ፍልስፍና ለላቀ አስተሳሰብ Philosophy

ኤግዚስቴንሻሊዝም እና ኒሂሊዝም

ኤግዚስቴንሻሊዝም በፍልስፍና ውስጥ ብዙ ከተሠራባቻው ፍልስፍናዊ ንድፈ-ሐሳቦች አንዱ ነው፤ በአንዳንድ ምልከታዎቹ ከኒሂሊዝም ጋር የሚጋራቸው ነጥቦች ስለሚኖሩ ሁለቱን ንድፈ-ሐሳቦች ቁልጭ አድርጎ ማሳየት ባይቻል እንኳ ተዛምዶና ተባዕዷቸውን ለማሳየት መሞከር ተገቢ ነው። ኤግዚስቴንሻሊዝም “አሁን” እና “እዚህ” በሚሉ ነጥቦች ያምናል። “ኒሂሊዝም” ግን በምንም አያምንም፤ ካመነም በምንም ነው።

ኒሂሊዝም የትኛውንም ዓይነት ዓለማዊ ሀቅ አይቀበልም፤ በ19ኛው ክፍለ ዘመን በሩስያ ሥነ-ጽሑፎች ውስጥ እንዳበበ ወይም እንደተመሠረተ ይታሰባል። በዚያም በሩስያ በነበሩ ተቋማዋዊ መዋቅሮች አመጽ ከመነሳት አልፎ የትኛውም መንግስታዊ፣ ሃይማኖታዊ እና ማኅበራዊ መዋቅርንም መቃወም ችሏል።

“ኤግዚስቴንሻሊዝም” በየትኛውም የሕይወት ትርጓሜ የማይስማማ ነገር ግን እያንዳንዱ ግለሰብ የራሱን ዓለም መሥራት እንደሚችል የሚያስረዳ ወይም በእዚህ እውነት የሚያምን ነው። በጠቅላላው ሁለቱም እሳቤዎች ናቸው። መነጽራቸው የሚለያየው ግባቸው ላይ ነው።

ኒሂሊዝም በምንም ከማመን ይልቅ ምንምን የሚያመልክ ነው። በምንምነት ማመን በክብ ውስጥ ላለ ነገር ሁሉ ዕውቅና መስጠት ነው። “ኤፕሲቲሞሎጅካል” ፍልስፍናቸውም “ራሽናሊዝም” እና “ማቴሪያሊዝም” ነው፡ የግለሰብ ነጻነት ደግሞ የመጨረሻ ግባቸው። አይዲያሊዝም ወይም እምነታዊነት ለእነርሱ ዋጋ የለውም።

ኒሂሊስት ሰዎች “እግዚአብሔር የለም” ብለው የሚያምኑ ሰዎች አይደሉም፤ ይልቁንም የእግዚአብሔርን መኖር ማረጋገጥ እስካልተቻለ ድረስ በእግዚአብሔር መኖር እርግጠኞች አይደሉም። በሌላ ምሳሌ ደግሞ ለማየት አንዲት ሚስት በባሏ ላይ ብትቀላውጥ “ባል ግድ የለም አይጎዳኝም” ብሎ ያልፋል ማለት አይደለም፤ ነገር ግን ጉዳዩ የሚሆነው ሚስት በሕይወት ውስጥ ትቀላውጥ እንደሆነ ማስረጃዎች በመኖራቸውና ባለመኖራቸው ላይ ነው። ይህም ሆኖ ሚስት መቀላወጧ በማስረጃ የተረጋገጠም ቢሆን ባል የሆነ ጊዜ በእርሷ ላይ ስላለመቀላጡ ማስረጃው ምንድን ነው? ስለዚህም እርግጠኛ የምንሆንበት ሕይወት የለንምና ሚስት ቀላውጣ ብትገኝ የሚደንቅ ሊሆን አይችልም ይላሉ።

ይሄንን ነገራቸውን ሊገለጥ የሚችል ሁለት ገላጭ ምሳሌዎቻቸውን ማየት እንችላለን። “What he wished to believe, that is what each man believes” “ሊያምን የሚመኘው ማንም የሚያምነውን ነው” እና “The life of mortals is so mean a thing as to be virtually un-life” “የሟች መኖር ማለት አለመኖር ነው” ወይም “ሟች ሕይወቱ አለመኖር ነው”። (ሁለቱም አባባሎች በሃይዲገር የተጠቀሱ ናቸው)

