▫️
🔶 محمدعلی فروغی و نوسازی زبان فارسی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پایه‌گذاران پژوهش و آموزش زبان فارسی در روزگار ما ( ۱)

(پاره‌ی نخست)
‎ هادی راشد

محمدعلی فروغی، یکی از برجسته‎ترین چهره‎های شالوده‎گذار اندیشه، فرهنگ، ادب، آموزش و پژوهش نوین در ایران است. پیشه‎ی نخست او سیاست بود؛ دانش سیاسی را خودانگیخته فراگرفت و چندی نیز به استادی در مدرسه‌ی سیاسی پرداخت. دبیری و دست‌یاری در مجلس شورای ملی، او را به کنش‌گری پویا در میدان اصلی کشاکش‌های سیاسی کشاند.
در دارالفنون، شاگرد خود ملکم‎خان یا شاگرد مکتب او بود. تکاپو برای روی کار آوردن رضاخان به پادشاهی، هم‎کاری با سازمان پنهان فراماسونری در ایران، گرایش به روش بازنگرانه در فرهنگ و سنت، پادرمیانی برای برکناری رضاشاه از سلطنت و آن‌گاه، دوندگی در نشاندن پسر به جای پدر بر اورنگ شاهی، و ... زمینه‎های پدید آمدن دیدگاه‎های ناسازگار درباره‎ی کنش‎های سیاسی و نوشتاری او است.

گذشته از کارهای سیاسی و دیپلماتیک، فروغی بخش بزرگی از زندگی خود را به کارهای دانش‌ورانه گذراند. نگارش کتاب‌ها و برگردان اندیشه‌های فلسفی به زبان فارسی، پایه‌گذاری فرهنگستان زبان، راه‌اندازی دانشگاه، و خیز بلندِ او برای ویرایش شاهنامه‌ی فردوسی، در سیاهه‌ی کارهای دانش‌ورانه‌ی او پررنگ است. با نگاه به هم‌این کارها، او را در جای‌گاه یک پژوهش‌گر تراز نوین می‌یابند.

فروغی یکی از پایه‌گذاران نگارش نوین فارسی است. چندسال آموزگاری «در مدارس متوسطه»ی آن روزگار او را به اندیشه‌ی نوشتن و چاپ کتابِ درسی واداشت. چند کتاب درسی به فارسی نوشت، که از میان آن‌ها کتاب فیزیک جای‌گاه دیگری دارد. فروغی با نوشتن کتاب‌ فیزیک به نویسندگانی می‌پیوندد که در راه نوسازی زبان فارسی گام نهادند. او در روزگاری این کتاب را نوشت و به چاپ سپرد که، آموزش فیزیک «به‌واسطه فقدان کتاب [درسی]، تاکنون متروک بوده» است (از پیش‌گفتار نویسنده، ۱۳۲۷ ق.).
این کتاب که به نام "دوره‌ مختصری از علم فیزیک" (این‌جا 👉) برای آموزش در مدارس متوسطه نوشته شده، نخستین گام‌ها در نگارش فارسی برای کنده‌شدن از واژگان تیره و آغشته به متافیزیکِ نامفهوم‌شده‌ی روزگار قاجار به شمار می‌رود. نگارش کتاب‌های علمی به‌ویژه فیزیک از دید ساختِ نوشتاری، کاوش‌های واژگانی و شیوه‌ی نگارش با تکاپوها برای نوسازی زبان فارسی پیوند می‌خورد. نخستین کتاب‌های درسی فیزیک تا نگارش کتاب فیزیک فروغی، پرده‌ای از دگرگونی نوشتارِ فارسی، و نیز روندها و شیوه‌های دگرگونی آن را آشکار می‌کند.

‎ پاره‌ی دوم 👈

https://www.tgoop.com/OnPersianLanguage/