دلمشغولیهای فلسفی-اخلاقی

اتحاد عالِم و معلوم یا هرچه خود مُدرِک آنی، آنی!

درحالی‌که ادراک، شناخت، معرفت و علم از نظر ابن‌سینا و ارسطو اموری عَرَضی لحاظ میشدند، یا صرفِ نوعی نقش بستن یک صورت بر لوح آیینه مانند ذهن، بدون آنکه آنچه بر این لوح نقش می‌بندد ماهیت صاحب و دارنده آنرا دچار دگرگونی ذاتی بکند، اما از نظر ملاصدرا ادراک، معرفت، علم و شناخت اموری وجودی قلمداد می‌شود که ماهیت ذهن و شخص ادراک کننده را دچار دگرگونی های اساسی می‌کنند.

از نظر صدرا، مدرِک یا ادراک کننده پیش و پس از معرفت و علم به مدرَک یا صورت ادراکیِ الف یا ب دارای دو حیث وجودی متفاوت خواهدبود، که وی از این امر به اتحاد عالم و معلوم تعبیر میکند. بر این اساس، بسته به اینکه ما چه چیزی را می‌شنویم، میبوییم، میبینیم، لمس میکنیم، میخوریم، صرفا اینگونه نیست که تنها یک کیفیت خاص در ما دگرگون شود، مثلن فقط تصویری بر عنبیه چشممان نقش ببندد یا کیفیت جوانه‌های چشایی یا بویاییممان به لحاظ کمی یا کیفی دگرگون گردد، یا صدایی بر گوشمان بنشیند، و پس از این دگرگونیهای ظاهری به اصطلاح انگار نه خانی آمده و نه خانی رفته! بلکه، با هرکدام از این ادراکات ما خود را به مرتبه آنچه ادراک میکنیم دگرگون میسازیم و به لحاظ وجودی هم دچار دگرگونیهایی اساسی و ذاتی یا جوهری می‌شویم.

نتیجه اینکه، بسته به آنچه که به درون راه می‌دهیم، اعم از خوراک فکری، یا جسمی، برون داد آن به صورت شخصیت و هویتهای گوناگون در ما خود را نشان خواهد داد. البته بسته به اینکه این دروندادها چقدر تداوم و تکرار داشته باشند اثرگذاریشان هم در فرد متفاوت خواهد بود.

این دیدگاه توضیح می‌دهد که مثلا چرا دنبال کنندگان فلان موسیقی، یا فلان شبکه اجتماعی، یا فلان ورزش، یا فلان و بهمان شغل و حرفه و غیره، معمولا خصوصیات مشترک زیادی به لحاظ شخصیتی دارند. آنان در واقع چیزی نیستند مگر برآیند آنچه دنبال می‌کنند. به قول معروف، آنچه در جستن آنی، آنی! دروندادهای مشترک سر از بروندادها یا هویتهای فردی مشترک در می‌آورد.

@BeKhodnotes

www.tgoop.com/Bekhodnotes/901

379 viewsedited  Mar 2, 2024 at 21:15

اتحاد عالِم و معلوم یا هرچه خود مُدرِک آنی، آنی!

درحالی‌که ادراک، شناخت، معرفت و علم از نظر ابن‌سینا و ارسطو اموری عَرَضی لحاظ میشدند، یا صرفِ نوعی نقش بستن یک صورت بر لوح آیینه مانند ذهن، بدون آنکه آنچه بر این لوح نقش می‌بندد ماهیت صاحب و دارنده آنرا دچار دگرگونی ذاتی بکند، اما از نظر ملاصدرا ادراک، معرفت، علم و شناخت اموری وجودی قلمداد می‌شود که ماهیت ذهن و شخص ادراک کننده را دچار دگرگونی های اساسی می‌کنند.

از نظر صدرا، مدرِک یا ادراک کننده پیش و پس از معرفت و علم به مدرَک یا صورت ادراکیِ الف یا ب دارای دو حیث وجودی متفاوت خواهدبود، که وی از این امر به اتحاد عالم و معلوم تعبیر میکند. بر این اساس، بسته به اینکه ما چه چیزی را می‌شنویم، میبوییم، میبینیم، لمس میکنیم، میخوریم، صرفا اینگونه نیست که تنها یک کیفیت خاص در ما دگرگون شود، مثلن فقط تصویری بر عنبیه چشممان نقش ببندد یا کیفیت جوانه‌های چشایی یا بویاییممان به لحاظ کمی یا کیفی دگرگون گردد، یا صدایی بر گوشمان بنشیند، و پس از این دگرگونیهای ظاهری به اصطلاح انگار نه خانی آمده و نه خانی رفته! بلکه، با هرکدام از این ادراکات ما خود را به مرتبه آنچه ادراک میکنیم دگرگون میسازیم و به لحاظ وجودی هم دچار دگرگونیهایی اساسی و ذاتی یا جوهری می‌شویم.

نتیجه اینکه، بسته به آنچه که به درون راه می‌دهیم، اعم از خوراک فکری، یا جسمی، برون داد آن به صورت شخصیت و هویتهای گوناگون در ما خود را نشان خواهد داد. البته بسته به اینکه این دروندادها چقدر تداوم و تکرار داشته باشند اثرگذاریشان هم در فرد متفاوت خواهد بود.

این دیدگاه توضیح می‌دهد که مثلا چرا دنبال کنندگان فلان موسیقی، یا فلان شبکه اجتماعی، یا فلان ورزش، یا فلان و بهمان شغل و حرفه و غیره، معمولا خصوصیات مشترک زیادی به لحاظ شخصیتی دارند. آنان در واقع چیزی نیستند مگر برآیند آنچه دنبال می‌کنند. به قول معروف، آنچه در جستن آنی، آنی! دروندادهای مشترک سر از بروندادها یا هویتهای فردی مشترک در می‌آورد.

@BeKhodnotes

BY دلمشغولیهای فلسفی-اخلاقی