🎙خیلی دور، خیلی نزدیک (۱)
◀️«قرآن مورخان»؛ تفسیری تاریخی‌ـ‌‌انتقادی
◀️گفت‌وگوی زهیر میرکریمی با مجید سلیمانی

@AmirMoezzi
@doornamaa

تغییر فواصل نشانه ویرایش قرآن نیستند!
شبهه‌ای با رویکرد تاریخی-انتقادی و پاسخی هم‌مسلک آن

دیروز در جلسه‌ی معرفی کتاب قرآن مورخان توسط آقای مجید سلیمانی حاضر شدم. نکاتی چند از نحوه اداره جلسه و صورت‌بندی آن و معرفی کتاب دارم که شاید روزی آنها را بیان کنم (۱). به دلیل ندانستن زبان فرانسوی هرگز به خود اجازه نداده‌ام در مورد جزییات کتاب نظری بدهم و کلیاتی را که از خود سرویراستار یا نویسندگان همکار شنیده‌ام نقل و نقد کرده‌ام.

یکی از مواردی که ظاهرا توسط گیوم ‌دی (۲)
در این کتاب مطرح شده‌است ادعای ویرایش سوره مریم از آیه ۳۴ تا ۴۰ است. مدعی آن است که چون فاصله آیات که قبل و پس از این بخش (الف) است به (نون) تغییر کرده پس لابد یک لایه ویرایشی جدیدی در کار بوده‌است.


از قضا چندماه پیش مراین ون پوتن(۳)
یک رشتو در رد این ادعا نوشته بود.

خلاصه ادعای ون پوتن این است که این تغییر که مدعیانی چون نولدکه و گیوم‌ دی دارد باید در مصاحف تاریخی دیده شود تا بتوانیم بفهمیم- در صورت صحت آن- چه زمانی رخ داده‌است. ون پوتن در این جستجو به مصحف صنعا می‌رسد که مصحفی پیش از رسمی‌شدن مصحف عثمان است و باز هم می‌بینیم در آن مصحف هم این چندآیه وجود دارد. قبلا بهنام صادقی استدلالی کرده‌بود که همان استدلال را می‌شود اینجا هم تکرار کرد. چنان چه چیزی در نسخه‌‌های قبل و بعد از عثمانی وجود داشته است پس احتمالا همه نسخه‌ها از نسخه پیامبر املا شده یا قدیمی‌تر‌ها از نسخه پیامبر و بقیه از روی آنها املا شده‌اند.


گویا تحلیل افراطی تاریخی انتقادی یک فرض اثبات‌نشده بر متن تحمیل می‌کند تا بتواند ادعای خود را به کرسی بنشاند: اگر قرار است قرآن سخن یک نفر باشد و ویرایشی نشده باشد فواصل آیات نباید تغییر کنند. فرضی که می‌دانیم حتی با ادبیات فارسی هم سازگار نیست. در این مثال خاص حتی با ابزار دیگر این روش تحقیق که نسخه‌های موجود است هم سازگاری ندارد. فواصل آیات کارایی‌های دیگری دارند که قبلا ذکر شده‌است(۴).


تسلیم محضِ قرآن‌پژوهان غربی شدن بدون تفکر انتقادی (به صرف اینکه نام تحلیل تاریخی انتقادی را یدک می‌کشند) همانقدر آسیب دارد که یک مفسر مسلمان را به عنوان تنها مرجع بگیریم و فکر کنیم حرف او عین حقیقت است.
تغییر فواصل اگر نشانه چیزی باشند، بیشتر نشانه‌ی عدم ویرایش قرآن هستند تا ویرایش که به سمت پیراسته و آراسته‌تر شدن متن پیش می‌رود.
————
پ ن:

۱-کل جلسه مذکور اینجا قابل رویت است.

۲-Guillaume Dye
استاد دانشگاه آزاد بروکسل در اسلام‌شناسی و شرق‌شناسی و هم‌ویراستار کتاب قرآن مورخان است.

۳-Marijn van Putten
استاد دانشگاه لایدن هلند در زمینه زبان عربی و بربر است. تلفظ صحیح نامش اینجا و با صدای خود او ضبط شده‌است.

۴-در این کانال پیرامون فواصل آیات اقلا یک‌بار نوشته بودم.

@QuranPazhooh

🔰 دوره «ساختار و انسجام سوره‌های قرآن»
فرهاد قدوسی (دانشگاه ایالتی وین، میشیگان)

جمعه‌ها (یک هفته در میان) از ۲۸ ژانویه، ۸:۰۰ شب به وقت شرق آمریکا | شنبه‌ها ۴:۳۰ صبح به وقت ایران

#انعکاس_دوره

مطالعات آکادمیک غربی قرآن اخیرا به مفهوم سوره به عنوان یک واحد موضوعی و ادبی و به همراه آن، تقسیم سوره‌های کامل به بخش‌ها و یا قسمت‌های متوالی و جستجوی ارتباط بین این بخش‌ها، علاقه فزاینده‌ای نشان داده است.

