غلوپژوهی

📜 پیشینه قول به علم غیب برای اهل بیت ع نزد غالیان

(ویرایش دوم)
کشی در باب ابو الخطاب به سند صحیح روایت کرده است:
حمدويه، قال حدثنا يعقوب بن يزيد، عن ابن أبي عمير، عن ابن المغيرة، قال: كُنتُ عِندَ أَبِي الحَسَنِ (ع) أَنا وَ يَحيَى بنُ عَبدِ اللهِ بنِ الحَسَنِ (ع) فَقالَ يَحيَى جُعِلتُ فِداكَ إِنَّهُم يَزعُمونَ‏ أَنَّكَ‏ تَعلَمُ‏ الغَيبَ‏ فَقالَ: سُبحانَ اللهِ سُبحانَ اللهِ ضَع يَدَكَ عَلَى راسِي فَوَ اللهِ ما بَقِيَت فِي جَسَدِي شَعرَةٌ وَ لا فِي راسِي إِلّا قامَت، قالَ، ثُمَّ قالَ: لا وَ اللهِ ما هِيَ إِلّا وِراثَةٌ عَن رَسولِ اللَّهِ (ص).

🔸یحیی بن عبدالله بن حسن به امام کاظم ع عرض کرد: فدایت شوم، آنان ادّعا می کنند شما غیب می دانید. فرمود: سبحان الله! دست خود را بر سرم بگذار. به خدا سوگند هیچ مویی در سر و بدنم نیست مگر آن که سیخ شد! سپس فرمود: نه به خدا سوگند. آن نیست مگر علمی که از رسول خدا صلی الله علیه و آله به ارث رسیده است.

📚رجال كشي، دانشگاه مشهد، ص298. الأمالي شیخ مفید، ص23

عن عنبسة بن مصعب، قال: قالَ لِي أَبو عَبدِ اللهِ (ع) أَيُّ شَي‏ءٍ سَمِعتَ مِن أَبِي الخَطّابِ قالَ سَمِعتُهُ يَقولُ… قلت له… إِنَّكَ تَعلَمُ الغَيبَ… قال: لا و الله… اَمّا قَولُهُ إِنِّي قُلتُ أَعلَمُ الغَيبَ: فَوَ اللهِ‏ الَّذِي لا إِلَهَ إِلّا هو ما أَعلَمُ الغَيبَ، وَ لا آجَرَنِي اللَّهُ فِي أَمواتِي وَ لا بارَكَ لِي فِي أَحيائِي إِن كُنتُ قُلتُ لَهُ…

🔸از عنبسة بن مصعب نقل است که گفت: امام صادق ع به من فرمود: از ابوالخطاب چه شنیدی؟ گفتم: شنیدم که می‌گفت... شما گفته‌اید... غیب می‌دانید! امام فرمود: نه به خدا سوگند... به الله که جز او خدایی نیست؛ من غیب نمی‌دانم و خداوند بر مردگانم اجر و در زندگانم برکت ندهد؛ اگر چنین چیزی به او گفته باشم...

📚رجال الكشي، ص291
سپس در این روایت امام به قضایایی استناد می‌کنند که در آن مسائلی را نمی‌دانستند که مؤید به آیه شریفه «وَ لَو كُنتُ أَعلَمُ الْغَيبَ‏ لَاسْتَكثَرتُ مِنَ الْخَيْرِ» است.

🔸بخشی از توقیع منسوب به امام عصر عج به محمد بن علی بن هلال در رد بر غلات:
«من تو را و هر که خبرِ نامه ی مرا بشنود؛ شاهد می گیرم بر این که بیزارم به سوی خدا و رسولش (ص) از کسی که بگوید ما علم غیب داریم… و شما را شاهد می گیرم بر این که هر کس ما از او بیزاری جوییم؛ خداوند و ملائکه و رسولان و اولیاءش نیز از او بیزارند و من این توقیع را که در این نامه است؛ امانتی قرار دادم بر گردن تو و گردن هر کس که آن را بشنود؛ تا آن را از هیچ از یک موالی و شیعیان ما مخفی نکند؛ تا همه ی موالی از این توقیع مطلع شوند؛ شاید که خدا آنان را دریابد و به دین خدا که حق است باز گردند... پس هر کس نامه مرا بفهمد و به آن چه امر و نهی کردم باز نگردد؛ لعنت خدا بر او فرود آید…»

