یادداشت

زن، جارو، هنر
محمد زینالی اُناری، پژوهشگر فرهنگ عامه

هنر و طراحی هنری منبع و مخزنی برای نمادینه سازی زندگی ذهنی است. هنر، تخیل و زیبایی میتواند بعدی ظاهری و عینی از آن چه که نسبت به خودمان و زندگی می اندیشیم، پیش روی ما بگشاید. بت ها، مجسمه ها، نمادهای عینی، سخنهای عامیانه و بحثهای تعقلی درباره ی وجودمان، ما را به تکرار ان چه که درباره ی خودمان می اندیشیم، وا می دارد. هر قدر که جامعه با سواد تر باشد، بحث های تعقلی، سخنهای نغز و زبان خردمندانه، به داوری ذهن کمک می رساند و هر قدر سواد پایین تر باشد، نمادهای ساده تر، شکوهمندتر و جذاب تر قدرت رایزنی بیشتری خواهد داشت. ما خود را از نمادها و سخن ها بر می گیریم و بت ها یا تخیل های خردمندانه را به خودمان تعمیم می دهیم، آن را تکرار می کنیم.

حال شما فرض کنید در جامعه ای روز به روز کتابخانه و دانشگاه گسترش بیابد، آنهم از جنس دانشگاهی که در آن تقلب و ساده سازی جای بحث و استدلال را نگیرد. یا این که به جای بحث و فحص، روی بیاوریم به پیکرتراشی های انسانی. هم اینک مجسمه سازی و معماری روی به طراحی مجسمه های مفهومی آورده اند و به جای شمایل گرایی و انسان تراشی، تلاش می کنند از راه مجسمه ها هم ذهنیت هندسی انسان را تقویت دهند تا انسان به جای اتکا و اصرار صرف بر قیاس جهان و کیهان با نمودینگی خود، آن ها را با روش های ریاضی و هندسه بفهمد؛ به جای آنیمیسم و انسان پنداری جهان و اهریمن، به سوی اخترشناسی و فهم ریاضی وار جهان پیش برود.

هنر این نیست که هر کار نمادینه سازی ای را هنر قلمداد کنیم و آن را توسعه و اشاعه دهیم. هم اینک اردبیل تبدیل شده است به شهری که در آن معماری، مجسمه سازی به ساختن خفه گاه هایی به نام آپارتمانهای بی نور و شمائیل تراشی از شاه، شاعر و مادربزرگ هایی که به جای عقلانیت ریاضی، زندگی عاطفی و احساسی داشتند. مشکل این ها ناشی از این است که ما به جای پیشرفت کردن، پیشپرت شده ایم. «پول» نفت موجب شده است به جای این که با هنر، زندگی خلاقانه، جهانی عاقلانه و لحظه های متأملانه را پیش روی قرار دهیم تا اعتلا یابیم، آن را سرمایه ی پرستش سنت هایی کرده ایم که سالها با ما زیستند و اگر نبود کتابهای حقوقی که مشروطه خواهان خواندند و اعتراض کردند، هیچ اتفاقی برای آزادی ما از دست خان و بیگ و شاه هایشان نمی افتاد.

یاد گرفته ایم که هنر را به جای اعتلای زندگی، در خدمت ستایش سنت ها قرار دهیم، سنت هایی که سرشار از استبداد و تفکر ارباب رعیتی و بهره کشی از انسان و طبیعت بودند. جارو دادن به دست زن، در مقام شمائیلی که به نمایشگاه عمومی راه می یابد، دور کردن او از تصور ذهنی خود نسبت به یاد گرفتن ریاضی و هندسه است. «جارو» در نگرش اسطوره ای، میتواند به معنی پاک کردن و سالم ساختن زندگی باشد، اما با دادن آن به دست زن، تبدیل به معنای جنسیتی آن می شود که از زن خانه دار سراغ هست.

«خانه دار» بودن زن، تمثیل بدی نیست، اما جارو دادن به دست زن در محیط عمومی، جبری غریزی بر تبدیل کردن او به پرتره ای قدیمی از زنی می سازد که باید کارهای ساده ی خانگی روستایی را انجام دهد، نه کارهای خردمندانه ای که در زندگی شهری نیازمند آن است.
حتی زن خانه دار نیز باید اسطوره اش، یاد گیری ریاضی و هندسه، آن هم از زبان زیبایی شناسانه ی هنر باشد. تمام تبلیغات های سرمایه داری با زیبایی وارد ذهن او می شود و اگر نتواند اسطوره ی عقلانی ریاضی و هندسه را از شهر فرا بگیرد، در دنیای سادگی خود اسیر دست کالاهای بنجلی می شود که از راه رنگ و صدا به او تحمیل می شود.

