✨مختصر فقه ✨

روزه بر چه کساني فرض است؟


اجماع علما بر اينست که روزه (ماه رمضان) بر هر شخص مسلمان عاقل، بالغ، سالم و مقيم فرض است البته زن بايد از حيض و نفاس پاک باشد.[1]

اما فرض نبودن آن بر غير عاقل بالغ به دليل فرموده پيامبرr است :

(رفع القلم عن ثلاثة : عن المجنون حتي يفيق، و عن النائم حتي يستيقظ، و عن الصبي حتي يحتلم)[2] «تکليف از سه دسته برداشته شده است : از ديوانه تا هوشيار شود و از به خواب رفته تا بيدار شود و از کودک تا بالغ شود».

اما عدم وجوب آن بر بيمار مقيم به دليل فرموده خداوند متعال است :

) فَمَن کَانَ مِنکُم مَرِيضاً أو عَلَي سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِن أيَّاٍم أَخَر ( (بقره : 184)

«و کساني از شما که بيمار يا مسافر بودند (و روزه نگرفتند، به اندازه آن روزها) چند روز ديگري را روزه گيرند».

اگر مريض و مسافر روزه گرفتند، روزه آنها صحيح است، چون روزه نگرفتن براي آنها اجازه و رخصت است و اگر به دستور ثابت خدا عمل کنند، بهتر است.



براي بيمار و مسافر روزه گرفتن بهتر است يا نگرفتن؟
اگر بيمار و مسافر با گرفتن روزه دچار مشقت نشوند، روزه گرفتن بهتر است و اگر دچارمشقت شوند بهتر آن است که روزه نگيرند :

از ابوسعيد خدريt روايت است : (کنا نغزو مع رسول اللهu في رمضان، فمنا الصائم و منا المفطر، فلايجد الصائم علي المفطر و لا المفطر علي الصائم، و يرون أن من وجد قوة فصام فإن ذلک حسن، ويرون أن من وجد ضعفا فأفطر فإن ذلک حسن)[3] «با پيامبرr در ماه رمضان به جنگ با کفار رفتيم بعضي از ما روزه بودند و بعضي ديگر روزه نبودند بدون اينکه از همديگر ايراد بگيرند و معتقد بودند کسي که توانايي روزه دارد اگر روزه بگيرد بهتر است و کسي که توانايي روزه ندارد بهتر آن است که روزه نگيرد».

امام عدم وجوب روزه بر زني که در حيض و نفاس است به دليل حديث ابوسعيدt از پيامبرr است : (أليس إذا حاضت لم تصل و لم تصم؟ فذلک نقصان دينها)[4] «آيا اين طور نيست که زن وقتي در حيض مي‌افتد نماز نمي‌خواند و روزه نمي‌گيرد؟ پس اين نقصان دينش است» و اگر زن حائض و زني که در نفاس است روزه بگيرند، روزه آنها صحيح نيست؛ چون يکي از شروط صحت روزه، پاکي از حيض و نفاس است و بر آنها قضا واجب است :

از عايشه روايت است : (کنا نحيض علي عهد رسول اللهr فنؤمر بقضاء الصوم و لانؤمر بقضاء الصلاة)[5] «ما در زمان پيامبرr به حيض مي‌افتاديم، به ما دستور داده مي‌شد که تنها روزه را قضا کنيم نه نماز را».



آنچه بر پيرمرد و پيرزن و مريضي که اميد بهبوديش نيست واجب است
اگر کسي به دليل پيري يا امثال آن نتواند روزه بگيرد، مي‌تواند روزه‌اش را بخورد ولي بايد به ازاي هر روز، مسکيني را غذا بدهد؛ به دليل فرموده خداوند متعال :

) وَ عَلَي الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فُديَةٌ طَعَامُ مِسکِين ( (بقره : 184)

«و بر کساني که توانايي انجام آن (روزه) را ندارند (همچون پيران ضعيف و بيماران هميشگي) لازم است کفاره بدهند و آن خوراک مسکيني است».

از عطاء روايت است : از ابن عباس شنيدم که اين آيه را مي‌خواند، و مي‌گفت :

(ليست بمنسوخة، هو الشيخ الکبير و المرأة الکبيرة لايستطيعان أن يصوما فليطعمان مکان کل يوم مسکينا)[6] «اين آيه منسوخ نيست، بلکه درباره پيرمرد و پيرزني است که توانايي روزه گرفتن ندارند و بايد به ازاي هر روز مسکيني را غذا بدهند».