📚الإحتجاج، طبرسی، ج‏2، ص473

👌 قول به علم غیب امام از غالیان مغیری و بشیری نیز گزارش شده است (كمال الدين، ج‏1، ص106؛ مسائل الإمامة، ص199). هم‌چنین غالیان بیانیه اخبار امام از ملاحم را شاهد علم غیب او می‌دانستند (الملل و النحل، ج‏1، ص176). نفی علم غیب از امام و نسبت پذیرش آن به غالیان در کلمات جمعی از عالمان نیز آمده است (مفید، أوائل المقالات، ص67؛ مجلسی، بحار الأنوار، ج‏25، ص346؛ مرآة العقول، ج‏6، ص131).
مصطلح علم غیب، در منابع عام نصیریه و دیگر متهمان به غلو نیز فراوان برای ائمه ع به کار رفته است (برای نمونه: خصیبی، الهداية، 1419ق، ص161، 301، 334؛ 2007م، ص393؛ نیز نک‍: دلائل الإمامة، ص273؛ ابن مقاتل، المجالس النمیرية، ص41-42؛ طبرانی، المرشدة، 2016م، ص6؛ رداد، المناظرة، ص264). هرچند غالیان روایاتی در رد آن نیز دارند (نمونه: الهداية، ص304)
در کتاب نصیری الرسالة المصریة به آیات آخر سوره لقمان که در مورد علم الهی است، بر الوهیت امیر المومنین ع استدلال کرده است؛ زیرا معتقد است این علوم مختص خدا است و طبق روایاتی که آورده حضرت علی ع هم آن علوم را داشته است، پس او خدا است (الرسالة المصریة، ص82).

بعد از سران غلات نخستین، در دوران بعدی نیز قول به علم غیب برای ائمه ع نزد برخی از غلات و صوفیه و البته برخی مکاتب فلسفی اشراقی رایج شده است (نادم، علم غیب پیامبر و امام از نگاه متکلمین و فلاسفه، امامت‌پژوهي6، 1391ش. البته در این مقاله تعبیر علم غیب با تسامح به کار رفته است). برخلاف اجماع عالمان متقدم امامی -که از ایشان کلمات بسیاری در رد علم غیب و نامحدودیت علم امام وجود دارد- متأسفانه، امروزه حتی در جامعه امامی نیز برخی از مشاهیر سخنان غلات و صوفیه در نامحدودیت علم امام را تکرار می‌نمایند. هرچند بسیاری از مؤمنین تعبیر #علم_غیب را فقط برای اشاره به الهی بودن و اطلاع امام بر امور نهان به کار می‌برند، و تصوری از بی‌حدواستثنا بودن یا نبودنش ندارند (مطلب مرتبط).
@gholow2

www.tgoop.com/gholow2/2253

3.52K viewsedited  Jan 11, 2022 at 20:02

📜 پیشینه قول به علم غیب برای اهل بیت ع نزد غالیان

(ویرایش دوم)
کشی در باب ابو الخطاب به سند صحیح روایت کرده است:
حمدويه، قال حدثنا يعقوب بن يزيد، عن ابن أبي عمير، عن ابن المغيرة، قال: كُنتُ عِندَ أَبِي الحَسَنِ (ع) أَنا وَ يَحيَى بنُ عَبدِ اللهِ بنِ الحَسَنِ (ع) فَقالَ يَحيَى جُعِلتُ فِداكَ إِنَّهُم يَزعُمونَ‏ أَنَّكَ‏ تَعلَمُ‏ الغَيبَ‏ فَقالَ: سُبحانَ اللهِ سُبحانَ اللهِ ضَع يَدَكَ عَلَى راسِي فَوَ اللهِ ما بَقِيَت فِي جَسَدِي شَعرَةٌ وَ لا فِي راسِي إِلّا قامَت، قالَ، ثُمَّ قالَ: لا وَ اللهِ ما هِيَ إِلّا وِراثَةٌ عَن رَسولِ اللَّهِ (ص).

🔸یحیی بن عبدالله بن حسن به امام کاظم ع عرض کرد: فدایت شوم، آنان ادّعا می کنند شما غیب می دانید. فرمود: سبحان الله! دست خود را بر سرم بگذار. به خدا سوگند هیچ مویی در سر و بدنم نیست مگر آن که سیخ شد! سپس فرمود: نه به خدا سوگند. آن نیست مگر علمی که از رسول خدا صلی الله علیه و آله به ارث رسیده است.

📚رجال كشي، دانشگاه مشهد، ص298. الأمالي شیخ مفید، ص23

عن عنبسة بن مصعب، قال: قالَ لِي أَبو عَبدِ اللهِ (ع) أَيُّ شَي‏ءٍ سَمِعتَ مِن أَبِي الخَطّابِ قالَ سَمِعتُهُ يَقولُ… قلت له… إِنَّكَ تَعلَمُ الغَيبَ… قال: لا و الله… اَمّا قَولُهُ إِنِّي قُلتُ أَعلَمُ الغَيبَ: فَوَ اللهِ‏ الَّذِي لا إِلَهَ إِلّا هو ما أَعلَمُ الغَيبَ، وَ لا آجَرَنِي اللَّهُ فِي أَمواتِي وَ لا بارَكَ لِي فِي أَحيائِي إِن كُنتُ قُلتُ لَهُ…

🔸از عنبسة بن مصعب نقل است که گفت: امام صادق ع به من فرمود: از ابوالخطاب چه شنیدی؟ گفتم: شنیدم که می‌گفت... شما گفته‌اید... غیب می‌دانید! امام فرمود: نه به خدا سوگند... به الله که جز او خدایی نیست؛ من غیب نمی‌دانم و خداوند بر مردگانم اجر و در زندگانم برکت ندهد؛ اگر چنین چیزی به او گفته باشم...