طبیعتاً تجربه ای که از تجمل گرایی، داستان های دشمن ساختن باجناق ها و آروادآقا نامیدن زن ها سراغ داریم، نشان این است که این ظلم فرودست انگاری زنان اگر نخست نصیب زن می شود، اما مردان نیز در هزینه کردن برای تجمل و زیبایی های ساختگی این روزگار، از این ناحیه اسیر دست سرمایه داری می شوند.

متاسفانه ما هنر یاد می گیریم تا رشد و توسعه پیدا نکنیم، البته اگر خوب بود حضرت ابراهیم آن همه مجسمه که ساخته ی دست عمویش هم در میان شان بود، نمی شکست. ما شمائیل ها را می شکستیم و امام خمینی را به بت شکن نام گذاشته بودیم، سالها عکس های خواننده ها را از روی کاست ها حذف کردیم تا به جای تعقل و اندیشه در هنر، ستاره سازی رخ ندهد، اما دوباره باز گشته ایم به دورانی که نگاه ارباب و رعیتی به انسان از راه هنر وارد ذهنیت مردم می شود. اینک ما هنر یاد می گیریم برای به اسارت کشیدن مردم برای تبدیل ساختن آن ها به رعیت، جارو به دست و نوکران سرمایه داری، طبیعی است که در چنین شرایطی وقتی اختلاس و دروغ پیدا می شود، مردم هاج و واج بمانند. ما هنر یاد می گیریم برای این که به ازای هر هزینه ی ناچیزی به بهانه ی ارج گذاری به سنت و آئین، انسان ها را به فرودستی و نوکرمأبی عادت دهیم و بندگان خدا را در ظلمت و تیرگی نگه داریم.

@ardabilnote

www.tgoop.com/ardabilnote/201

436 viewsedited  May 28, 2018 at 17:13

زن، جارو، هنر
محمد زینالی اُناری، پژوهشگر فرهنگ عامه

هنر و طراحی هنری منبع و مخزنی برای نمادینه سازی زندگی ذهنی است. هنر، تخیل و زیبایی میتواند بعدی ظاهری و عینی از آن چه که نسبت به خودمان و زندگی می اندیشیم، پیش روی ما بگشاید. بت ها، مجسمه ها، نمادهای عینی، سخنهای عامیانه و بحثهای تعقلی درباره ی وجودمان، ما را به تکرار ان چه که درباره ی خودمان می اندیشیم، وا می دارد. هر قدر که جامعه با سواد تر باشد، بحث های تعقلی، سخنهای نغز و زبان خردمندانه، به داوری ذهن کمک می رساند و هر قدر سواد پایین تر باشد، نمادهای ساده تر، شکوهمندتر و جذاب تر قدرت رایزنی بیشتری خواهد داشت. ما خود را از نمادها و سخن ها بر می گیریم و بت ها یا تخیل های خردمندانه را به خودمان تعمیم می دهیم، آن را تکرار می کنیم.

حال شما فرض کنید در جامعه ای روز به روز کتابخانه و دانشگاه گسترش بیابد، آنهم از جنس دانشگاهی که در آن تقلب و ساده سازی جای بحث و استدلال را نگیرد. یا این که به جای بحث و فحص، روی بیاوریم به پیکرتراشی های انسانی. هم اینک مجسمه سازی و معماری روی به طراحی مجسمه های مفهومی آورده اند و به جای شمایل گرایی و انسان تراشی، تلاش می کنند از راه مجسمه ها هم ذهنیت هندسی انسان را تقویت دهند تا انسان به جای اتکا و اصرار صرف بر قیاس جهان و کیهان با نمودینگی خود، آن ها را با روش های ریاضی و هندسه بفهمد؛ به جای آنیمیسم و انسان پنداری جهان و اهریمن، به سوی اخترشناسی و فهم ریاضی وار جهان پیش برود.