زن حامله و شيرده
اگر زنان حامله و شيرده توانايي روزه گرفتن را نداشته و يا از آسيب ديدن کودکشان بيم داشته باشند، مي‌توانند روزه نگيرند ولي بايد فديه بدهند و لازم نيست روزه را قضا کنند :

از ابن عباس روايت است : (رخص للشيخ الکبير و العجوز الکبيرة في ذلک و هما يطيقان الصوم أن يفطرا إن شاءا، و يطعما کل يوم مسکينا، و لا قضاء عليهما، ثم نسخ ذلک في هذا الآيه ) فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهرَ فَلِيَصُمهُ ( و ثبت للشيخ الکبير و العجوز الکبيرة إذا کان لايطيقان الصوم و الجلي و المرضع إذا خافتا أفطرتا، و أطعمتا کل يوم مسيکنا)[7] «به پيرمرد و پيرزني که توانايي روزه گرفتن را دارند اجازه داده شد تا اگر خواستند روزه نگيرند و به ازاي هر روز، مسکيني را غذا بدهند و قضاي روزه بر آنها لازم نيست؛ سپس اين حکم با آيه ) فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهرَ فَلِيَصُمهُ ( نسخ شد ولي (آن حکم) براي پيرمرد و پيرزني که توانايي روزه گرفتن را ندارند ثابت مانده است. هچنين زن حامله و شيرده‌اي که (بر حال خود يا بچه) بيم دارند مي‌توانند روزه نگيرند و به ازاي هر روز، يک مسکين را طعام دهند».

همچنين از ابن عباس روايت است : (إذا خافت الحامل علي نفسها، و المراضع علي ولدها في رمضان قال : يفطران، و يطعمان مکان کل يوم مسکينا، ولايقضيان صوما)[8] «اگر زن حامله از ضرر به جان خود و زن شيرده از ضرر به کودکش بيم داشت، مي‌توانند روزه رمضان را نگيرند و به جاي هر روز مسکيني را طعام دهند و قضاي روزه بر آ

www.tgoop.com/FAQ6133/342

314 viewsNov 17, 2023 at 07:22

روزه بر چه کساني فرض است؟


اجماع علما بر اينست که روزه (ماه رمضان) بر هر شخص مسلمان عاقل، بالغ، سالم و مقيم فرض است البته زن بايد از حيض و نفاس پاک باشد.[1]

اما فرض نبودن آن بر غير عاقل بالغ به دليل فرموده پيامبرr است :

(رفع القلم عن ثلاثة : عن المجنون حتي يفيق، و عن النائم حتي يستيقظ، و عن الصبي حتي يحتلم)[2] «تکليف از سه دسته برداشته شده است : از ديوانه تا هوشيار شود و از به خواب رفته تا بيدار شود و از کودک تا بالغ شود».

اما عدم وجوب آن بر بيمار مقيم به دليل فرموده خداوند متعال است :

) فَمَن کَانَ مِنکُم مَرِيضاً أو عَلَي سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِن أيَّاٍم أَخَر ( (بقره : 184)

«و کساني از شما که بيمار يا مسافر بودند (و روزه نگرفتند، به اندازه آن روزها) چند روز ديگري را روزه گيرند».

اگر مريض و مسافر روزه گرفتند، روزه آنها صحيح است، چون روزه نگرفتن براي آنها اجازه و رخصت است و اگر به دستور ثابت خدا عمل کنند، بهتر است.



براي بيمار و مسافر روزه گرفتن بهتر است يا نگرفتن؟
اگر بيمار و مسافر با گرفتن روزه دچار مشقت نشوند، روزه گرفتن بهتر است و اگر دچارمشقت شوند بهتر آن است که روزه نگيرند :

از ابوسعيد خدريt روايت است : (کنا نغزو مع رسول اللهu في رمضان، فمنا الصائم و منا المفطر، فلايجد الصائم علي المفطر و لا المفطر علي الصائم، و يرون أن من وجد قوة فصام فإن ذلک حسن، ويرون أن من وجد ضعفا فأفطر فإن ذلک حسن)[3] «با پيامبرr در ماه رمضان به جنگ با کفار رفتيم بعضي از ما روزه بودند و بعضي ديگر روزه نبودند بدون اينکه از همديگر ايراد بگيرند و معتقد بودند کسي که توانايي روزه دارد اگر روزه بگيرد بهتر است و کسي که توانايي روزه ندارد بهتر آن است که روزه نگيرد».