در این مجموعه جلسات، با مرور این مطالعات، در ابتدا به بررسی برخی از نشان‌گرهای ساختاری قرآن مانند قافیه (فاصله)، سوگندها، الگوهای خطاب، کلمات عطف و فصل، دوتایی‌ها و مسئله سرشت شفاهی و نوشتاری قرآن پرداخته می‌شود.
در ادامه، موضوع انسجام و وحدت موضوعی سوره های قرآنی و ساختار پیشنهادی موسوم به ساختار "سه جزئی" برای برخی از سوره‌های کوتاه‌تر قرآن و نیز ساختار پیشنهادی حلقوی برخی از سوره‌های بزرگتر مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

▫️لینک شرکت در جلسات:
https://mit.zoom.us/j/92377466698

▫️مطالعه چکیده و سیر بحث
@Inekas
@zekrMIT

🔻 پیوندی معنادار میان «یافته‌های باستان‌شناسانه» و «سنت اسلامی»؛ مطالعه‌ی موردی واژه‌ی «الرحمن»
🔹«الرحمن» مانند «الله»، اسم خاص خداست

🎙مصطفی قناعتگر

@tavanerejal

🔍 ماهیّتِ رابطه‌ و مواجهه‌ی محمّد و قرآن با یهودیان چه بوده است؟

✨ معرفی منابع

📌 معرفی کتاب «یهودیان و قرآن» نوشته‌ی مِئیر بَر–اَشِر با دیباجه‌ای از محمدعلی امیرمُعِزّی

بخش ۱ از ۲


🔻 مئیر بَر–اَشِر، استاد مطالعات اسلامی دانشگاه عِبری اورشلیم، در سال ۲۰۲۰ میلادی کتابی با عنوان «یهودیان در قرآن» [Les Juifs dans le Coran] به زبان فرانسوی در ۲۸۸ صفحه منتشر کرد که محمدعلی امیرمعزی دیباجه‌ای بر آن نوشته بود. مِئیر بَر–اَشِر در این کتاب به «بررسی ماهیتِ ارتباطِ نزدیک میان اسلام و یهودیّت» پرداخته است؛ و برای این کار به سرچشمه‌ها بازگشته است: به خود متنِ قرآن و به متونی که قرآن از آن‌ها تأثیر گرفته است.

🔻 این کتاب، یک سال پس از انتشار به زبان فرانسوی، ماه گذشته‌ی میلادی (ژانویه‌ی ۲۰۲۲) به قلم اِتان راندِل به انگلیسی ترجمه و منتشر شد. عنوان انگلیسیِ کتابِ ترجمه‌شده «یهودیان و قرآن» است [Jews and the Quran].

🔻 برای معرفی این کتاب و مسیرِ پژوهشی‌ای که این کتاب در آن جای می‌گیرد، دیباجه‌ی محمدعلی امیرمعزّی در این کتاب را به‌طور کامل به فارسی ترجمه کرده‌ام که در ادامه‌ی این فرسته می‌آورم. اما پیش از آن، نگریستن به فهرست مطالب کتاب نیز می‌تواند مفید باشد.

🔅 دیباجه
🔅 مقدمه
🔅۱. بافتارِ تاریخی
- پادشاهیِ یهودی در عربستان
- میان عربستان و ارض مقدّس
- حضور یهودیّت در حجاز در آغاز اسلام
- محمّد کدام یهودیّت را در عربستان می‌شناخت؟
- شاعران عربِ یهودی در پیش از اسلام
- عرب‌ها و فلسطین پیش از اسلام
- نخستین جماعت مسلمان و یهودیانِ مدینه
🔅 ۲. بازنماییِ یهودیّت و یهودیان در قرآن
- نام‌های گوناگونی که در قرآن به یهودیان اطلاق شده است
- بنی‌اسرائیل، قوم برگزیده
- میثاق خدا با قوم اسرائیل
- از مصر تا ارض مقدّس
- تورات به‌مثابه‌ی مؤید قرآن
- فرزندانِ نافرمان و عصیانگر
- بت‌پرستان و پرستندگانِ گوساله‌ی زرّین
- شخصیّتِ عُزَیر
- تحریف‌کنندگانِ تورات
- قاتلانِ انبیاء
- "مسخ‌شدگان به بوزینگان و خوکان"
- حدیث حَجَر و شَجَر
- "كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَارًا"
🔅 ۳. حکایت‌های بایبلی و دگرگونی‌شان در قرآن
- واژگانِ عِبریِ قرآن
- قرآن و سِفر پیدایش
- قائن و هابیل
- ابراهیم
- یوسف
- داود
- شائول / طالوت
- گاو سرخ (البقرة)
- میدراش و اسرائیلیات
🔅 ۴. احکام قرآنی و احکام یهودی
- احکام نماز و قبله
- احکام روزه
- احکام مأکولات
- تقویم و سالِ نَسیء
- جمع‌بندی
🔅 ۵. منابعِ قرآنی ذِمّة
- معاهده‌ی عُمَر
- تدوینی درازمدت
- در میانِ گمان و واقعیت
- از مدرنیته به بنیادگرایی
🔅 ۶. جایگاه یهودیّت و یهودیان در شیعه‌ی اثنی‌عشری
- نجاستِ اهل‌کتاب
- روابط اجتماعی
- خاستگاه‌های سخت‌گیری‌های شیعی
- بنی‌اسرائیل: پیش‌نمونه‌ها و شاهدهایی برای موجودیّت قبلیِ تشیّع
🔅 جمع‌بندی
🔅 یادداشت‌ها
🔅 کتاب‌شناسی
🔅 نمایه

