tgoop.com/Jaryaann/7317
Last Update:
⚪ انقلاب مشروطه ایران: تجربه‌ای منحصربه‌فرد در تاریخ خاورمیانه و آسیا
شاید تنها دوره‌ای که بتوان آن را با انقلاب مشروطه مقایسه کرد، قرن چهارم هجری است. هر دو دوره یاد شده دوره‌ی احیای هویت ملی مردم ایران و چرخش پارادایمی به‌سمت باززایی هویتی است. دو دوره‌ای که میتوان آنها را دوره بیداری پس از فترتی طولانی شمرد. دوره‌هایی که در آنها تجمیع خودآگاهی ملی به‌شکلی قدرتمند رخ می‌دهد. در سالروز انقلاب مشروطه، بازاندیشی درباره این میراث یگانه، نه‌تنها ضرورتی ملی بلکه فرصتی برای مقایسه تطبیقی این انقلاب با دیگر جنبش‌های مدرن در آسیا، خاورمیانه و حتی اروپا است. انقلاب مشروطه ایران (۱۲۸۵ هجری شمسی / ۱۹۰۶ میلادی)، یکی از نخستین صورت‌های غیرغربی در مسیر تأسیس حکومت قانون، تحدید قدرت سلطنت، و شکل‌دهی به نهادهای مدرن و عقلانی حکمرانی است. انقلاب مشروطه یکی از مهمترین و بزرگ‌ترین چرخش‌های پارادایمی در کل تاریخ ایران است، دوره‌ای که میتوان آن را یک نقطه عطف شمرد، آغار دوره‌ای ه در آن همه چیز معنای دیگری پیدا کرد. به‌نظرم این ویژگی‌های یگانه را میتوان برای این انقلاب/جنبش مردمی برشمرد:
۱. پیوند سنت و تجدد و نه جنگ آن دو:
برخلاف بسیاری از انقلاب‌های مدرن که در قالب یک ایدوئولوژی جدید با انکار سنت قابل فهم هستند (مانند انقلاب فرانسه ۱۹۷۹ یا روسیه بلشویکی ۱۹۱۷)، انقلاب مشروطه ایران تلاشی برای آشتی میان سنت و مدرنیته بود. در این انقلاب تنها روشنفکران عرفی مشارکت نداشتند بلکه روحانیونی چون آخوند خراسانی و نائینی، به‌جای رد تجدد، به مشروعیت‌بخشی دینی قانون و تجدد پرداختند. آنان مانع از شکاف و جدال سنت و مدرنیته در ایران شدند.
۲. آغازگاه جامعه مدنی ایران:
در مقایسه با ترکیه (کمالیسم نظامی) یا روسیه (انقلاب بلشویکی)، انقلاب مشروطه یک انقلاب مدنی با بازیگران مدنی و غیرنظامی بود: بازاریان، روحانیان، روشنفکران، اقلیت‌های مذهبی، و طبقات متوسط شهری، زنان و ... یک شبکه مدنی بی‌نظیر را در ایران خلق کردند که از منظر شکل‌گیری پدیده‌های اجتماعی بی‌نظیر تلقی می‌شود.
۳. گفتمان تنوع و وحدت: اوج تبلور تنوع فرهنگی و همبستگی ملی:
انقلاب مشروطه ما را در برابر یکی از مهمترین چشم‌اندازهای تنوع فرهنگی و همبستگی ملی در تاریخ ایران قرار می‌دهد
در مقایسه با کشورهای همسایه مانند عثمانی/ترکیه، مشروطه ایران تجربه‌ای بی‌نظیر از مشارکت اقوام و اقلیت‌های مذهبی را پدیدار می‌سازد. ارامنه، زرتشتیان، و یهودیان، گیلک‌ها، بختیاری‌ها، ترک‌های آذری چنین تنوعی را با یک همبستگی ژرف نشان می‌دهند آنچه شاید حتی بتوان ادعا کرد که در دنیا کم‌نظیر است. بدین‌ترتیب یک نمونه عالی از دولت_ملت ایرانی ظاهر می‌شود.
۴. پارادوکس شگفت‌انگیز اتحاد طبقات با وجود فقدان طبقه بورژوازی صنعتی:
بر خلاف غرب که انقلاب‌هایش محصول مبارزه طبقات صنعتی با اشراف و تقابل فئودالیسم و طبقات نوظهور شهری و صنعتی بود، در ایران شاهد بورژوازی صنعتی نیستیم اما با این وجود اتحادی میان بازرگانان، بازاریان، علما و روشنفکران مدرن در انقلاب مشروطه شکل می‌گیرد. این اتحاد ریشه در هویت فرهنگی و تاریخی مشترک و باور به سرنوشتی واحد دارد. ایران در این چشم‌انداز نامی فراتر از طبقه بوده و از قدرت بین‌الذهانی شگفت.انگیزی برخوردار است.
۵. نهادسازی مدرن:
پیشگامی در ایجاد نهادهای مدرن در آسیا و خاورمیانه
ایران یکی از اولین کشورهای آسیایی است که به صورت رسمی قانون اساسی، پارلمان و ...را به‌وجود آورد.
۶. نفی همزمان استبداد داخلی و استعمار خارجی:
مشروطه‌خواهان هم با استبداد سلطنتی قاجار مبارزه می‌کردند، و هم با نفوذ دوگانه روس و بریتانیا در ساختار سیاسی و اقتصادی کشور. این دوراهی دشوار میان استعمار و استبداد یکی از ویژگی‌های خاص یک تجربه ایرانی است که در انقلاب‌های هند (ضد استعمار) یا روسیه (ضد سلطنت) دیده نمی‌شود.
۷. نوزایی زبان فارسی در عصر مشروطه: نقش بی‌بدیل زبان و ادبیات در انقلاب
ادبیات فارسی، به ویژه در مطبوعات، شب‌نامه‌ها و خطابه‌های سیاسی، نقش اساسی در آگاه‌سازی مردم داشت. این تجربه برخلاف بسیاری از کشورها بود که با شکاف زبانی میان نخبگان و مردم مواجه بودند. در ایران، زبان فارسی به بستر ملی و میان‌قومی اعتراض تبدیل شد. رمان، شعر، تاریخ، ادبیات و ترجمه آثار ادبی و فلسفی قدرت گفتمانی جدیدی به زبان فارسی دادند. شروع و شکل‌گیری زبان و گفتمان زنانه در ایران محصول این دوره است.
انقلاب مشروطه از معدود نمونه‌هایی است که در آن، جامعه‌ای غیرصنعتی، مذهبی، و نیمه‌سنتی، کوشید تا مدرنیته را با سنت خود آشتی دهد. امروز، بازاندیشی درباره این تجربه تاریخی می‌تواند نه فقط برای فهم گذشته، بلکه برای شکل‌دادن به آینده مفید باشد.
✍🏼 #علیرضا_حسن‌زاده
🔗 انسان‌شناس ایرانی
#مشروطه
@Jaryaann
BY جریانـ
Share with your friend now:
tgoop.com/Jaryaann/7317