غلوپژوهی

🔺علم غیب، در آیات، روایات و کلمات عالمان امامی
بخش3: مروری بر برخی آیات کتاب الله

آیات بسیار زیادی در کلام الله وجود دارد که در آن سخن از مطلع ساختنِ انبیای الهی به برخی امور نهان یا غیبی سخن می‌گوید؛ از آن جمله تعلیم علم اسماء به آدم است که علمی بسیار گسترده، و فراتر از دانش فرشتگان بوده است (البقرة: 31-33)، و به ابراهیم ملکوت آسمان‌ها و زمین را نمایانده بودند (الانعام: 75). و علم عیسی به خوراک و کارهای مردم در منازلشان نیز از همین دسته است (آل عمران: 46). چنان‌که خداوند، رسول الله ص را در موارد بسیاری از اعمال منافقان با خبر ساخته است (برای نمونه، التوبة: 64، 94، 105؛ المنافقون: 1-4؛ و نمونه‌هایی برای محدودیت علم به منافقان: محمّد: 30؛ التوبة: 101). خداوند این علوم گسترده و معاجز انبیا را #علم_غیب نمی‌نامد. در آیات بسیاری علم غیب از غیر خداوند نفی شده است:

دربارۀ زمان عذاب و قیامت
﴿قُل لا يَعلَمُ مَن فِي السَّماواتِ والأَرضِ الغَيبَ إِلّا اللَّهُ وَما يَشعُرونَ أَيّانَ يُبعَثونَ﴾ (نمل: ۶۵)

﴿وَيَقولونَ لَولا أُنزِلَ عَلَيهِ آيَةٌ مِن رَبِّهِ فَقُل إِنَّما الغَيبُ لِلَّهِ فانتَظِروا إِنِّي مَعَكُم مِنَ المُنتَظِرِينَ﴾ (یونس: 20)

﴿وَ عِندَهُ مَفاتِحُ الغَيبِ لا يَعلَمُها إِلاَّ هو وَ يَعلَمُ ما فِي البَرِّ وَ البَحرِ وَ ما تَسقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلاَّ يَعلَمُها وَ لا حَبَّةٍ في‏ ظُلُماتِ الأَرضِ وَ لا رَطبٍ وَ لا يابِسٍ إِلاَّ في‏ كِتابٍ مُبين﴾‏ (الأنعام: 59)

🔻در پاره‌ای آیات، به صورت‌های دیگری نیز به عدم آگاهی رسول الله ص بر برخی امور اشاره شده است:

﴿قُل لا أَملِكُ لِنَفسِي نَفعاً وَ لا ضَرًّا إِلّا ما شاءَ اللَّهُ وَ لَو كُنتُ أَعلَمُ‏ الغَيبَ‏ لاستَكثَرتُ مِنَ الخَيرِ وَ ما مَسَّنِيَ السّوءُ إِن أَنا إِلّا نَذِيرٌ وَ بَشِيرٌ لِقَومٍ يُؤمِنون‏﴾ (الأعراف:‏ 187)

﴿وَ كَذلِكَ أَوحَينا إِلَيكَ روحاً مِن أَمرِنا ما كُنتَ تَدري ما الكِتابُ وَ لاَ الإيمانُ وَ لكِن جَعَلناهُ نوراً نَهدي بِهِ مَن نَشاءُ مِن عِبادِنا وَ إِنَّكَ لَتَهدي إِلى‏ صِراطٍ مُستَقيم﴾‏ (الشورى: 52)

﴿نَحنُ نَقُصُّ عَلَيكَ أَحسَنَ القَصَصِ بِما أَوحَينا إِلَيكَ هذا القُرآنَ وَ إِن كُنتَ مِن قَبلِهِ لَمِنَ الغافِلين﴾‏ (يوسف: 3)

﴿تِلكَ مِن أَنباءِ الغَيبِ نوحيها إِلَيكَ ما كُنتَ تَعلَمُها أَنتَ وَ لا قَومُكَ مِن قَبلِ هذا﴾‏ (هود: 49. برای نمونه‌های نزدیک: آل عمران: 44؛ یوسف: 102)