------------------------------
دیباجه | محمدعلی امیرمُعِزّی

🔅 در زمانه‌ای که مسئله‌ی رویکردِ اسلام نسبت به یهودیان اغلب در رسانه‌ها برجسته می‌شود، کتاب‌هایی مانند کتاب «یهودیان و قرآن» را نباید از دست داد. در تقابلِ میان کسانی که این تصوّر را ترویج می‌کنند که قرآن (گاهی بدون آنکه آن را خوانده باشند) «یهودستیزانه» است و کسانی که —با استعانت از چند آیه‌ی قرآن که با دقت گزینش شده‌اند— می‌خواهند به پیروان خود ذاتِ «پیمان‌شکن» یهودیان را نشان بدهند، رویکرد‌ِ واقع‌بینانه از بین می‌رود. با آنکه نمی‌توان اسلام را به قرآن تقلیل داد، اما قرآن هنوز سنگ بنای آن است. با این حال، فرد باید بتواند قرآن را به‌جِدّ بخواند، آن را همچون یک کلِ پیچیده در نظر بگیرد، و به بافتار آن توجه کند. همچنین، فرد باید در گره‌گشایی از روش‌هایی مهارت داشته باشد که اَشکال مختلف اسلام سنّتی و نوین در توسعه‌ی گفتمان خود درباره‌ی یهودیان و یهودیت از قرآن استفاده کرده اند، و شرایط تاریخی را همواره در نظر داشته باشد.

🔅 نزديك به دو سده است كه شرق‌شناسان و عرب‌شناسان مجذوبِ حضور بيش از حد عناصر متعلق به يهوديّت، يا منبعث از یهودیّت، در قرآن‌اند. از پژوهشِ آبراهام گایگِر با عنوان «محمّد چه چیزی را از یهودیت برگرفت؟» که در نیمه‌ی نخست سده‌ی نوزدهم میلادی منتشر شد، و کتاب گابرییِل سعید رِینولدز با عنوان «قرآن و بایبل: متن و تفسیر» که در سال ۲۰۱۸ میلادی منتشر شد، تا آثار محقّقان برجسته‌ای مانند ایگناس گلدتسیهر، داوید سیدِرسکی، شِلومو دوو گُیتایْن، پاتریشیا کرون، مایکِل کوک، اوری روبین، مایکل لِکِر، سیدنی گریفیث، و بسیاری دیگر، پژوهش‌های انتقادی از روش‌های دقیقِ تاریخی و متن‌شناختی برای گشودن مسیرهایی تازه برای مطالعه، برانگیختن بحث‌های جذاب، و نشان‌دادن پیچیدگی عظیم موضوع‌های موردِ نظر استفاده کرده‌اند.

@anqanotes
ادامه در 👇🏼

ادامه از 👆🏼

🔍 ماهیّتِ رابطه‌ و مواجهه‌ی محمّد و قرآن با یهودیان چه بوده است؟

✨ معرفی منابع

📌 معرفی کتاب «یهودیان و قرآن» نوشته‌ی مِئیر بَر–اَشِر با دیباجه‌ای از محمدعلی امیرمُعِزّی

