میناوش

📘فصوص‌الحکم

📝ابن‌عربی

کتاب «فصوص‌الحکم»، اثری در حیطۀ عرفان نظری یا همان فلسفۀ آمیخته با تصوّف است که از آن به‌عنوان ژرف‌ترین و جامع تمام آراء محیی‌الدین محمد بن علی عربی اندلسی یاد می‌شود (ابن‌عربی، ۱۳۸۷: ذیل «مقدمۀ مترجم»، ۲۵-۲۶).
فصوص جمعِ واژۀ فص به‌معنای نگین و فصوص‌الحکم به‌معنای نگین‌های حکمت است. این کتاب که شامل ۲۷ فص یا فصل است، دربردارندۀ مهم‌ترین اندیشۀ محیی‌الدین بن‌ عربی، یعنی وحدتِ وجود است. اندیشه‌ای که کیان فقهی و شرعی هر دینی را ویران می‌کند و بنابر نظر برخی انکار خدا در لباس ادب است. ابن‌عربی عالَم را سایۀ خدا می‌داند که فی‌ذاته وجود ندارد و تجلّی دائم حق در صورت‌های مختلف است. لذا در فص هارونی می‌نویسد:

بعضی از مردم بنی‌اسرائیل به پیروی سامری، گوساله را پرستش کردند. از این‌روی هارون ترسید که این پراکندگی بین آنان بدو نسبت یابد، درحالی‌که موسی از هارون به حقیقت امر داناتر بود، زیرا می‌دانست که گوساله‌پرستان چه کسی را پرستش می‌کردند؛ چون او عالِم بود که خداوند حکم فرموده که جز او پرستش نشود و خداوند به چیزی حکم نمی‌کند مگر آنکه واقع می‌شود. بنابراین نکوهش موسی برادرش هارون را از آن‌جهت بود که چون امر واقع شد، انکار سر زد و گشادگی و اتساع نداشت؛ زیرا عارف کسی است که حق‌تعالی را در هر چیزی مشاهده می‌کند، بلکه او را عین هر چیزی می‌بیند (همان: ذیل «متن کتاب»، ۳۵۵).
آیت‌الله حسن‌زاده آملی نیز در کتابِ «ممدالهمم در شرح فصوص‌الحکم»، در ذیل مطلب فوق می‌آورد:

غرض شیخ از این موضوعات بیان اسرار برای اهل سرّ می‌باشد. هرچند به‌حسب نبوت تشریع باید توده مردم را از عبادت اصنام بازداشت. چنان‌چه انبیاء عبادت اصنام را انکار می‌کردند (حسن‌زاده آملی، ۱۳۷۸: ۵۱۴). و چون به دقت بنگری آنچه در دارِ وجود است وجوب [خدا] است و بحث در امکان [انسان] برای سرگرمی است (همان: ۱۰۷).
ابن‌عربی در ادامه در فص محمدی، همسر را مَظهر حق‌تعالی دانسته و جماع با او را جماع با خدا معرفی کرده است؛ زیرا بر آن اعتقاد است که خدا غیورتر از آن است که اجازه دهد مرد فکر کند از غیرخدا لذت می‌برد (ابن عربی، ۱۳۸۷: ذیل «متن کتاب»، ۴۱۷). او در فص موسوی نیز از ایمان آوردن فرعون در آخرین لحظات زندگی و وفات وی در کمال ایمان سخن می‌گوید و می‌نویسد:

باآن‌که خداوند در قرآن آورده است: و هنگامی که عذاب ما را دیدند ایمان آوردنشان سودشان نبخشید، اما این دلالت بر آن ندارد که در آخرت سودشان نبخشد. از این‌روی [جان] فرعون را با وجود ایمان‌آوردنش اخذ کرد. و علاوه بر آن فرعون درحال ایمان‌آوردن به هلاکت یقین نداشت؛ زیرا مؤمنان را مشاهده کرد که با زدن عصای موسی بر دریا، در خشکی راه می‌روند (همان: ۴۰۱).

این فیلسوف و عارف اسپانیایی، که بیش از پانصد جلد کتاب به او نسبت داده‌اند، در سال ۶۲۷ هجری به نوشتن کتاب فصوص‌الحکم مبادرت ورزید (همان: ۳) و در مقدمۀ آن ضمن اشاره به این‌که کتاب حاضر را به سبب دیدن خواب پیامبر اسلام و دستور او نگاشته است، می‌آورد:

من در این کتاب چیزی نمی‌نویسم جز آنچه را که بر من نازل می‌شود. هرچند من نه پیغمبرم و نه رسول، اما وارث رسول‌الله هستم (همان: ۳-۵).

منابع:

_ ابن‌عربی، محیی‌الدین، ۱۳۸۷، فصوص‌الحکم، ترجمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران، مولی.

