tgoop.com/Bekhodnotes/909
Last Update:
پرهیز از گوشتخواری: مانوی‌ها
باری، دو جریان مهم دیگر در ایران باستان که گیاهخواری بخش مهمی از باور آنها بود، مانوی‌ها و دیگری مزدکی‌ها بودند.
مانی پیشوای این دین، در اوایل سده سوم میلادی و در حدود سال 216 م در میان رودان زاده شد و در زمان پادشاهی شاپور یکم ساسانی، آیین خود را بر پادشاه عرضه کرد و شاه نیز با روح پذیرنده‌ای نسبت به باورهای او، به وی اجازه تبلیغ آزادانه داد.
اما آیین مانی در مجموع یک نظام دینی ثنوی و مبتنی بر دو اصل یا دو بُن بود؛ یکی بن یا گوهر روشنایی و دیگری گوهر تاریکی؛ و بر اساس این باور، جهان ما نیز از آمیزش این دو گوهر پدید آمده است.
بیان اسطوره آفرینش نزد معتقدات مانی بسیار پیچیده است و خود نوشتار جداگانه‌ای می‌طلبد اما تا جایی که به جستار ما مربوط است، به طور کل در باورهای مانی از آنجا که هدف از کشتن حیوانات، خوراک و بقای آدمی است و چون اصولا انسان (وجود انسان) در این آیین منفور است(با توجه به اینکه انسان در این آموزه‌ها مملو از ذرات تاریکی است) بنابراین لوازم حیات نیز در او منفور است.
عجیب نیست اگر مانی نسبت به زندگی و آنچه بقای حیات بر آن بسته است، از خورش و پوشش و ذبح حیوان و حتی آزردن گیاه و چیدن میوه و تهیه غذا و زراعت و تجارت و سیاست و جنگ چنان بدبین است، چه در نظر او اینها همه اسباب ادامه وجود زندان برای نور است (نظام دو بُنی را به یاد آوریم) و از این رو مکروه می‌باشد.
همینطور کشتن حیوان و آزردن سایر موجودات اهریمنی از آن رو مکروه است که هنوز در وجود آنها اندکی از عناصر نورانی نهفته است. بنابراین کشتن حیوانات یا اذیت و آزار جانوران و یا داشتن حیوانات اهلی و حتی آزار گیاهان در آیین مانی مذموم و نابایست بود.
چنانچه ابن ندیم می‌گوید کسی که می‌خواست به این آیین در آید باید از نفس خود آزمایش و اگر اطمینان می‌یافت که می‌تواند از خوردن گوشت و شراب پرهیز کند جزو برگزیدگان بود ولی اگر توانایی ترک اینها را نداشت اما دوستدار این آیین بود جزو گروه نیوشاگان بود.
باید دانست که جامعه مانوی دارای پنج مرتبه بود که مومنان آن با توجه به درجه پارسایی به پنج مرتبه تقسیم می‌شدند:
۱. آموزگاران
۲. ایسپسگان
۳. مهستگان
۴. برگزیدگان
۵. نیوشاگان.
باری، می‌دانیم که مانویان دو دسته فرمان کاملا مجزا داشتند که شامل فرمان‌های برگزیدگان و فرمان‌های نیوشاگان بود؛ فرمان‌های نیوشاگان شامل ده فرمان متفاوت بود که میزان سختگیری آنها به مراتب کمتر از فرمان‌های برگزیدگان بود. در حالی که فرمان‌های برگزیدگان شامل پنج فرمان بود که در منابع مانوی غربی ذکر آن رفته است .
دو اصل از این فرمان‌های پنجگانه: پرهیز از کشتن و پرهیز از خوردن گوشت با موضوع ما پیوند نزدیک دارد.
در زیر این پنج فرمان از کتاب مزامیر قبطی آورده می‌شود:
فرمان پرهیز از دروغ
فرمان پرهیز از کشتن
فرمان پرهیز از خوردن گوشت
فرمان تکلیف به تزکیه نفس
فرمان فقر فرخنده.
اما در زمینه ده فرمان نیوشاگان گرچه اطلاعات ما ناکافی است اما آگاهی‌های سودمندی در زمینه جستار ما وجود دارد.
در الفهرست ابن ندیم اجتناب از آزار و اجتناب از کشتن بخشی از این فرمان‌های ده گانه آمده است؛ اما در یک نسخه فارسی میانه که شامل سه فرمان نخستین از ده فرمان نیوشاگان می‌شود اطلاعاتی از جزئیات موضوع می‌دهند که فرمان یکم از این نسخه دست نویس به صورت کامل در زیر نقل می‌شود که خود به حد کافی گویاست:
«… آنها نباید بکشند و آنها باید نسبت به حیواناتی که خوراک آنها هستند ترحم داشته باشند، یعنی آنها را به همان صورتی که کفار می‌کشند نکشند بلکه باید گوشت مرده هر حیوانی را از هر جایی که به دست می‌آورند چه به طور طبیعی مرده باشد و چه کشته شده باشد مصرف نمایند و آنها باید آن را اعم از آنکه (آن را) خریده‌اند یا در میهمانی (؟) و یا به عنوان هدیه به دست آورده‌اند مصرف نمایند و این آنها را کفایت می‌کند، این اولین فرمان برای نیوشاگان (است)»
با توجه به این متن می‌توان حدس زد که در آیین مانی نسبت به نیوشاگان در زمینه گوشتخواری سخت گیری نشده و آنها تنها خود حق کشتن حیوان را نداشته‌اند؛ گرچه می‌توانستند از گوشت مصرف کنند.
این در حالی است که طبقات برگزیدگان و بالاتر از آن احتمالا در زمینه گیاهخواری متعصب تر بودند؛ اما به طور کل تردید نداریم که کشتار و خوردن گوشت در آیین مانی منفور و زشت بوده است و گویا مجوز گوشت خوردن نیوشاگان نیز با اکراه پذیرفته شده بود که احتمالا یک نوع سیاست مانی برای از کف ندادن بخشی از یارانی و عوامی بود که چندان اعتقادات راسخی نداشتند.
به نقل از مقاله مجید بجنوردی
با عنوان "پرهیز از گوشتخواری: از زرتشت تا مزدک"
@manivamanaviyat
BY دلمشغولیهای فلسفی-اخلاقی
Share with your friend now:
tgoop.com/Bekhodnotes/909