بخش ۲ از ۲


🔅 ما در مورد چه شکل یا اَشکالی از یهودیّت صحبت می‌کنیم؟ کدام جریان‌ها و کدام منابعِ دینی می‌توانستند بر قرآن تأثیر بگذارند؟ اگر بر دین آن دسته از یهودیانی متمرکز بشویم که به باورها و راه‌ورسم‌های یهودی مانند ختنه، گرامی‌داشتِ شبات، و ممنوعیت مصرف گوشت خوک وفادار ماندند، اما همزمان به عیسی به‌مثابه‌ی نجات‌بخش در آخرالزمان ایمان آوردند —دسته‌ای که به «مَسیهودیان» معروفند— آنگاه مسیرِ پژوهش پربار به نظر می‌رسد. در اینجا نیز مطالعات بسیاری انجام شده است، از مطالعات هانْس یوآخیم شوپس و مارتینیانو پِلِگرینو رُنکایلیا گرفته تا مطالعاتِ کارلوس سُگُویا، شِلومو پینیس، و جوزِپه ریتْساردی. در کتابی [با عنوان «فرهنگ‌های اسلامی، بافتارهای اسلامی: جُستارهایی به یادِ استاد پاتریشیا کرون»] که اخیراً برای یادبودِ پاتریشیا کرون منتشر شده است گی اِستِرامسا [در فصلی با عنوان «مسیهودیّت و خاستگاه‌های قرآن»] تاریخ‌نگاری علمی این مسیرِ پژوهشی را ارائه کرده است. در همین حال، دومینیک بِرنارد در بررسی تأثیرگذار خود با عنوان «پیروانِ یهودیِ عیسی از سده‌ی یکم میلادی تا زمانِ محمّد»، که در سال ۲۰۱۷ میلادی در پاریس منتشر شده است، نشان می‌دهد که ابیونی‌ها/نصرانی‌ها در سده‌های نخستِ هجری، در درون جماعتِ مسلمان، حضور فعال داشته‌اند.

🔅 چرایی‌ها و علت‌جویی‌ها، و دلالت‌ها و مسیرهای کاوشِ این موضوعات بسیارند. نخستین پرسش‌هایی که این موضوعات پیش می‌کِشند چیزی نیست جز «دینِ خودِ محمّد». محیط دینی در هنگامه‌ی تولد او و در هنگامه‌ی آموزش‌دیدن او چه بوده است؟ او از کدام سنّت یا سنّت‌هایی برای فرونشاندنِ تشنگی معنوی خود استفاده کرده است؟ برخلاف آنچه بعدها مدافعه‌جویانِ مسلمان ادعا کردند، عربستانِ پیشااسلامی «عربستانِ جاهلی» و بت‌پرست نبود، و آغازگرِ یکتاپرستیِ عربی اسلام نبوده است. بت‌پرستی احتمالاً سده‌ها پیش از اسلام از میان رفته بوده است، شاید جز در میان معدودی از بادیه‌گردهای چادرنشین.

🔅 مطالعات متعددِ محققانی مانند فِرِدریک اَمبِر، کریستییَن روبَن، و یان رِتسو این واقعیت را به طور گسترده‌ای مستند کرده‌اند، به‌ویژه در خارج از حجاز. با این حال، قوی‌ترین تأیید متنی از خود قرآن می‌آید، از جمله: حضور بسیار زیادِ شخصیت‌های عهد قدیم و عهد جدید؛ ماهیتِ اِشاریِ داستان‌های بایبلی (که نشان‌دهنده آشنایی کامل بعضی از مخاطبان قرآن با این داستان‌ها است، زیرا در غیر این صورت چنین اشاراتی غیرقابل فهم می‌بودند)؛ شواهد واژه‌شناختیِ نام‌های بایبلیِ [موجود در قرآن] با خاستگاه‌هایی از مسیحیّت‌های شرقیِ سوری–فلسطینی؛ ریشه‌های عِبری، آرامی، و سُریانی واژه‌های مرکزیِ [موجود در قرآن] مانند قرآن، سوره (یک فصل از قرآن)، آیه (یک بند از قرآن)، زَکات (صدقه)، صَلات (نمازِ شرعی)، حج (زیارتِ اصلیِ مکّه) و عمره (زیارتِ فرعیِ مکّه).

🔅 در کتاب حاضر، مِئیر بَر–اَشِر پرفروغ از پسِ تلخیصِ مطالعات پیشین برمی‌آید، و در همان حال پرسش‌هایی نو و مرتبط نیز پیش می‌کِشد. بدون شک او از جمله‌ی آن محقّقانی در دوران معاصر است که برای انجام چنین کاری مناسب بوده‌اند. او متخصصِ برتر در شناخت اسلام و یهودیّت با تسلّط کامل بر زبان‌های مربوط به این دو دین، تحلیلگر زیرک اندیشه و معنویت در هر دو دین، و مورّخ و متن‌پژوه است. او در این کتاب استعداد عظیمی در انتقالِ واضح و آسان‌یابِ دانش خود درباره‌ی موضوعات بسیار دشوار از خود نشان می‌دهد. من از جایگاه متخصصی در شیعه‌پژوهی، به‌طور خاص خوشحالم که توجه شما را به این مطلب جلب می‌کنم که او فصل مهمی از کتاب را به این شاخه از اسلام [یعنی «تشیّع»] اختصاص داده است —که (علی‌رغم برخی پیشرفت‌های قابل‌توجه در سال‌های اخیر، هنوز) «عموزاده‌ی بی‌نوای» مطالعات اسلامی است. چه دانش‌آموزان و چه محقّقان جاافتاده، و نیز هر خواننده‌ی تحصیل‌کرده‌ای که به این موضوع علاقه دارد،‌ این کتاب را بسیار ارزشمند خواهند یافت.

