tgoop.com/fanoos_sharif/1353
Last Update:
🔴 علوم شناختی دین: پیامدهایی برای دینداری؟
🔸موضوع مقاله
علوم شناختی دین (CSR) یک رویکرد علمی است که به بررسی تأثیر فرآیندهای شناختی و ساختار مغز بر شکل‌گیری باورهای دینی می‌پردازد. هدف اصلی این علم، تبیین دلایل تمایل انسان‌ها به باورهای دینی است.
🔸چکیده مقاله
دیوید لیچ و آکو ویسالا، در مقاله «علوم شناختی دین: پیامدهایی برای دینداری» به این می پردازند که با این که این علم، رویکردی جدید در مطالعه علمی دین محسوب می شود که نزدیک به بیست سال بر مطالعه دین تأثیر گذاشته است، با این حال سوال درباره سازگاری یا عدم سازگاری آن با دینداری تا به امروز به طور جدی مورد بحث نبوده است.
به طور کلی، دو دیدگاه اصلی در این زمینه وجود دارد:
1. دیدگاه منتقدان دین:
- برخی از منتقدان معتقدند که CSR می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که چرا افراد مذهبی به باورهای نادرست پایبند هستند، و در نتیجه این شاخه علمی با خداباوری ناسازگار است.
2. دیدگاه حامیان خداباوری:
- برعکس، گروهی از خداباوران استدلال می‌کنند که ملاحظات CSR می‌توانند با باور به خدا سازگار باشند و حتی آن را تقویت کنند.
🔸استدلال‌هایی که CSR را منجر به تضعیف خداباوری می دانند
- توضیح طبیعی دین:
برخی از فیلسوفان بر این باورند که اگر باورهای دینی تنها نتیجه‌ای طبیعی از فرآیندهای شناختی ما باشند—مانند «دستگاه شناسایی عامل فوق‌فعال» (HADD) که ما را به شناسایی عامل‌ها (موجودات با قصد و هدف) در پدیده‌های طبیعی ترغیب می‌کند، یا «ماژول‌های نظریه ذهن» (ToMM) که در فهم قصد و نیت دیگران به ما کمک می‌کند—آنگاه این توضیحات طبیعی می‌توانند دین را به‌طور کامل تبیین کنند.
در این صورت، دیگر نیازی به توضیحات الهیاتی یا متافیزیکی نیست و حتی ممکن است چنین توضیحاتی را نادرست یا غیرضروری جلوه دهند.
- غیرقابل اعتماد بودن فرآیندهای شکل‌گیری باور:
برخی استدلال می‌کنند که شناسایی مکانیسم‌های شناختی تولیدکننده باورهای دینی در CSR، نشان‌دهنده غیرقابل اعتماد بودن این فرآیندها است. اگر این روندها قابل اعتماد نباشند، نمی‌توانند مبنای معقول و مستحکمی برای باور به خدا فراهم آورند.
🔸استدلال‌هایی که نشان می دهند CSR با خداباوری سازگار است یا حتی آن را تقویت می‌کند
- قابل اعتماد بودن سیستم‌های شناختی:
این دیدگاه ادعا می‌کند که باورهای دینی در واقع خروجی همان سیستم‌های شناختی هستند که در دیگر زمینه‌های زندگی نیز قابل اعتماد و مفیدند. بنابراین، به‌جای آنکه CSR باورهای دینی را تضعیف کند، می‌تواند پشتیبانی معرفتی مثبت برای آنها فراهم کند.
- سازگاری با الهیات طبیعی:
برخی بر این باورند که CSR می‌تواند از دیدگاه فلسفی‌ای به نام «معرفت‌شناسی اصلاح‌شده» (Reformed Epistemology) حمایت کند. این دیدگاه تأکید دارد که برخی باورهای اساسی نظیر باور به وجود خدا می‌توانند «اساساً درست» (properly basic) باشند و نیازی به توجیه عقلانی بیرونی ندارند.
- بی‌طرفی روش‌شناختی:
یک استدلال کلیدی این است که CSR از نظر روش‌شناختی بی‌طرف است. این علم به بررسی این موضوع نمی‌پردازد که آیا باورهای دینی درست هستند یا نادرست؛ بلکه فقط نحوه شکل‌گیری این باورها در ذهن انسان را توضیح می‌دهد.
توضیح شناختی یک باور به معنای نادرست بودن آن نیست و این توضیحات می‌توانند برای هر دو نوع باورهای صحیح و نادرست به کار روند.
🔸دیدگاه ها و بحث‌های جاری
- تمرکز بر ماهیت توضیح CSR:
برخی بر این باورند که پیامدهای CSR برای خداباوری به ماهیت توضیحات خود CSR بستگی دارد. به عبارتی خداباوران تشویق می‌شوند تا به جای پذیرش پیش‌فرض‌هایی که ممکن است باورهای آنها را تضعیف کند، به‌طور صریح برای سازگاری CSR با خداباوری استدلال کنند.
- اهمیت زمینه فرهنگی و تاریخی:
به منظور درک کامل اینکه چگونه باورهای دینی شکل می‌گیرند و گسترش می‌یابند، باید علاوه بر مکانیسم‌های شناختی، به عوامل فرهنگی و تاریخی گسترده‌تر نیز توجه کرد.
- هم‌بستگی شناخت شهودی و تاملی:
درک کامل‌تر دینداری نیازمند شناخت هم‌بستگی بین شناخت شهودی (باورهای غریزی و ناخودآگاه) و شناخت بازتابی و تاملی (باورهایی که با تفکر و آگاهی شکل می‌گیرند) در افراد مذهبی است. این دیدگاه از تفسیرهای ساده‌انگارانه که تنها یک نوع شناخت را در نظر می‌گیرند، فراتر می‌رود.
🔸نتیجه‌گیری
نویسندگان مقاله بر این باورند که صحبت درباره سازگاری یا عدم سازگاری CSR و خداباوری در حال شکل‌گیری است. و این دیدگاه که علوم شناختی دین با عقاید دینی سازگار نیست، شاید به سادگی آنچه که به نظر می‌رسد، قابل دفاع نباشد.
🔸🔸معرفی: الیناز احمدی لاریجانی
➖➖➖➖➖➖
💟 Inst: Fanoos
🆔 Tele: Fanoos
BY Fanoos | فانوس
Share with your friend now:
tgoop.com/fanoos_sharif/1353