_ حسن‌زاده آملی، حسن، ۱۳۷۸، ممدالهمم در شرح فصوص‌الحکم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
https://www.tgoop.com/Minavash

Telegram

میناوش

یادداشت‌های میثم موسوی
ارتباط با من:
@meysammousavi1363

❤4👌1

www.tgoop.com/Minavash/1212

172 viewsمیثم موسوی, Jun 5 at 16:54

📘فصوص‌الحکم

📝ابن‌عربی

کتاب «فصوص‌الحکم»، اثری در حیطۀ عرفان نظری یا همان فلسفۀ آمیخته با تصوّف است که از آن به‌عنوان ژرف‌ترین و جامع تمام آراء محیی‌الدین محمد بن علی عربی اندلسی یاد می‌شود (ابن‌عربی، ۱۳۸۷: ذیل «مقدمۀ مترجم»، ۲۵-۲۶).
فصوص جمعِ واژۀ فص به‌معنای نگین و فصوص‌الحکم به‌معنای نگین‌های حکمت است. این کتاب که شامل ۲۷ فص یا فصل است، دربردارندۀ مهم‌ترین اندیشۀ محیی‌الدین بن‌ عربی، یعنی وحدتِ وجود است. اندیشه‌ای که کیان فقهی و شرعی هر دینی را ویران می‌کند و بنابر نظر برخی انکار خدا در لباس ادب است. ابن‌عربی عالَم را سایۀ خدا می‌داند که فی‌ذاته وجود ندارد و تجلّی دائم حق در صورت‌های مختلف است. لذا در فص هارونی می‌نویسد:

بعضی از مردم بنی‌اسرائیل به پیروی سامری، گوساله را پرستش کردند. از این‌روی هارون ترسید که این پراکندگی بین آنان بدو نسبت یابد، درحالی‌که موسی از هارون به حقیقت امر داناتر بود، زیرا می‌دانست که گوساله‌پرستان چه کسی را پرستش می‌کردند؛ چون او عالِم بود که خداوند حکم فرموده که جز او پرستش نشود و خداوند به چیزی حکم نمی‌کند مگر آنکه واقع می‌شود. بنابراین نکوهش موسی برادرش هارون را از آن‌جهت بود که چون امر واقع شد، انکار سر زد و گشادگی و اتساع نداشت؛ زیرا عارف کسی است که حق‌تعالی را در هر چیزی مشاهده می‌کند، بلکه او را عین هر چیزی می‌بیند (همان: ذیل «متن کتاب»، ۳۵۵).
آیت‌الله حسن‌زاده آملی نیز در کتابِ «ممدالهمم در شرح فصوص‌الحکم»، در ذیل مطلب فوق می‌آورد:

غرض شیخ از این موضوعات بیان اسرار برای اهل سرّ می‌باشد. هرچند به‌حسب نبوت تشریع باید توده مردم را از عبادت اصنام بازداشت. چنان‌چه انبیاء عبادت اصنام را انکار می‌کردند (حسن‌زاده آملی، ۱۳۷۸: ۵۱۴). و چون به دقت بنگری آنچه در دارِ وجود است وجوب [خدا] است و بحث در امکان [انسان] برای سرگرمی است (همان: ۱۰۷).
ابن‌عربی در ادامه در فص محمدی، همسر را مَظهر حق‌تعالی دانسته و جماع با او را جماع با خدا معرفی کرده است؛ زیرا بر آن اعتقاد است که خدا غیورتر از آن است که اجازه دهد مرد فکر کند از غیرخدا لذت می‌برد (ابن عربی، ۱۳۸۷: ذیل «متن کتاب»، ۴۱۷). او در فص موسوی نیز از ایمان آوردن فرعون در آخرین لحظات زندگی و وفات وی در کمال ایمان سخن می‌گوید و می‌نویسد:

باآن‌که خداوند در قرآن آورده است: و هنگامی که عذاب ما را دیدند ایمان آوردنشان سودشان نبخشید، اما این دلالت بر آن ندارد که در آخرت سودشان نبخشد. از این‌روی [جان] فرعون را با وجود ایمان‌آوردنش اخذ کرد. و علاوه بر آن فرعون درحال ایمان‌آوردن به هلاکت یقین نداشت؛ زیرا مؤمنان را مشاهده کرد که با زدن عصای موسی بر دریا، در خشکی راه می‌روند (همان: ۴۰۱).

این فیلسوف و عارف اسپانیایی، که بیش از پانصد جلد کتاب به او نسبت داده‌اند، در سال ۶۲۷ هجری به نوشتن کتاب فصوص‌الحکم مبادرت ورزید (همان: ۳) و در مقدمۀ آن ضمن اشاره به این‌که کتاب حاضر را به سبب دیدن خواب پیامبر اسلام و دستور او نگاشته است، می‌آورد:

من در این کتاب چیزی نمی‌نویسم جز آنچه را که بر من نازل می‌شود. هرچند من نه پیغمبرم و نه رسول، اما وارث رسول‌الله هستم (همان: ۳-۵).

منابع:

_ ابن‌عربی، محیی‌الدین، ۱۳۸۷، فصوص‌الحکم، ترجمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران، مولی.

_ حسن‌زاده آملی، حسن، ۱۳۷۸، ممدالهمم در شرح فصوص‌الحکم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
https://www.tgoop.com/Minavash

BY میناوش