محمدعلی امیرمُعِزّی | مدرسه‌ی عملی پژوهش‌های عالی، سوربُن (فرانسه)

------------------------------
🖋 زهیر میرکریمی
@anqanotes

❗️ هم‌رسان‌کردن این متن با ارسال (forward) همه‌ی این فرسته از شبکه‌ی عنقاء مجاز است.

🔻در این نشست، نظریه گیوم دی پیرامون آیات ابتدایی سوره الرحمن بررسی خواهد شد.
او با شواهدی، به دنبال اثبات تعدد کاتبان در این آیات است.
گیوم دی، این بحث را در یکی از مقالاتش در کتاب قرآن مورخان مطرح کرده.

عنوان مقاله:
📚"Le corpus coranique : contexte et composition," p. 733-846
(مصحف قرآنی، بافتار و ساختار)

https://www.tgoop.com/AmirMoezzi

📌پیوستِ اعلامِ نشست «بررسی ادعای گیوم دی پیرامون تعدد کاتبان در تدوین سوره الرحمن»

✍مصطفی قناعتگر
یکی از مقالات موجود در کتاب قرآن مورخان، مقاله‌ای است با عنوان «مصحف قرآنی، بافتار و ساختار» اثر گیوم دی. گیوم دی بر این باور است که متن قرآن، پیچیده و مرکب‌تر از آن است که تنها نتیجه‌ی فعالیت محمد باشد یا یک منبع واحد (مثلاً وحی) داشته باشد. او در بخشی از مقاله، به‌عنوان نمونه‎ای مهم برای نشان‌دادن تعدد نویسندگان قرآن، به آیات ابتدایی سوره الرحمن اشاره می‌کند. ادعا‌ی او این است که بر اساس شواهدی، آیه: ﴿أَلَّا تَطْغَوْا فِي الْمِيزَانِ٨ وَأَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِيزَانَ٩﴾ توسط نویسنده‌ی دیگری به متن نویسنده‌ی اول اضافه شده است. گیوم دی با بیان گسستِ ادعایی میان آیات قبلِ این دو آیه ﴿وَالنَّجْمُ وَالشَّجَرُ يَسْجُدَانِ٦ وَالسَّمَاءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِيزَانَ٧ و آیات بعدی که در باره زمین سخن می‌گوید: وَالْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنَامِ١٠ فِيهَا فَاكِهَةٌ وَالنَّخْلُ ذَاتُ الْأَكْمَامِ١١ وَالْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَالرَّيْحَانُ١٢﴾ که تفاوت موضوعی دارد، در مقام کشف منشاء گسست این آیات از یکدیگر برآمده. او با استناد به یک متن سریانیِ پیشااسلامیِ پسابایبلی، مدعی است قبل و بعد این دو آیه، برگرفته از آن متن سریانی است. دی نتیجه گرفته آیه ۸و۹، توسط نویسنده‌ی دیگری که از معنایِ «میزان» در آیه ۷ مطلع نبوده، به سوره الرحمن اضافه شده و یک گسست معنایی را ایجاد کرده است.
نظرِ متواضعانه‌ی من این است که دکتر گیوم دی باید به چهار دسته چالش پاسخ دهند تا ادعای یادشده قابل پذیرش باشد؛ چالش‌های تاریخی، ادبی، فرقه‌ای و روشی. پس از عبور از این چالش‎ها است که می‌توان وجه قابل قبولی برای ادعای یادشده تصور کرد. همچنین در یک خوانش همدلانه، خواهیم دید که می‌توان برخی داده‌های ارائه‌شده توسط ایشان را پذیرفت، اما تحلیلی دیگر ارائه داد؛ تحلیلی که تعدد کاتبان را برنمی‌تابد.

🔻لینک‌های شرکت در نشست مجازی:
۱. صفحه اینستاگرام انجمن مباحثات قرآنی
۲. اسکایپ

🔹چهارشنبه، هجدهم اسفندماه ۱۴۰۰
ساعت ۱۹ به وقت ایران

🎧 فایل صوتی نشست هفتادوسوم
با موضوع: بررسی ادعای «گیوم دی» پیرامون تعدد کاتبان در تدوین سوره الرحمن


🎤 مصطفى قناعتگر

📅 ۱۸ اسفندماه ۱۴۰۰

📚 انجمن مباحثات قرآنی

https://www.tgoop.com/Anjoman_Mobahesat_Archive

سخنرانی دکتر محمدعلی رضوی در مورد جنبه‌های زیبایی قرآن، متن، صدا، و مخاطبان
(به انگلیسی)

ON THE AESTHETIC ASPECTS OF QURAN:
THE TEXT, THE SOUND, AND THE RECIPIENTS

(In English)

برای مرکز اسلامی امید بوستون و‌ هیات محبین اهل‌بیت دانشگاه ام‌ای‌تی


خلاصه‌ای بسیار خوب از تحقیقات اخیر در زمینه زیبایی‌شناسیِ قرآن

اسلایدها:

https://www.tgoop.com/QuranPazhooh/1031

قبلا در مورد جنبه شفاهی و زیبایی شنیداریِ قرآن بارها نوشته بودم، من جمله اینجا:

https://www.tgoop.com/QuranPazhooh/915

جنبه‌ای که هرگز آنگونه که می‌شد در علوم قرآنی جا نگرفته‌است.


