست» به انواع سب و لعن و تهمت‌ها می‌نوازند. چه رسد به این‌که (با فرض پذیرش روایت) همانند امام رضا ع و امام صادق ع، و سپس بزنطی، احمد اشعری، حمیری و علامه مجلسی توقف نکند و فراتر از «معلوم نیست»، بگوید: «نمی‌دانستند».
#علم_غیب
@gholow2
BY غلوپژوهی
Share with your friend now:
tgoop.com/gholow2/2821