﴿وَ ما كُنتَ تَرجوا أَن يُلقى‏ إِلَيكَ الكِتابُ إِلاَّ رَحمَةً مِن رَبِّكَ فَلا تَكونَنَّ ظَهيراً لِلكافِرين﴾‏ (القصص: 86)

﴿يَسئَلونَكَ عَنِ السّاعَةِ أَيّانَ مُرساها- قُل إِنَّما عِلمُها عِندَ رَبِّي- لا يُجَلِّيها لِوَقتِها إِلّا هو ثَقُلَت فِي السَّماواتِ وَ الأَرضِ لا تاتِيكُم إِلّا بَغتَةً- يَسئَلونَكَ كانَّكَ حَفِيٌّ عَنها إِنَّما عِلمُها عِندَ اللَّهِ- وَ لكِنَّ أَكثَرَ النّاسِ لا يَعلَمون﴾‏ (الأعراف:‏ 186)

﴿وَ لا أَقولُ لَكُم عِندِي خَزائِنُ اللَّهِ وَ لا أَعلَمُ‏ الغَيبَ‏ وَ لا أَقولُ إِنِّي مَلَكٌ وَ لا أَقولُ لِلَّذِينَ تَزدَرِي أَعيُنُكُم لَن يُؤتِيَهُمُ اللَّهُ خَيراً اللَّهُ أَعلَمُ بِما فِي أَنفُسِهِم إِنِّي إِذاً لَمِنَ الظّالِمِين﴾ (هود: 31)

﴿لا تَعلَمُهُم نَحنُ نَعلَمُهُم﴾‏ (التوبة: 101)

﴿قُل... ما أَدرِي ما يُفعَلُ‏ بِي‏ وَ لا بِكُم إِن أَتَّبِعُ إِلّا ما يوحى‏ إِلَيَ﴾‏ (الأحقاف: 9)

﴿قُل إِن‏ أَدرِي‏ أَ قَرِيبٌ‏ ما توعَدونَ أَم يَجعَلُ لَهُ رَبِّي أَمَدا - عالِمُ الغَيبِ فَلا يُظهِرُ عَلى‏ غَيبِهِ أَحَداً - إِلاَّ مَنِ ارتَضى‏ مِن رَسولٍ فانَّهُ يَسلُكُ مِن بَينِ يَدَيهِ وَ مِن خَلفِهِ رَصَداً﴾ (نوح: 25-27)

﴿قُل... إِن أَدري أَ قَريبٌ أَم بَعيدٌ ما توعَدونَ - إِنَّهُ يَعلَمُ الجَهرَ مِنَ القَولِ وَ يَعلَمُ ما تَكتُمونَ - وَ إِن أَدري لَعَلَّهُ فِتنَةٌ لَكُم وَ مَتاعٌ إِلى‏ حينٍ﴾ (الأنبیاء: 109-110)

انبیایی مانند حضرت ابراهیم و موسی هم بنا بر ظاهر آیات، امام بودند. و البته به نص آیات متعددی برخی امور را نمی‌دانستند.
و نیز توجه داشتن به مواردی مانند گفته نوح ع: ﴿ما عِلمِي بِما كانوا يَعمَلونَ﴾ (الشعراء: 112) یا ترسیدن ایشان در داستان برخی از معاجز و کرامات (طه: 67، ذاریات: 28) بصیرت‌‌هایی در پی دارد. نسبت امامت ایشان با روایات حاوی ذکر علم امام نیازمند پژوهش مجزایی است.

روایات متعددی نیز در ذیل برخی از این آیات وارد شده است که در تبیین بیشتر معنا راهگشا است (رجال كشي، ص291). اخبار ذیل برخی آیات دیگر (نمونه، لقمان: 34؛ کهف: 23-24) نیز به محدودیت علم امام اشاره دارد (برای نمونه: نوادر اشعری، ص55).
@gholow2

Telegram

غلوپژوهی

🔺معنای نفی علم غیب
(نقد تفویض)

یکی از کاربران کانال گفته‌اند:
روایات مورد استناد در نفی علم غیب، ناظر به علم غیب استقلالي اهل بیت ع است. و دلیل بر تقييد علم اهل بیت علیهم السلام نمی‌شود؛ چون علم اهل بیت ع حضوری است.