@QuranPazhooh

🔻 روش‌شناسی قرآن‌پژوهان در غرب
🔹 احمد پاکتچی
https://www.tgoop.com/qurantavan

📚بررسی کتاب «راهنمای ربانی در تشیع نخستین»

🔷خلیل عندانی Khalil Andani (دکترای مطالعات اسلامی از دانشگاه هاروارد) در سال 2015 مروری بر کتاب «The divine guide in early shi'ism» (راهنمای ربانی در تشیع نخستین) را ارائه داد.
عندانی در آن نوشتار، پس از بیان نکات اساسیِ محتوای کتاب و اشاره به برخی نمونه‌های موضوع‌محور در کتاب، نقاط قوت و ضعف کتاب دکتر امیرمعزی را چنین برمی‌شمارد:

🔷نقاط قوت
1. روش و هدف پژوهش، در بخش اول کتاب به خوبی بیان شده است.
2. استفاده زیاد و نقل قول از منابع اولیه غیرشیعی اغلب نادیده گرفته می‌شود و یا کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و اینگونه به مطالعات شیعه امامیه که کمتر مورد توجه است، توجه می‌دهد.
3. مضامین اعتقادی پراکنده را در یک ساختار یکپارچه منظم می‌کند.
4. خواستار تجدید نظر در اجماع علمی پیرامون برخی مسائل مطالعات شیعی است:
الف) خوانش مشهور از غلو و اعتدال، باید بازنگری و تصحیح شود.
ب) تشیع امامیه اولیه باید بیش از هر چیز به عنوان یک جریان «باطنی‌گرا» نگریسته شود (آن گونه که هانری کوربن استدلال می‌کند) و نه صرفاً به عنوان یک سنت فقهی - عقلی.

🔷نقاط ضعف:
1. امیرمعزی فرض می‌کند که نخستین کتب حدیثی اثناعشری، به طور دقیق گزارشات تاریخی پیرامون ائمه را منعکس می‌کند (نیازمند به روشی برای جای‌گذاری حدیث به عنوان تاریخ است).
2. این که می‌گوید امامان تقیه می‌کردند، فرضیه چندان قانع کننده‌ای برای این پرسش که «چرا کتب حدیثی پیش از غیبت فاقد روایاتی هستند که دوازده امام را پیشگویی می‌کنند» نیست.
3. امیرمعزی مضامین باطنی در احادیث امامیه را بدون توجه به محتواهای ظاهری-حقوقی-کلامی ممتاز کرده است.
4. از روش تحقیق آکادمیای غرب بهره نبرده است.

🔷خلیل عندانی در نهایت بر این باور است که کتاب امیرمعزی به خصوص پس از ترجمه از فرانسه به انگلیسی، توانست نگاه پژوهشگران غربی را به مطالعات شیعه بیش از پیش جلب کند. او پیشنهاد می‌دهد که این کتاب همراه با سایر آثاری که رویکردی تاریخی-جامعه شناسانه دارند خوانده شود؛ مانند «مکتب در فرآیند تکامل» (مدرسی طباطبایی) و «دوره شکل‌گیری تشیع دوازده امامی، گفتمان حدیثی میان قم و بغداد» (آندرو نیومن).

https://www.tgoop.com/AmirMoezzi

🔻پژوهش‌های جاری پیرامون مخطوطات قرآن

🔻Recherches actuelles sur les manuscrits coraniques / Current research on Koranic manuscripts

✅ این عنوان، عنوان کنفرانسی است که گروه تاریخ قرآن در «کُلژ دو فرانس» پاریس (College de France) به مدت دو روز برگزار خواهد کرد. مدیر علمی کنفرانس فرانسوا دِروش و دستیار او حسن شَهدی است. این سلسله کنفرانس‌ها معمولاً هر دو سال یکبار در پاریس برگزار می‌شد، اما از خرداد 1397 (ژوئن 2018) تاکنون به دلیل همه گیری ویروس کووید 19، برگزار نشده بود. فهرستی اجمالی از عناوین سخنرانی‌ها و ارائه کنندگان در کنفرانس امسال را اینجا ببینید.
✅ مدیریت یکی از جلسات بر عهده دکتر امیرمعزی است:
✅جمعه 3 جون 2022
مدیر جلسه: محمدعلی امیرمعزی
9:30 مصحف منسوب به عثمان در مسجد عمرو بن العاص (اِلنور سِلار، پژوهشگر آزاد)
10:00 مصحف گمشدۀ ابن‌مسعود، نسخه‌ای کامل نشده از قرآن: ملاحظاتی بر انعطاف قرآن نخستین (حسن شَهدی، کُلژ دوفرانس)
@kariminiaa
@AmirMoezzi

