در پویه‌ی زبان فارسی ● هادی راشد

▫️
🔍 نگاه دهخدا به آموزش زبان و ادبیات [۲] (پاره‌ی ۱👉)

دهخدا در نامه‌ای به تاریخ ۲۶ اردیبهشت ۱۳۳۱، پس از بازگویی ناخرسندی خود از بودجه‌بندی دولت برای چاپ لغت‌نامه می‌نویسد، اگر این کار به دست من پیش نرود، بار دیگر کسی پیدا نمی‌شود که بارِ آن را بر دوش بگیرد. زیرا «یک نفر که مطلع از شعب علوم قدیمه و تا حدی از علوم جدید عیناً اطلاع داشته باشد پیدا نخواهد شد»، آن‌گاه می‌افزاید: «برای این‌که مدارس فعلی از علوم قدیمه صرف نظر کرده‌اند و دکتر ادبیات صاد و سین را تمیز نمی‌دهد» (اسنادی از مشاهیر ادب معاصر۵، ص ۲۶۷). در آن روزها، شمار دانش‌جویان و دانش‌آموختگان دکتری ادبیات فارسی بر پایه‌ی بازشماری داده‌های سال‌نامه‌ها به صد تن هم نمی‌رسید. دهخدا در هم‌این نامه، پیش‌بینی کرد: «اگر امروز این کار نشود بعد از مردن بنده ... اگر بخواهیم لغت یا شبه دایره‌المعارفی بنویسیم باید از فرنگی و امریکا متخصص بخواهیم.» چنان‌که می‌دانیم بخشی از آن هشدار به گونه‌ی شگفت‌انگیزی در هم‌آن روزگارِ پهلوی درست درآمد.
نخستین دانشنامه‌ی ایران که اکنون ایرانیکا نامیده می‌شود، به یاری شماری از دانش‌وران غربی، با سرمایه‌ی ایران، زیر دست احسان‌ یارشاطر به انجام رسید؛ نخستین تاریخ سراسری ایران با هم‌کاری دانش‌وران غربی باز هم با سرمایه‌ی ایران به نام دانش‌گاه کمبریج نوشته شد، و ... در آموزش زبان فارسی این روند به گونه‌ی دیگری پیش رفته است.
سال‌ها پیش، فرجی دانا، وزیر پیشین علوم در جلسه استیضاح نمایندگان👉 گفت: «با نگاهی به رشته [برخی رشته‌ها] متوجه می شوید كه اینها رشته‌‌هایی نیست كه نیازی به اعزام به خارج داشته باشد. آیا ادبیات فارسی، فقه و حدیث، تاریخ انقلاب اسلامی ایران، مدرسی انقلاب اسلامی، نهج البلاغه، معارف اسلامی را باید به خارج اعزام كنیم؟» (۲۹ مرداد ۱۳۹۳). هرچند او می‌خواست بگوید برخی فرآیندها مانند بورسیه‌ها، سهمیه‌ها و رانت‌ها در راستای بالندگی نهاد علم نبوده است؛ در سخنان او برای نخستین‌بار، زنگِ جابه‌جایی نهادهای برتر آموزش زبان و ادبیات فارسی به صدا درآمد.

شاید بگویند: این‌ها، پنداشت‌ها و نگاه‌‌های نخستین او بود، و دهخدا در درازی هم‌کاری با دانش‌آموختگان و دانش‌وران، رفته رفته از این باور روی گرداند. واپسین سفارش‌های دهخدا که در سه یا چهار فراز در دست است، همگی پس از سال‌ها هم‌کاری با شمار بسیاری از دانش‌آموختگان و آموزگاران دانش‌گاهی نوشته شده، و بازگوکننده‌ی واپسین نگرش او است. نگاه دهخدا، درست یا نادرست، این‌گونه بود، و پیش‌برندگان دانش‌ورِ کار او در بزرگ‌داشتِ این نگاه، آنی درنگ نکردند.
امروز که از فراز تاریخی نگاه می‌کنیم، ارزش آن نگرش نه در درستی یا نادرستی برداشت دهخدا، در شکافی است که مرز گستره‌های پژوهشی و آموزشی (زبان و ادبیات فارسی) را نقطه‌گذاری کرده است. بررسی این شکاف، چرایی بسیاری از کاستی‌ها، کج‌بنیادی‌ها و ناکارآمدی‌های سده‌ی گذشته را تا امروز شناسایی و بازگو می‌کند.

