tgoop.com/Jaryaann/6771
Last Update:
◽ ایران چیست و از کی پدید آمده است؟
دولت-ملت مفهومی مدرن و تکوین‌یافته در شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جدید است و با مفهوم شهروندی پیوند دارد که متفاوت از رعیت بودن در حکومت‌داری قدماست. به این معنا نه ایران و نه دیگر امپراطوری‌های کهن مانند چین پیش از دوره‌ی جدید کشورهای دارای «شهروند» نبوده‌اند.
اما اینکه از واقعیت مذکور نتیجه بگیریم ایران برساخته‌ای مدرن است […] درست نیست. #ایرانشهر مفهومی است که در دوره‌ی #ساسانیان کاملاً تثبیت شده بوده و تنها ناظر به واقعیت جغرافیایی نیز نبوده بلکه ناظر به قلمرو یک کشور بوده است. در این زمینه آثار #تورج_دریایی راهگشا و روشنگر است. این چیزی نیست که فقط ایرانیان ادعا کنند و مستشرقی مانند #گراردو_نیولی هم به خوبی شواهد این تلقی را برشمرده است. البته پژوهشگران معتبری مثل #علیرضا_شاپور_شهبازی کوشیده‌اند نشان دهند که این سابقه و آگاهی را می‌توان به صورت معنی‌داری تا هخامنشیان عقب برد.
این آگاهی پس از اسلام هم در ایران ادامه یافته و #شاهنامه فردوسی به تنهایی به عنوان گواه روشن این موضوع کافی است و از این جهت کتابی شگفت‌انگیز است که در کمتر فرهنگی نظیرش را می‌توان یافت. ولی علاوه بر این در دیگر متون فارسی هم مکرراً به ایران به مثابه نوعی آگاهی تاریخی اشاره شده و پادشاهان اعتبار خود می‌دانسته‌اند که ادامه‌ی حکومت‌های ایرانی تلقی شوند.
من کم و بیش با #احمد_اشرف موافقم که به رغم پذیرفتن مدرن بودن دولت-ملت، بر پایه‌ی پژوهش‌هایش می‌گوید ایران به مثابه یک هویت فرهنگی شناخته شده بوده و وجود داشته است. طبیعتاً این هویت فرهنگی تبعات سیاسی و اجتماعی هم داشته است. این هویت و تبعاتش در آگاهی اهل فرهنگ و نخبگان ایرانی رد و نشان خود را باقی گذاشته بوده است.
اینکه عموم مردم تصوری از ایرانی بودنشان داشته‌اند یا نه البته پرسشی است که با توجه به دوره‌ی معاصر مطرح می‌شود. [...] مراد فرهادپور […] گفته بود یعنی در قرن فلان، روستایی در بهمان روستای ایران تصوری از هویت ایرانی خودش داشته است؟! […] در همین قرن بیست و یکم فردی عامی نه در روستا که در خیلی از شهرهای آمریکا تصور روشنی از آمریکایی بودن خودش و دلالتها و تبعاتش ندارد. وقتی چنین است چه توقعی از فردی عامی در چند قرن پیش در دهی دورافتاده در قلمرو ایران می‌رود؟ اما اگر سوال را دقیق‌تر مطرح کنیم یعنی آیا آن هویت فرهنگی علاوه بر نخبگان در میان توده‌ی مردم سرزمین ایران هم مصداقی داشته است یا نه، می‌شود پاسخ مثبت داد، نقالی شاهنامه یکی از شواهد این موضوع است و البته که در این زمینه شواهد فراوان و بیش از این یک نمونه است.
در اینکه ایران برساخته‌ی ناسیونالیست‌های زمان رضاشاه است باید حتماً تردید کرد چون حتی اگر آن سابقه‌ی تاریخی-فرهنگی را که گفتم نپذیریم نیز بی‌گمان از دوره‌ی صفویه «ایران» داریم. چنانکه محققی مانند والتر هینتس اساساً شکل‌گیری صفویه را در ایران دقیقاً مصداق تشکیل دولت-ملت دانسته است. در دوره‌ی قاجار هم همواره «ممالک محروسه»ی ایران بوده‌ایم. آنچه در زمان رضاشاه اتفاق می‌افتد تبدیل این ممالک محروسه به یک دولت-ملت نژادی-زبانی است که به رغم حسن نیت اولیه و شاید حتی اقتضای زمانه، در کنار برخی آثار مثبت تبعاتی منفی نیز داشته که تا امروز هم ادامه یافته است […] در حالی که ایران به مثابه همان هویت فرهنگی-تاریخی پیش‌گفته همیشه […] چندقومیتی و چندفرهنگی و چندزبانی بوده است. #فارسی زبان مشترک این گروه‌ها (و نه حتی فقط این گروه‌ها که زبان فرهنگی ذی‌نفوذ در کشورهای همسایه‌ی ایران) بوده و زبانهای محلی هم ذیل این زبان مشترک در ایران آزادانه زندگی‌شان را داشته‌اند و باید هم داشته باشند.
[...] اینکه ایرانی‌ها خود را ایرانی می‌خوانده‌اند ربطی به دوره‌ی رضاشاه ندارد. آنچه در دوره‌ی رضاشاه اتفاق می‌افتد این است که از دیگر کشورها هم می‌خواهند به جای پرشیا و پرس و فارس و مانند اینها که در زبانهای آنها رایج بوده، به ما در نهادها و مکاتبات رسمی بگویند ایران که تصمیمی بوده با تبعاتی متفاوت و بعضی مثبت و بعضی منفی. […]
آنچه اهمیت دارد این است که #تاریخ ایران (و البته جاهایی دیگر مانند چین) را بر مبنای تاریخ غرب بازسازی نکنیم. من همیشه می‌گویم اگر حکومت روم به مثابه یک هویت فرهنگی-تاریخی از بین نرفته بود تاریخ ملت‌ها نه فقط در غرب که در جهان طور دیگری روایت می‌شد چون مبنا تاریخ غرب قرار گرفته است، حال آنکه ایران معادل رومی است که استمرار پیدا کرده باشد و از این جهت ماجرایش پیچیده‌تر از تطابق یا عدم تطابق با مفهوم دولت-ملت است. اما از بُن جان همدلم که آن هویت استمراریافته و آن آگاهی تاریخی [...] مطلقاً نه نافی فرهنگ‌ها و زبانهای دیگر است و نه از آنِ یک قوم.
✍🏼 #محمدمنصور_هاشمی
🗓 شهریور ۱۴۰۳
🔗 منبع و متن کامل
#ایده_ایران #وحدت_در_کثرت
@Jaryaann
BY جریانـ
Share with your friend now:
tgoop.com/Jaryaann/6771