امام عدم وجوب روزه بر زني که در حيض و نفاس است به دليل حديث ابوسعيدt از پيامبرr است : (أليس إذا حاضت لم تصل و لم تصم؟ فذلک نقصان دينها)[4] «آيا اين طور نيست که زن وقتي در حيض مي‌افتد نماز نمي‌خواند و روزه نمي‌گيرد؟ پس اين نقصان دينش است» و اگر زن حائض و زني که در نفاس است روزه بگيرند، روزه آنها صحيح نيست؛ چون يکي از شروط صحت روزه، پاکي از حيض و نفاس است و بر آنها قضا واجب است :

از عايشه روايت است : (کنا نحيض علي عهد رسول اللهr فنؤمر بقضاء الصوم و لانؤمر بقضاء الصلاة)[5] «ما در زمان پيامبرr به حيض مي‌افتاديم، به ما دستور داده مي‌شد که تنها روزه را قضا کنيم نه نماز را».



آنچه بر پيرمرد و پيرزن و مريضي که اميد بهبوديش نيست واجب است
اگر کسي به دليل پيري يا امثال آن نتواند روزه بگيرد، مي‌تواند روزه‌اش را بخورد ولي بايد به ازاي هر روز، مسکيني را غذا بدهد؛ به دليل فرموده خداوند متعال :

) وَ عَلَي الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فُديَةٌ طَعَامُ مِسکِين ( (بقره : 184)

«و بر کساني که توانايي انجام آن (روزه) را ندارند (همچون پيران ضعيف و بيماران هميشگي) لازم است کفاره بدهند و آن خوراک مسکيني است».

از عطاء روايت است : از ابن عباس شنيدم که اين آيه را مي‌خواند، و مي‌گفت :

(ليست بمنسوخة، هو الشيخ الکبير و المرأة الکبيرة لايستطيعان أن يصوما فليطعمان مکان کل يوم مسکينا)[6] «اين آيه منسوخ نيست، بلکه درباره پيرمرد و پيرزني است که توانايي روزه گرفتن ندارند و بايد به ازاي هر روز مسکيني را غذا بدهند».



زن حامله و شيرده
اگر زنان حامله و شيرده توانايي روزه گرفتن را نداشته و يا از آسيب ديدن کودکشان بيم داشته باشند، مي‌توانند روزه نگيرند ولي بايد فديه بدهند و لازم نيست روزه را قضا کنند :

از ابن عباس روايت است : (رخص للشيخ الکبير و العجوز الکبيرة في ذلک و هما يطيقان الصوم أن يفطرا إن شاءا، و يطعما کل يوم مسکينا، و لا قضاء عليهما، ثم نسخ ذلک في هذا الآيه ) فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهرَ فَلِيَصُمهُ ( و ثبت للشيخ الکبير و العجوز الکبيرة إذا کان لايطيقان الصوم و الجلي و المرضع إذا خافتا أفطرتا، و أطعمتا کل يوم مسيکنا)[7] «به پيرمرد و پيرزني که توانايي روزه گرفتن را دارند اجازه داده شد تا اگر خواستند روزه نگيرند و به ازاي هر روز، مسکيني را غذا بدهند و قضاي روزه بر آنها لازم نيست؛ سپس اين حکم با آيه ) فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهرَ فَلِيَصُمهُ ( نسخ شد ولي (آن حکم) براي پيرمرد و پيرزني که توانايي روزه گرفتن را ندارند ثابت مانده است. هچنين زن حامله و شيرده‌اي که (بر حال خود يا بچه) بيم دارند مي‌توانند روزه نگيرند و به ازاي هر روز، يک مسکين را طعام دهند».

همچنين از ابن عباس روايت است : (إذا خافت الحامل علي نفسها، و المراضع علي ولدها في رمضان قال : يفطران، و يطعمان مکان کل يوم مسکينا، ولايقضيان صوما)[8] «اگر زن حامله از ضرر به جان خود و زن شيرده از ضرر به کودکش بيم داشت، مي‌توانند روزه رمضان را نگيرند و به جاي هر روز مسکيني را طعام دهند و قضاي روزه بر آ

BY ✨مختصر فقه ✨