پاسخ:
وقتی علم اهل بیت علیهم السلام…

www.tgoop.com/gholow2/2219

2.86K viewsedited  Dec 31, 2021 at 17:43

🔺علم غیب، در آیات، روایات و کلمات عالمان امامی
بخش3: مروری بر برخی آیات کتاب الله

آیات بسیار زیادی در کلام الله وجود دارد که در آن سخن از مطلع ساختنِ انبیای الهی به برخی امور نهان یا غیبی سخن می‌گوید؛ از آن جمله تعلیم علم اسماء به آدم است که علمی بسیار گسترده، و فراتر از دانش فرشتگان بوده است (البقرة: 31-33)، و به ابراهیم ملکوت آسمان‌ها و زمین را نمایانده بودند (الانعام: 75). و علم عیسی به خوراک و کارهای مردم در منازلشان نیز از همین دسته است (آل عمران: 46). چنان‌که خداوند، رسول الله ص را در موارد بسیاری از اعمال منافقان با خبر ساخته است (برای نمونه، التوبة: 64، 94، 105؛ المنافقون: 1-4؛ و نمونه‌هایی برای محدودیت علم به منافقان: محمّد: 30؛ التوبة: 101). خداوند این علوم گسترده و معاجز انبیا را #علم_غیب نمی‌نامد. در آیات بسیاری علم غیب از غیر خداوند نفی شده است:

دربارۀ زمان عذاب و قیامت
﴿قُل لا يَعلَمُ مَن فِي السَّماواتِ والأَرضِ الغَيبَ إِلّا اللَّهُ وَما يَشعُرونَ أَيّانَ يُبعَثونَ﴾ (نمل: ۶۵)

﴿وَيَقولونَ لَولا أُنزِلَ عَلَيهِ آيَةٌ مِن رَبِّهِ فَقُل إِنَّما الغَيبُ لِلَّهِ فانتَظِروا إِنِّي مَعَكُم مِنَ المُنتَظِرِينَ﴾ (یونس: 20)

﴿وَ عِندَهُ مَفاتِحُ الغَيبِ لا يَعلَمُها إِلاَّ هو وَ يَعلَمُ ما فِي البَرِّ وَ البَحرِ وَ ما تَسقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلاَّ يَعلَمُها وَ لا حَبَّةٍ في‏ ظُلُماتِ الأَرضِ وَ لا رَطبٍ وَ لا يابِسٍ إِلاَّ في‏ كِتابٍ مُبين﴾‏ (الأنعام: 59)

🔻در پاره‌ای آیات، به صورت‌های دیگری نیز به عدم آگاهی رسول الله ص بر برخی امور اشاره شده است:

﴿قُل لا أَملِكُ لِنَفسِي نَفعاً وَ لا ضَرًّا إِلّا ما شاءَ اللَّهُ وَ لَو كُنتُ أَعلَمُ‏ الغَيبَ‏ لاستَكثَرتُ مِنَ الخَيرِ وَ ما مَسَّنِيَ السّوءُ إِن أَنا إِلّا نَذِيرٌ وَ بَشِيرٌ لِقَومٍ يُؤمِنون‏﴾ (الأعراف:‏ 187)

﴿وَ كَذلِكَ أَوحَينا إِلَيكَ روحاً مِن أَمرِنا ما كُنتَ تَدري ما الكِتابُ وَ لاَ الإيمانُ وَ لكِن جَعَلناهُ نوراً نَهدي بِهِ مَن نَشاءُ مِن عِبادِنا وَ إِنَّكَ لَتَهدي إِلى‏ صِراطٍ مُستَقيم﴾‏ (الشورى: 52)

﴿نَحنُ نَقُصُّ عَلَيكَ أَحسَنَ القَصَصِ بِما أَوحَينا إِلَيكَ هذا القُرآنَ وَ إِن كُنتَ مِن قَبلِهِ لَمِنَ الغافِلين﴾‏ (يوسف: 3)