‎👉سه گستره‌ی آفرینش ادبی، پژوهش و آموزش

● در پویه‌ی زبان فارسی⁦
گزیده‌ی یادداشت‌ها در فرهنگ، زبان و ادبیات
https://www.tgoop.com/OnPersianLanguage/

www.tgoop.com/OnPersianLanguage/1319

355 viewsAug 17, 2024 at 07:19

▫️
🔍 نگاه دهخدا به آموزش زبان و ادبیات [۲] (پاره‌ی ۱👉)

دهخدا در نامه‌ای به تاریخ ۲۶ اردیبهشت ۱۳۳۱، پس از بازگویی ناخرسندی خود از بودجه‌بندی دولت برای چاپ لغت‌نامه می‌نویسد، اگر این کار به دست من پیش نرود، بار دیگر کسی پیدا نمی‌شود که بارِ آن را بر دوش بگیرد. زیرا «یک نفر که مطلع از شعب علوم قدیمه و تا حدی از علوم جدید عیناً اطلاع داشته باشد پیدا نخواهد شد»، آن‌گاه می‌افزاید: «برای این‌که مدارس فعلی از علوم قدیمه صرف نظر کرده‌اند و دکتر ادبیات صاد و سین را تمیز نمی‌دهد» (اسنادی از مشاهیر ادب معاصر۵، ص ۲۶۷). در آن روزها، شمار دانش‌جویان و دانش‌آموختگان دکتری ادبیات فارسی بر پایه‌ی بازشماری داده‌های سال‌نامه‌ها به صد تن هم نمی‌رسید. دهخدا در هم‌این نامه، پیش‌بینی کرد: «اگر امروز این کار نشود بعد از مردن بنده ... اگر بخواهیم لغت یا شبه دایره‌المعارفی بنویسیم باید از فرنگی و امریکا متخصص بخواهیم.» چنان‌که می‌دانیم بخشی از آن هشدار به گونه‌ی شگفت‌انگیزی در هم‌آن روزگارِ پهلوی درست درآمد.
نخستین دانشنامه‌ی ایران که اکنون ایرانیکا نامیده می‌شود، به یاری شماری از دانش‌وران غربی، با سرمایه‌ی ایران، زیر دست احسان‌ یارشاطر به انجام رسید؛ نخستین تاریخ سراسری ایران با هم‌کاری دانش‌وران غربی باز هم با سرمایه‌ی ایران به نام دانش‌گاه کمبریج نوشته شد، و ... در آموزش زبان فارسی این روند به گونه‌ی دیگری پیش رفته است.
سال‌ها پیش، فرجی دانا، وزیر پیشین علوم در جلسه استیضاح نمایندگان👉 گفت: «با نگاهی به رشته [برخی رشته‌ها] متوجه می شوید كه اینها رشته‌‌هایی نیست كه نیازی به اعزام به خارج داشته باشد. آیا ادبیات فارسی، فقه و حدیث، تاریخ انقلاب اسلامی ایران، مدرسی انقلاب اسلامی، نهج البلاغه، معارف اسلامی را باید به خارج اعزام كنیم؟» (۲۹ مرداد ۱۳۹۳). هرچند او می‌خواست بگوید برخی فرآیندها مانند بورسیه‌ها، سهمیه‌ها و رانت‌ها در راستای بالندگی نهاد علم نبوده است؛ در سخنان او برای نخستین‌بار، زنگِ جابه‌جایی نهادهای برتر آموزش زبان و ادبیات فارسی به صدا درآمد.

شاید بگویند: این‌ها، پنداشت‌ها و نگاه‌‌های نخستین او بود، و دهخدا در درازی هم‌کاری با دانش‌آموختگان و دانش‌وران، رفته رفته از این باور روی گرداند. واپسین سفارش‌های دهخدا که در سه یا چهار فراز در دست است، همگی پس از سال‌ها هم‌کاری با شمار بسیاری از دانش‌آموختگان و آموزگاران دانش‌گاهی نوشته شده، و بازگوکننده‌ی واپسین نگرش او است. نگاه دهخدا، درست یا نادرست، این‌گونه بود، و پیش‌برندگان دانش‌ورِ کار او در بزرگ‌داشتِ این نگاه، آنی درنگ نکردند.
امروز که از فراز تاریخی نگاه می‌کنیم، ارزش آن نگرش نه در درستی یا نادرستی برداشت دهخدا، در شکافی است که مرز گستره‌های پژوهشی و آموزشی (زبان و ادبیات فارسی) را نقطه‌گذاری کرده است. بررسی این شکاف، چرایی بسیاری از کاستی‌ها، کج‌بنیادی‌ها و ناکارآمدی‌های سده‌ی گذشته را تا امروز شناسایی و بازگو می‌کند.

‎👉سه گستره‌ی آفرینش ادبی، پژوهش و آموزش

● در پویه‌ی زبان فارسی⁦
گزیده‌ی یادداشت‌ها در فرهنگ، زبان و ادبیات
https://www.tgoop.com/OnPersianLanguage/

BY در پویه‌ی زبان فارسی ● هادی راشد