📚رجال الكشي، ص291
سپس در این روایت امام به قضایایی استناد می‌کنند که در آن مسائلی را نمی‌دانستند که مؤید به آیه شریفه «وَ لَو كُنتُ أَعلَمُ الْغَيبَ‏ لَاسْتَكثَرتُ مِنَ الْخَيْرِ» است.

🔸بخشی از توقیع منسوب به امام عصر عج به محمد بن علی بن هلال در رد بر غلات:
«من تو را و هر که خبرِ نامه ی مرا بشنود؛ شاهد می گیرم بر این که بیزارم به سوی خدا و رسولش (ص) از کسی که بگوید ما علم غیب داریم… و شما را شاهد می گیرم بر این که هر کس ما از او بیزاری جوییم؛ خداوند و ملائکه و رسولان و اولیاءش نیز از او بیزارند و من این توقیع را که در این نامه است؛ امانتی قرار دادم بر گردن تو و گردن هر کس که آن را بشنود؛ تا آن را از هیچ از یک موالی و شیعیان ما مخفی نکند؛ تا همه ی موالی از این توقیع مطلع شوند؛ شاید که خدا آنان را دریابد و به دین خدا که حق است باز گردند... پس هر کس نامه مرا بفهمد و به آن چه امر و نهی کردم باز نگردد؛ لعنت خدا بر او فرود آید…»

📚الإحتجاج، طبرسی، ج‏2، ص473

👌 قول به علم غیب امام از غالیان مغیری و بشیری نیز گزارش شده است (كمال الدين، ج‏1، ص106؛ مسائل الإمامة، ص199). هم‌چنین غالیان بیانیه اخبار امام از ملاحم را شاهد علم غیب او می‌دانستند (الملل و النحل، ج‏1، ص176). نفی علم غیب از امام و نسبت پذیرش آن به غالیان در کلمات جمعی از عالمان نیز آمده است (مفید، أوائل المقالات، ص67؛ مجلسی، بحار الأنوار، ج‏25، ص346؛ مرآة العقول، ج‏6، ص131).
مصطلح علم غیب، در منابع عام نصیریه و دیگر متهمان به غلو نیز فراوان برای ائمه ع به کار رفته است (برای نمونه: خصیبی، الهداية، 1419ق، ص161، 301، 334؛ 2007م، ص393؛ نیز نک‍: دلائل الإمامة، ص273؛ ابن مقاتل، المجالس النمیرية، ص41-42؛ طبرانی، المرشدة، 2016م، ص6؛ رداد، المناظرة، ص264). هرچند غالیان روایاتی در رد آن نیز دارند (نمونه: الهداية، ص304)
در کتاب نصیری الرسالة المصریة به آیات آخر سوره لقمان که در مورد علم الهی است، بر الوهیت امیر المومنین ع استدلال کرده است؛ زیرا معتقد است این علوم مختص خدا است و طبق روایاتی که آورده حضرت علی ع هم آن علوم را داشته است، پس او خدا است (الرسالة المصریة، ص82).

بعد از سران غلات نخستین، در دوران بعدی نیز قول به علم غیب برای ائمه ع نزد برخی از غلات و صوفیه و البته برخی مکاتب فلسفی اشراقی رایج شده است (نادم، علم غیب پیامبر و امام از نگاه متکلمین و فلاسفه، امامت‌پژوهي6، 1391ش. البته در این مقاله تعبیر علم غیب با تسامح به کار رفته است). برخلاف اجماع عالمان متقدم امامی -که از ایشان کلمات بسیاری در رد علم غیب و نامحدودیت علم امام وجود دارد- متأسفانه، امروزه حتی در جامعه امامی نیز برخی از مشاهیر سخنان غلات و صوفیه در نامحدودیت علم امام را تکرار می‌نمایند. هرچند بسیاری از مؤمنین تعبیر #علم_غیب را فقط برای اشاره به الهی بودن و اطلاع امام بر امور نهان به کار می‌برند، و تصوری از بی‌حدواستثنا بودن یا نبودنش ندارند (مطلب مرتبط).
@gholow2

BY غلوپژوهی