﴿تِلكَ مِن أَنباءِ الغَيبِ نوحيها إِلَيكَ ما كُنتَ تَعلَمُها أَنتَ وَ لا قَومُكَ مِن قَبلِ هذا﴾‏ (هود: 49. برای نمونه‌های نزدیک: آل عمران: 44؛ یوسف: 102)

﴿وَ ما كُنتَ تَرجوا أَن يُلقى‏ إِلَيكَ الكِتابُ إِلاَّ رَحمَةً مِن رَبِّكَ فَلا تَكونَنَّ ظَهيراً لِلكافِرين﴾‏ (القصص: 86)

﴿يَسئَلونَكَ عَنِ السّاعَةِ أَيّانَ مُرساها- قُل إِنَّما عِلمُها عِندَ رَبِّي- لا يُجَلِّيها لِوَقتِها إِلّا هو ثَقُلَت فِي السَّماواتِ وَ الأَرضِ لا تاتِيكُم إِلّا بَغتَةً- يَسئَلونَكَ كانَّكَ حَفِيٌّ عَنها إِنَّما عِلمُها عِندَ اللَّهِ- وَ لكِنَّ أَكثَرَ النّاسِ لا يَعلَمون﴾‏ (الأعراف:‏ 186)

﴿وَ لا أَقولُ لَكُم عِندِي خَزائِنُ اللَّهِ وَ لا أَعلَمُ‏ الغَيبَ‏ وَ لا أَقولُ إِنِّي مَلَكٌ وَ لا أَقولُ لِلَّذِينَ تَزدَرِي أَعيُنُكُم لَن يُؤتِيَهُمُ اللَّهُ خَيراً اللَّهُ أَعلَمُ بِما فِي أَنفُسِهِم إِنِّي إِذاً لَمِنَ الظّالِمِين﴾ (هود: 31)

﴿لا تَعلَمُهُم نَحنُ نَعلَمُهُم﴾‏ (التوبة: 101)

﴿قُل... ما أَدرِي ما يُفعَلُ‏ بِي‏ وَ لا بِكُم إِن أَتَّبِعُ إِلّا ما يوحى‏ إِلَيَ﴾‏ (الأحقاف: 9)

﴿قُل إِن‏ أَدرِي‏ أَ قَرِيبٌ‏ ما توعَدونَ أَم يَجعَلُ لَهُ رَبِّي أَمَدا - عالِمُ الغَيبِ فَلا يُظهِرُ عَلى‏ غَيبِهِ أَحَداً - إِلاَّ مَنِ ارتَضى‏ مِن رَسولٍ فانَّهُ يَسلُكُ مِن بَينِ يَدَيهِ وَ مِن خَلفِهِ رَصَداً﴾ (نوح: 25-27)

﴿قُل... إِن أَدري أَ قَريبٌ أَم بَعيدٌ ما توعَدونَ - إِنَّهُ يَعلَمُ الجَهرَ مِنَ القَولِ وَ يَعلَمُ ما تَكتُمونَ - وَ إِن أَدري لَعَلَّهُ فِتنَةٌ لَكُم وَ مَتاعٌ إِلى‏ حينٍ﴾ (الأنبیاء: 109-110)

انبیایی مانند حضرت ابراهیم و موسی هم بنا بر ظاهر آیات، امام بودند. و البته به نص آیات متعددی برخی امور را نمی‌دانستند.
و نیز توجه داشتن به مواردی مانند گفته نوح ع: ﴿ما عِلمِي بِما كانوا يَعمَلونَ﴾ (الشعراء: 112) یا ترسیدن ایشان در داستان برخی از معاجز و کرامات (طه: 67، ذاریات: 28) بصیرت‌‌هایی در پی دارد. نسبت امامت ایشان با روایات حاوی ذکر علم امام نیازمند پژوهش مجزایی است.

روایات متعددی نیز در ذیل برخی از این آیات وارد شده است که در تبیین بیشتر معنا راهگشا است (رجال كشي، ص291). اخبار ذیل برخی آیات دیگر (نمونه، لقمان: 34؛ کهف: 23-24) نیز به محدودیت علم امام اشاره دارد (برای نمونه: نوادر اشعری، ص55).
@gholow2

BY غلوپژوهی