tgoop.com/exitvoiceloyalty/1394
Last Update:
پول و تورم و ابرتورم و ایجاد آنها
دولت یک استراتژی دارد: خلق پول. مردم هم استراتژی متقابلی دارند: انتظارات تورمی.
این روزها پول ایرانی به پول داغ بدل شده و مردم مرتباً در پی این‌اند که آن را به دارایی یا ارز دیگری تبدیل کند. اما چه می‌شود که پول چنین وضعیتی پیدا می‌کند؟ در این یادداشت بر آنم تا پول، کارکردهای آن، تورم و علل پیدایش آن، ابرتورم و عللش و چگونگی داغ شدن پول را براساس رفتار دولت‌ها در حکم خالقان پول بررسی کنم تا از این رهگذر کمی وضعیت فعلی روشن‌تر و مشخص شود اقتصاد ایران از این نظر چه وضعیتی دارد.
پول سه کارکرد کلیدی دارد:
1- واحد شمارش؛ ارزش کالاها و خدمات در هر جامعه در قالب واحد پول بیان و اندازه‌گیری می‌شوند؛
2- وسیله مبادله: پول در حکم ابزار پرداخت برای هر کالا یا خدمت یا هر چیزی به کار می‌رود؛
3- ذخیره ارزش: صاحبان و دارندگان پول می‌توانند آن را برای آینده پس‌انداز کنند، مادامی‌که ارزش آن (قدرت خریدش) در گذر زمان کم نشود. قدرت خرید پول عبارت است از کلیه کالاها و خدماتی که مقداری مشخص از پول می‌تواند بخرد.
پول سالم (sound money) پولی است که بتواند سه کارکرد فوق را ارائه کند. بدین اعتبار، پول ناسالم هم پولی است که نمی‌تواند یکی از سه کارکرد فوق را اساسا به خاطر تورم ارائه کند.
عوامل ذیل معمولاً علل اصلی تورم به شمار می‌روند:
1- کمبودها: تقاضای مازاد ناشی از یک شوک تقاضا یا عرضه مانند کاهش ناگهانی محصول در نتیجۀ یک فاجعۀ طبیعی.
2- شوک‌های تراز پرداخت‌ها: شوک تجاری، مثلاً افزایش ناگهانی در قیمت بین‌المللی نفت؛ ارزش‌گذاری بیش از حد پول داخلی که به تخریب تراز حساب جاری می‌انجامد؛ انباشت ناپایدار بدهی خارجی؛
3- کسری بودجۀ دولت: مثل از دست رفتن ناگهانی درآمدهای دولت یا افزایشی شدید در مخارج مالی دولت؛
4- سیاست پولی انبساطی: اتخاذ یک سیاست دائمی افزایش عرضۀ پول توسط مقامات پولی و کاهش مداوم نرخ بهرۀ حقیقی؛
5- نظام پول کاغذی: وسوسه معمول دولت‌های با نظام پول کاغذی برای توسل به سیاست تورمی به منظور تآمین مالی نیازهای بودجه‌ای.
تقریباً تمامی ادوار تورم در اقتصادهای مدرن در سده‌های بیستم و بیست‌ویکم با موارد فوق مرتبط بوده‌اند؛ اقتصاد ایران هم از این امر مستثنی نیست و با همۀ این موارد در زمان‌های مختلف دست به گریبان بوده است.
در حال حاضر، هم موارد 1 تا 4 هر کدام به نحوی به شدت فعال شده‌اند و چاپ پول هم که همیشه در دستور کار است. البته، به این نکته هم اشاره کنم که موارد فوق شروط لازم برای ایجاد تورم‌اند، اما شرط کافی نیستند.
برای نمونه، در دهۀ 2010، بسیاری از دولت‌های سراسر جهان کسری بودجه داشتند، اما اقتصاد آنها به ندرت با تورم قابل‌توجهی مواجه شد.
علل ایجاد تورم متفاوت از ایجاد ابرتورم هستند، اما این دو به راحتی با هم خلط می‌شوند.
برای وقوع ابرتورم باید عوامل دیگری هم فعال شوند. اول از همه اینکه، یک اقتصاد برای تجربۀ ابرتورم، باید چندین سال تورم مزمن را تجربه کرده باشد. به عبارت دیگر، ابرتورم، تقریبا ابتدا به ساکن و ناگهانی اتفاق نمی‌افتد، بلکه حتماً از قبل علائم هشداردهنده‌ای، خبر از وقوع آن و حرکت به سوی آن داده‌اند و می‌دهند.
ابرتورم، اما ناشی از علل زیر است:
1- شکست سیاستگذاری فرایند تثبیت تورم؛
2- ناکارایی نهادی که سبب از دست رفتن اعتماد عمومی به دولت و اطمیمنان به فرایند تثبیت تورم شده است؛
3- مشکلات بین‌المللی.
در دوران تورم، قدرت خرید پول کم می‌شود. در این اوضاع، دارندگان پول داخلی که هیچ چاره‌ای برای حفظ ارزش پول خود در نتیجه اثر کاهنده تورم فزاینده بر قدرت خرید پولشان در نظام پولی داخلی نمی‌بینند، در جست‌وجوی راه‌های بدیل پس‌انداز و حفظ ارزش پول خود به ارزهای خارجی، کالاهای بادوام و ... روی می‌آورند. پس، در شرایط ابرتورمی، پول کارکرد ذخیره ارزش خود را از دست می‌دهد. در این شرایط جایگزینی دارایی یا جایگزینی ارزی اتفاق می‌افتد. در این احوال، چه‌بسا پول داخلی هنوز در حکم واحد شمارش و وسیله مبادله عمل کند، اما دیگر کارکرد ذخیره ارزش را ندارد. اصطلاح دلاری‌شدن-استفاده گسترده از دلار یا پول خارجی دارای کارکرد حفظ ارزش-برای توصیف این وضع ابداع شد. دلاری شدن می‌تواند کامل باشد یا نصفه‌ونیمه.
در دنیای مدرن، دولت خالق پول است و این امر به درک فرایند ایجاد تورم و از آن مهمتر ابرتورم کمک می‌کند. میلتون فریدمن گفتۀ مشهوری دارد که «تورم پایدار همیشه و همه‌جا یک پدیدۀ پولی است» که این جمله اساس نظریه مقداری پول است که رابطۀ بین عرضۀ پول و سطح قیمت‌ها را در هر اقتصادی تحت شرایط معین نشان می‌دهد.
فرض کنید شرایط اقتصادی عادی است و دولت کسری بودجه دارد؛ پس، دولت سه راه پیش رو دارد:
1- افزایش مالیات برای عمل به تعهداتش؛
2- استقراض از بازارهای مالی داخلی یا خارجی؛
3- چاپ پول.
BY خروج و اعتراض و وفاداری
Share with your friend now:
tgoop.com/exitvoiceloyalty/1394