هنر این نیست که هر کار نمادینه سازی ای را هنر قلمداد کنیم و آن را توسعه و اشاعه دهیم. هم اینک اردبیل تبدیل شده است به شهری که در آن معماری، مجسمه سازی به ساختن خفه گاه هایی به نام آپارتمانهای بی نور و شمائیل تراشی از شاه، شاعر و مادربزرگ هایی که به جای عقلانیت ریاضی، زندگی عاطفی و احساسی داشتند. مشکل این ها ناشی از این است که ما به جای پیشرفت کردن، پیشپرت شده ایم. «پول» نفت موجب شده است به جای این که با هنر، زندگی خلاقانه، جهانی عاقلانه و لحظه های متأملانه را پیش روی قرار دهیم تا اعتلا یابیم، آن را سرمایه ی پرستش سنت هایی کرده ایم که سالها با ما زیستند و اگر نبود کتابهای حقوقی که مشروطه خواهان خواندند و اعتراض کردند، هیچ اتفاقی برای آزادی ما از دست خان و بیگ و شاه هایشان نمی افتاد.

یاد گرفته ایم که هنر را به جای اعتلای زندگی، در خدمت ستایش سنت ها قرار دهیم، سنت هایی که سرشار از استبداد و تفکر ارباب رعیتی و بهره کشی از انسان و طبیعت بودند. جارو دادن به دست زن، در مقام شمائیلی که به نمایشگاه عمومی راه می یابد، دور کردن او از تصور ذهنی خود نسبت به یاد گرفتن ریاضی و هندسه است. «جارو» در نگرش اسطوره ای، میتواند به معنی پاک کردن و سالم ساختن زندگی باشد، اما با دادن آن به دست زن، تبدیل به معنای جنسیتی آن می شود که از زن خانه دار سراغ هست.

«خانه دار» بودن زن، تمثیل بدی نیست، اما جارو دادن به دست زن در محیط عمومی، جبری غریزی بر تبدیل کردن او به پرتره ای قدیمی از زنی می سازد که باید کارهای ساده ی خانگی روستایی را انجام دهد، نه کارهای خردمندانه ای که در زندگی شهری نیازمند آن است.
حتی زن خانه دار نیز باید اسطوره اش، یاد گیری ریاضی و هندسه، آن هم از زبان زیبایی شناسانه ی هنر باشد. تمام تبلیغات های سرمایه داری با زیبایی وارد ذهن او می شود و اگر نتواند اسطوره ی عقلانی ریاضی و هندسه را از شهر فرا بگیرد، در دنیای سادگی خود اسیر دست کالاهای بنجلی می شود که از راه رنگ و صدا به او تحمیل می شود.

طبیعتاً تجربه ای که از تجمل گرایی، داستان های دشمن ساختن باجناق ها و آروادآقا نامیدن زن ها سراغ داریم، نشان این است که این ظلم فرودست انگاری زنان اگر نخست نصیب زن می شود، اما مردان نیز در هزینه کردن برای تجمل و زیبایی های ساختگی این روزگار، از این ناحیه اسیر دست سرمایه داری می شوند.

متاسفانه ما هنر یاد می گیریم تا رشد و توسعه پیدا نکنیم، البته اگر خوب بود حضرت ابراهیم آن همه مجسمه که ساخته ی دست عمویش هم در میان شان بود، نمی شکست. ما شمائیل ها را می شکستیم و امام خمینی را به بت شکن نام گذاشته بودیم، سالها عکس های خواننده ها را از روی کاست ها حذف کردیم تا به جای تعقل و اندیشه در هنر، ستاره سازی رخ ندهد، اما دوباره باز گشته ایم به دورانی که نگاه ارباب و رعیتی به انسان از راه هنر وارد ذهنیت مردم می شود. اینک ما هنر یاد می گیریم برای به اسارت کشیدن مردم برای تبدیل ساختن آن ها به رعیت، جارو به دست و نوکران سرمایه داری، طبیعی است که در چنین شرایطی وقتی اختلاس و دروغ پیدا می شود، مردم هاج و واج بمانند. ما هنر یاد می گیریم برای این که به ازای هر هزینه ی ناچیزی به بهانه ی ارج گذاری به سنت و آئین، انسان ها را به فرودستی و نوکرمأبی عادت دهیم و بندگان خدا را در ظلمت و تیرگی نگه داریم.

@ardabilnote

BY یادداشت