🔻ویژگیِ امام سوم
✍دکتر محمدعلی امیرمعزی


حسین بن علی پس از وفات برادرش حسن، از بیعت با یزید ممانعت ورزید. سپس به مکه بازگشت و در سال ۶۱ق/ ۶۸۰م، به دعوت عده‌ای از پیروانش راهی عراق شد. فقط اعضای خانواده و تعداد اندکی از یاران امام او را همراهی کردند. برای مطالعه‌ی بی‌طرفانه‌ی شرایط تاریخی که منجر به تراژدی کربلا شد، باید در روش‌شناختی دقت زیادی شود. با توجه به جدّی بودن و ظرافت ماهیت موضوع که کمتر از پنجاه سال پس از وفات پیامبر اتفاق افتاد و نوه‌ی او و تقریبا تمام خانواده‌اش به دست امت خود به قتل رسیدند، ما مجبوریم برای رویارویی نظام‌مند از منابع سنی و هم شیعه استفاده کنیم.
برای پژوهش کنونی، باید خودمان را به نتیجه‌گیری مختصر زیر محدود کنیم:
از دیدگاه تاریخی، هیچ شاهدی مبنی بر اینکه امام حسین قصد مبارزه‌ی مسلحانه با مقامات اموی عراقی داشته باشد، وجود ندارد. به نظر می‌رسد که مسلم بن عقیل عموزاده‌ی امام حسین بود که خصومت را آغاز نمود. او که با لشکر پیشتاز حرکت کرده بود، قیام مسلحانه‌ای را در میان شیعیان کوفه آغاز نمود که به زودی سرکوب گردید و اینجا بود که مسلم کشته شد. تقریبا یک هفته بعد، امام حسین که به دقت تحت نظر بود به عراق وارد شد. به دلایلی که هرگز توضیح داده نشده‌اند تلاش‌ها برای مذاکره بی‌نتیجه ماند. سرانجام در روز دهم ماه محرم در سال ۶۱ (دهم اکتبر ۶۸۰) در کربلا، امام و همراهانش با نیروهایی که تعدادشان چندین برابر آنها بود روبرو شدند. امام و تقریبا تمام اعضای خانواده‌اش بدون توجه به سن و سال شهید شدند.
از سوی دیگر وقتی مجموعه‌های امامی مورد بررسی قرار می‌گیرند، دیدگاه پدیدارشناسانه‌ای که به خواننده دست می‌دهد، نشان می‌دهد که موردِ امام سوم از نظر ایدئولوژیکی خیلی مرکب‌تر است از اینکه به امام به عنوان یک شورشی در برابر قدرت امویان نگاه شود. در واقع مطابق آموزه‌های امامان و مجموعه‌های روایی آن‌ها هنگامی که متحد و منسجم و با هم دیده شوند، یک کل غیر قابل حلّی را تشکیل می دهند. هر امام (لاحق) شارح امامان پیش از خود (سابق) است که معنا و منظور حقیقی کلام و عمل آنها را آشکار می‌سازد. تا آنجا که به مورد امام حسين مربوط می‌شود، هیچ یک از جانشینانش، حضور او را در کربلا به عنوان عمل سیاسی با هدف به‌خشم‌آوردن صاحبان قدرت تعبیر نکرده‌اند.
بنا به نظر جانشینان خودِ امام، عمل او به‌عنوان عملِ دوست خدا است که مطابق سرنوشت خود [شهادت] به خواست خدا عمل می‌کند. امام محمد باقر نوه‌ی امام حسین ، گفت: «در زمان جنگ کربلا، خدای تعالی نصرت خود را بر حسین فرود آورد تا آنجا که میان آسمان و زمین قرار گرفت و نزدیک شد که او را بر کوفیان پیروزی دهد. سپس او را مخیّر ساخت که او یا پیروزی و یا ملاقات خدا را انتخاب کند. آن حضرت ملاقات خدای تعالی را اختیار کرد.»
امام رضا نیز با اشاره به آیه‌ای قرآنی (صافات، ۱۰۷) و عمل ابراهیم که آماده بود تا اسماعیل را به خواست خدا قربانی کند، عمل امام حسین را به عنوان ذبح عظیم می‌خواند.
جنگ و قتل عام کربلا از پیش مقدر شده بود تا هم امام به عنوان شهید به سرنوشت خود برسد و هم دشمنان امام آشکار شوند و تا ابد مورد نفرت و لعن قرار گیرند.
امام جعفر صادق گفت: «وصیت به صورت نوشته‌ای سربسته ازآسمان بر رسول خدا فرود آمد و نوشته‌ای سربسته به جز این وصيت، هیچ وقت بر رسول خدا فرود نیامده بود ... .بر آن وصیت مهرهایی بود. پس علی نخستین مهر را باز کرد و بر آنچه مامور بود رفتار کرد. سپس حسن مهر دوم را برداشت و بر آنچه مامور بود رفتار کرد. سپس حسین مهرسوم را باز کرد. دید دستور چنین است که جنگ کن و بکش و کشته شو، با گروهی به منظور شهادت بیرون رو، آنان جز با تو شهید نخواهند شد...».
این کلمات نظری را ارائه می‌دهند که خیلی فراتر از یک شورش مربوط به خواسته‌های سیاسی یا اقتصادی است.
در زمان معاصر، تشیع مبارز، اقدامات خود را براساس سخنان امام حسین و ضرورت‌های سیاسی آن تبیین و توجیه می‌کند. جالب توجه است که متون سیاسیِ معاصر، منحصرا به گفتار و کردار علی (به خصوص آنها که در نهج البلاغه آمده است) و حسین مراجعه می‌کنند بدون توجه به شرح و تفسیر سایر امامان. بدین ترتیب عقاید مذهبی نخستین [با این تفسیر خاص]، به مبانی سیاسی تبدیل گردید. آنچه بسیار جدی است، این است که بیشتر محققان در اثر عدم بررسی متون اصلی، مذهب امامیه را اساسا یک نظریه‌ی سیاسی تعریف کرده‌اند و در همه‌جا برای عقیده دلایل سیاسی تراشیده‌اند؛‌حتی جاهایی که وجود نداشته است.