ኒሂሊስቶች ለእዚህ እሳቤአቸው አስረጂ የሚያደርጉት የሰው ልጅ ምኞትን እና ቅዠትን ከሕይወቱ ካስወጣ ምንም መሆኑን ይገነዘባል” የሚል ነው። ለመሆኑ የኒሂሊስቶች መጨረሻ ምን ሊሆን ይችላል? እነርሱስ በምን ሊገለጡ ይችላሉ? ሕይወት ትርጉም የላትም፣ ይች ዓለምም ምንም ናት ብለው ያመኑ ኒሂሊስቶች ከእነዚህ በአንደኛው ጥላ ላይ ያርፋሉ።

ፍልስፍናዊ ሞት ፡

እጅ ይሰጣሉ፤ “ሕይወት ትርጉም አልባ ናት ስለዚህም መፈላሰፌ ዋጋ የለውም” ከሚል መነሻ ራሳቸውን በሃይማኖት ጥላ ሥር ይደብቃሉ፤ ወይም በአንድም በሌላ መንፈሳዊ ዋሻ ውስጥ ራሳቸውን ያስቀምጣሉ።

አካላዊ ሞት :

ትርጉም አልባ በሆነ ዓለም ውስጥ በሕይወት መኖር አሰልቺና የስቃይ ምንጭ ስለሚሆንባቸው ራሳቸውን ያጠፋሉ።

መቀበል :

ሕይወት እውነተኛ እና የመጨረሻ ትርጉም እንደሌላት እያወቁ መኖር።

ለመደምደም ሦስት ተመሳሳይ የሚመስሉ ነገር ግን የተለያዩ ፅንሰ ሐሳቦችን እንይ

ኤግዚስቴንሻሊዝም

"በግለሰባዊ ግንዛቤ፣ ግለሰባዊ መልካም ፈቃድና ግለሰባዊ ኃላፊነት ውህድ ኑረት አንድ ሰው በዓለም ውስጥ የራሱን የሕይወት ትርጓሜ መስጠት ይችላል ወይም ይገባዋል” ብሎ የሚያምን ነው።

ኒሂሊዝም

“ዓለም ትርጉም አልባ ነው ብሎ ማመን ብቻ ሳይሆን ለዚህ ዓለም እና ሕይወት ትርጉም ለመስጠት መሞከር በራሱ ምንምነት ነው” ብሎ የሚያምን ነው።

አብዘርዲዝም :

ደግሞ ለሕይወት ትርጉም ለማግኘት የሚደረገው ትግል ሁሉ ከተፈጥሮ የተነሣ ሁሌም ከትርጉም አልባነት ጋር የሚደረግ ግብ ግብ ነው፣ ነገር ግን ሕይወት ማለት ሁሌም ቢሆን ይህንን ተቀብሎ ሕይወት ልትሰጥ የምትችለውን አዎንታዊነት ሁሉ ለማግኘት መፍጨርጨር ነው።

በስተመጨረሻ ሥራ ላይ ያለውን የፍልስፍና ትርጓሜ ማየቱ መልካም ይሆናል። እስካሁን ያየናቸው የፍልስፍና ትርጓሜዎች በቅን ልቦና ያየ ሰው ፍልስፍናን እንዲህ ሊበይነው ይችላል። ወይም ይገባል።

“ፍልስፍና ማለት ጥብቅ በሆነ ምክንያታዊነት ላይ በመመሥረት በጣም ጠቃሚ የሆኑ ጥያቄዎችን ለመመለስ መሞከር ማለት ነው”

በዚህ ብያኔ ውስጥ ያለው መሠረታዊ ጭብጥ “ጥብቅ እና ምክንያታዊ" የሚለው ነው። ነገር ግን “ስለምን?” –እዚህ ጋ ልዩነቶች ሊኖሩ ይችላሉ። በማውጠንጠን፣ በመተንተን ወይም በኀልዮአዊነት መንገዶችም ቢሆን እያንዳንዳቸው በሚያተኩሩባቸው ጉዳዮች ላይ በቂ አስረጂ ያለውን ጥብቅ ምክንያታዊነት ማቅረብ ነው። እንዳየነውም በተለያየ መደብ ያሉት ፈላስፎች በራሳቸው ጠቃሚ ያሏቸውን ጥያቄዎች ለመመለስ ይሠራሉ። እነዚያም ጥያቄዎች ለእነርሱ መሠረታዊ ናቸው።

