tgoop.com/bashgahandishe/12410
Last Update:
☀️ درباره‌ی یلدا
📝یادداشتی آزاد از درس استاد محمد جعفری قنواتی، پژوهشگر فولکلور (فرهنگ عامّه‌ی) ایران،
کلاس مبانی فولکلورشناسی، آذرماه ۱۳۹۸، دبا
⌛️شب چله یا یلدا یک رسم خیلی خیلی قدیمی ایرانی است. ریشه‌هایش به دوران قبل از غلبه‌ی آریایی‌ها بر می‌گردد. قبل از زردشتی‌گری.
🌞 یلدا آیینی مِهری (میترائی) و جشن تولد دوباره‌ی خورشید بوده است.
خورشید (سمبل خیر) بعد از یک جنگ طولانی با سرما و تاریکی (سمبل شر)، در پایان شب یلدا دوباره متولد می‌شود و قدرت می‌گیرد.
🎄 این جشن در اروپای قبل از حضرت عیسی مسیح هم بوده. بعد از مسیحیت تبدیل می‌شود به جشن تولد مسیح؛ یعنی کریسمس. که با تغییر تقویم، اکنون چند شب بعد از یلدای ایرانی است.
📜 ایرانی‌ها اغلب به این شب می‌گویند شب چِلّه (ناظر به تقویم رعیتی ایران). کلمه‌ی یلدا رسمی‌تر است و در فرهنگ عامه کمتر رواج داشته است. خود کلمه‌ی یلدا یک کلمه‌ی سامی (آرامی یا سُریانی) است و به معنی تولد است (هم‌ریشه با وَلَدَ یَلِدُ در عربی). چون تولد خورشید (و بعدها مسیح) دانسته می‌شود.
🚫 ظاهرا در دوران ساسانی (قبل اسلام) جشن یلدا ممنوع بوده و چون مهری بوده، آیینی کافرانه تلقی می‌شده و موبدان (روحانیون زردشتی) با آن مخالف بوده‌اند.
🌸بر عکس نوروز که آن هم پیشازردشتی بوده ولی در بین زردشتی‌ها پذیرفته شده و رسمیت یافته است، یلدا رسمی نمی‌شود و یک رسم عامیانه و در روستاها میماند.
بر خلاف نوروز، اشاره به یلدا در سده‌های نخست پس از اسلام در هیچ منبع عربی یا پهلوی نیامده، مگر در آثار الباقیه‌ی ابوریحان بیرونی.
🌝 در ایران اسلامی، یلدا و رسم و رسومش همچنان جشنی روستایی میماند تا چند دهه‌ی اخیر که بسیار مرسوم شده و وارد فرهنگ رسمی شده است.
🌄 البته تبریک گفتنِ یلدا (و تعبیر "یلدا مبارک") خیلی جدید است. یلدا که مبارک نبوده، نحس بوده!
یلدا طولانی‌ترین شب سال و اوج جنگِ نور و ظلمت است که البته با طلوع صبح و پیروزیِ نور و بازگشت شادی و امید تمام می‌شده است.
ولی سراسر شب با شومی و نگرانی همراه بوده است. بیدار می‌ماندند و قصه می‌گفتند و سر و صدا و شادی می‌کردند تا به خورشید یاری کنند تا بر ظلمت غلبه کند و دوام بیاورد و نمیرد.
⛅️بعد از شب یلدا، خورشید طلوع می‌کند و دوباره روزها بلند و بلندتر می‌شود و سرانجام زمستان سر می‌آید. که یعنی پیروزی خورشید. از این جهت است که پایان شب یلدا شادمانی و امیدواری است.
🌚 بر خلاف آن آیینی مهری در اروپا برگزار می‌شد که در چله‌ی تابستان بود. آن آیین در کوتاه‌‌ترین شب سال برای نور و خورشید برگزار می‌شد. اما بر خلاف یلدا پایان خوشی ندارد، چون پس از آن، هر چه می‌گذرد، روزها کوتاه و کوتاه‌تر می‌شود.
🇮🇷 شب چله یا یلدا، آیین کهنی ایرانی است و در تمام حوزه‌های ایرانِ فرهنگی، از افغانستان و خراسان تا شمال و جنوب و آذربایجان و کردستان و فلات مرکزی ایران رواج دارد و کاری به زبان مردم این مناطق ندارد.
🤝 مؤلفه‌های فرهنگ ایرانی فراتر از زبان‌های مردم ایران است...
تقسیم تاریخ ایران به دو دوره‌ی ایرانی و اسلامی هم غلط است. تقسیم درست این است: ایران پیش از اسلام و ایران پس از اسلام.
🕌 اسلام از فرهنگ ایرانی جداشدنی نیست، چنان که دوران پیش از اسلام هم نیست.
(یادداشت از مریم حقی کورانی)
BY باشگاه اندیشه
Share with your friend now:
tgoop.com/bashgahandishe/12410