📚بخشی از ترجمه‌ی کتاب «راهنمای ربانی در تشیع نخستین»

https://www.tgoop.com/AmirMoezzi

💠 انعکاس با مشارکت دانشگاه شهیدبهشتی (پژوهشکده مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن)‌ و دانشگاه اکستر برگزار می‌کند:

مدرسه تابستانی «اسلام در دوره نخستین» (آنلاین)

🔸 ۳۷ ساعت ارائه تفصیلی با پرسش و پاسخ در ۶ روز
🔸 ۳ تا ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ | پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها از ساعت ۱۵:۰۰ تا ۲۱:۳۰ به وقت تهران
🔸 با حضور ۱۹ استاد از دانشگاه‌های ۸ کشور: ۹ سخنرانی به زبان فارسی و ۱۰ سخنرانی به زبان انگلیسی (با ترجمه همزمان فارسی)

🔹 محورهای اصلی برنامه:
🔻 تاریخ قرآن
🔻 قرآن و جامعه باستان متأخر
🔻 منابع مکتوب دوره نخستین (حدیث، سیره، تفسیر)

📘 فهرست تفصیلی برنامه و معرفی ارائه‌کنندگان را در اینجا ببینید.

🗓 مهلت ثبت‌نام: تا ۱ شهریور ۱۴۰۱

🔰 تخفیف ویژه دانشجویی
🔰 اعطای گواهینامه معتبر
🔰 برگزاری جلسات در Zoom

تعدادی کمک هزینه برای پوشش هزینه ثبت‌نام در نظر گرفته شده است. در صورت نیاز، به بخش مربوطه در وبسایت مراجعه کنید.

🔖 برای ثبت‌نام و اطلاعات بیشتر به سایت زیر مراجعه فرمایید:
🌐 inekas.org

یا با @Inekas_admin تماس بگیرید.

#انعکاس_رویداد
@inekas

💠 Program Book: Inekas Summer School on Early Islam

🔹 Schedule
🔹 Abstracts
🔹 Speakers' Biographies

🔖 Registration

------------------------

💠 کتابچه انگلیسی برنامه مدرسه تابستانه «اسلام در دوره نخستین»

شامل:
🔻 معرفی تفصیلی برنامه
🔻 زمان‌بندی ارائه‌های هر روز
🔻 معرفی ارائه‌کنندگان و چکیده ارائه‌ها

به زودی کتابچه فارسی نیز در کانال انعکاس منتشر خواهد شد.

🗓 مهلت ثبت‌نام: تا ۱ شهریور ۱۴۰۱

🔖 برای ثبت‌نام و اطلاعات بیشتر به سایت زیر مراجعه فرمایید:
🌐 inekas.org

@inekas

حامد کاشانی پژوهشگر مطالعات دین در برنامه‌ی سوره‌ی امشب، به هنگام یادکرد از جریانِ «دینِ علی» در نیمه‌ی اول قرنِ اول، پژوهش دکتر امیرمعزی را برای مخاطبان معرّفی کرد.
@AmirMoezzi