ደሳለኝ ስዩም
📚የፍልስፍና መግቢያ
@Zephilosophy
@Zephilosophy

www.tgoop.com/Zephilosophy/1058

13.9K viewsedited  Mar 13 at 12:17

ኤግዚስቴንሻሊዝም እና ኒሂሊዝም

ኤግዚስቴንሻሊዝም በፍልስፍና ውስጥ ብዙ ከተሠራባቻው ፍልስፍናዊ ንድፈ-ሐሳቦች አንዱ ነው፤ በአንዳንድ ምልከታዎቹ ከኒሂሊዝም ጋር የሚጋራቸው ነጥቦች ስለሚኖሩ ሁለቱን ንድፈ-ሐሳቦች ቁልጭ አድርጎ ማሳየት ባይቻል እንኳ ተዛምዶና ተባዕዷቸውን ለማሳየት መሞከር ተገቢ ነው። ኤግዚስቴንሻሊዝም “አሁን” እና “እዚህ” በሚሉ ነጥቦች ያምናል። “ኒሂሊዝም” ግን በምንም አያምንም፤ ካመነም በምንም ነው።

ኒሂሊዝም የትኛውንም ዓይነት ዓለማዊ ሀቅ አይቀበልም፤ በ19ኛው ክፍለ ዘመን በሩስያ ሥነ-ጽሑፎች ውስጥ እንዳበበ ወይም እንደተመሠረተ ይታሰባል። በዚያም በሩስያ በነበሩ ተቋማዋዊ መዋቅሮች አመጽ ከመነሳት አልፎ የትኛውም መንግስታዊ፣ ሃይማኖታዊ እና ማኅበራዊ መዋቅርንም መቃወም ችሏል።

“ኤግዚስቴንሻሊዝም” በየትኛውም የሕይወት ትርጓሜ የማይስማማ ነገር ግን እያንዳንዱ ግለሰብ የራሱን ዓለም መሥራት እንደሚችል የሚያስረዳ ወይም በእዚህ እውነት የሚያምን ነው። በጠቅላላው ሁለቱም እሳቤዎች ናቸው። መነጽራቸው የሚለያየው ግባቸው ላይ ነው።

ኒሂሊዝም በምንም ከማመን ይልቅ ምንምን የሚያመልክ ነው። በምንምነት ማመን በክብ ውስጥ ላለ ነገር ሁሉ ዕውቅና መስጠት ነው። “ኤፕሲቲሞሎጅካል” ፍልስፍናቸውም “ራሽናሊዝም” እና “ማቴሪያሊዝም” ነው፡ የግለሰብ ነጻነት ደግሞ የመጨረሻ ግባቸው። አይዲያሊዝም ወይም እምነታዊነት ለእነርሱ ዋጋ የለውም።

ኒሂሊስት ሰዎች “እግዚአብሔር የለም” ብለው የሚያምኑ ሰዎች አይደሉም፤ ይልቁንም የእግዚአብሔርን መኖር ማረጋገጥ እስካልተቻለ ድረስ በእግዚአብሔር መኖር እርግጠኞች አይደሉም። በሌላ ምሳሌ ደግሞ ለማየት አንዲት ሚስት በባሏ ላይ ብትቀላውጥ “ባል ግድ የለም አይጎዳኝም” ብሎ ያልፋል ማለት አይደለም፤ ነገር ግን ጉዳዩ የሚሆነው ሚስት በሕይወት ውስጥ ትቀላውጥ እንደሆነ ማስረጃዎች በመኖራቸውና ባለመኖራቸው ላይ ነው። ይህም ሆኖ ሚስት መቀላወጧ በማስረጃ የተረጋገጠም ቢሆን ባል የሆነ ጊዜ በእርሷ ላይ ስላለመቀላጡ ማስረጃው ምንድን ነው? ስለዚህም እርግጠኛ የምንሆንበት ሕይወት የለንምና ሚስት ቀላውጣ ብትገኝ የሚደንቅ ሊሆን አይችልም ይላሉ።

ይሄንን ነገራቸውን ሊገለጥ የሚችል ሁለት ገላጭ ምሳሌዎቻቸውን ማየት እንችላለን። “What he wished to believe, that is what each man believes” “ሊያምን የሚመኘው ማንም የሚያምነውን ነው” እና “The life of mortals is so mean a thing as to be virtually un-life” “የሟች መኖር ማለት አለመኖር ነው” ወይም “ሟች ሕይወቱ አለመኖር ነው”። (ሁለቱም አባባሎች በሃይዲገር የተጠቀሱ ናቸው)

ኒሂሊስቶች ለእዚህ እሳቤአቸው አስረጂ የሚያደርጉት የሰው ልጅ ምኞትን እና ቅዠትን ከሕይወቱ ካስወጣ ምንም መሆኑን ይገነዘባል” የሚል ነው። ለመሆኑ የኒሂሊስቶች መጨረሻ ምን ሊሆን ይችላል? እነርሱስ በምን ሊገለጡ ይችላሉ? ሕይወት ትርጉም የላትም፣ ይች ዓለምም ምንም ናት ብለው ያመኑ ኒሂሊስቶች ከእነዚህ በአንደኛው ጥላ ላይ ያርፋሉ።

ፍልስፍናዊ ሞት ፡

እጅ ይሰጣሉ፤ “ሕይወት ትርጉም አልባ ናት ስለዚህም መፈላሰፌ ዋጋ የለውም” ከሚል መነሻ ራሳቸውን በሃይማኖት ጥላ ሥር ይደብቃሉ፤ ወይም በአንድም በሌላ መንፈሳዊ ዋሻ ውስጥ ራሳቸውን ያስቀምጣሉ።

አካላዊ ሞት :

ትርጉም አልባ በሆነ ዓለም ውስጥ በሕይወት መኖር አሰልቺና የስቃይ ምንጭ ስለሚሆንባቸው ራሳቸውን ያጠፋሉ።

መቀበል :

ሕይወት እውነተኛ እና የመጨረሻ ትርጉም እንደሌላት እያወቁ መኖር።

ለመደምደም ሦስት ተመሳሳይ የሚመስሉ ነገር ግን የተለያዩ ፅንሰ ሐሳቦችን እንይ

ኤግዚስቴንሻሊዝም

"በግለሰባዊ ግንዛቤ፣ ግለሰባዊ መልካም ፈቃድና ግለሰባዊ ኃላፊነት ውህድ ኑረት አንድ ሰው በዓለም ውስጥ የራሱን የሕይወት ትርጓሜ መስጠት ይችላል ወይም ይገባዋል” ብሎ የሚያምን ነው።

ኒሂሊዝም

“ዓለም ትርጉም አልባ ነው ብሎ ማመን ብቻ ሳይሆን ለዚህ ዓለም እና ሕይወት ትርጉም ለመስጠት መሞከር በራሱ ምንምነት ነው” ብሎ የሚያምን ነው።

አብዘርዲዝም :

ደግሞ ለሕይወት ትርጉም ለማግኘት የሚደረገው ትግል ሁሉ ከተፈጥሮ የተነሣ ሁሌም ከትርጉም አልባነት ጋር የሚደረግ ግብ ግብ ነው፣ ነገር ግን ሕይወት ማለት ሁሌም ቢሆን ይህንን ተቀብሎ ሕይወት ልትሰጥ የምትችለውን አዎንታዊነት ሁሉ ለማግኘት መፍጨርጨር ነው።

በስተመጨረሻ ሥራ ላይ ያለውን የፍልስፍና ትርጓሜ ማየቱ መልካም ይሆናል። እስካሁን ያየናቸው የፍልስፍና ትርጓሜዎች በቅን ልቦና ያየ ሰው ፍልስፍናን እንዲህ ሊበይነው ይችላል። ወይም ይገባል።

“ፍልስፍና ማለት ጥብቅ በሆነ ምክንያታዊነት ላይ በመመሥረት በጣም ጠቃሚ የሆኑ ጥያቄዎችን ለመመለስ መሞከር ማለት ነው”

በዚህ ብያኔ ውስጥ ያለው መሠረታዊ ጭብጥ “ጥብቅ እና ምክንያታዊ" የሚለው ነው። ነገር ግን “ስለምን?” –እዚህ ጋ ልዩነቶች ሊኖሩ ይችላሉ። በማውጠንጠን፣ በመተንተን ወይም በኀልዮአዊነት መንገዶችም ቢሆን እያንዳንዳቸው በሚያተኩሩባቸው ጉዳዮች ላይ በቂ አስረጂ ያለውን ጥብቅ ምክንያታዊነት ማቅረብ ነው። እንዳየነውም በተለያየ መደብ ያሉት ፈላስፎች በራሳቸው ጠቃሚ ያሏቸውን ጥያቄዎች ለመመለስ ይሠራሉ። እነዚያም ጥያቄዎች ለእነርሱ መሠረታዊ ናቸው።

ደሳለኝ ስዩም
📚የፍልስፍና መግቢያ
@Zephilosophy
@Zephilosophy

BY ፍልስፍና ለላቀ አስተሳሰብ Philosophy