📕 سعید بن مسیب و لعن بنی‌مروان و معاویه

سعید بن مسیب از مهم‌ترین فقیهان و محدّثان قرن نخست هجری است و روایات فراوانی از کبار صحابه دارد و «سید التابعین وأفقه أهل الحجاز» خوانده شده است (الثقات لابن حبان، ج4، ص274).

قابل توجه که سعید بن مسیب (ولادت: حدود 15-17ق) با علی بن الحسین (ع) (ولادت: 33ق یا پس از آن) مرتبط بوده و از اصحاب ایشان دانسته شده است (ارتباط سعید بن مسیب با امام سجاد). در اینجا به دو گزارش در منابع عامه در خصوص بیزاری او از بنی‌مروان و معاویه نگاهی می‌شود.

حدثنا الحجاج ثنا حماد عن علي بن زيد قال: قلت لسعيد بن المسيب يزعم قومك أنه انما منعك من الحج أنك جعلت لله عليك إذا رأيت الكعبة أن تدعو على بني مروان‌؟ قال: ما فعلت و ما أصلي لله صلاة الا دعوت الله عليهم، و اني قد حججت و اعتمرت بضعا و عشرين مرة.

نقل شده از علی بن زید بن جدعان که گفت: به سعید بن مسیب گفتم: قوم تو گمان می‌کنند به این دلیل به حج نمی‌روی که با خدا عهد بسته‌ای که چون کعبه را دیدی، بنی‌مروان را نفرین کنی! سعید گفت: چنین نکردم [= دلیل حج نرفتنم این نیست]. البته هیچ نمازی برای خدا نخوانده‌ام، مکر اینکه بنی‌مروان را نفرین کردم و بیست و چند بار هم به حج و عمره رفته‌ام (المعرفة والتاریخ، ج1، ص424).

حدثنا إبراهيم بن عبد الله قال ثنا أبو العباس الثقفي قال ثنا قتيبة بن سعيد قال ثنا عطاف بن خالد عن ابن حرملة قال: ما سمعت ‌سعيد ‌بن ‌المسيب سب أحدا من الأئمة قط، إلا أني سمعته يقول قاتل الله فلانا كان أول من غيّر قضاء رسول الله صلى الله عليه وسلم وقد قال النبي صلى الله عليه وسلم: «الولد للفراش وللعاهر الحجر».

نقل شده از ابن حرمله که گفت: هیچ‌گاه نشنیدم از سعید بن مسیب که به کسی از امراء دشنام دهد، جز اینکه شنیدم که سعید می‌گفت: خدا فلانی را بکشد! نخستین کسی بود که قضاوت پیامبر خدا (ص) را تغییر داد [و بر خلاف آن حکم کرد]. پیامبر (ص) فرموده بود: «فرزند برای فِراش است» [= فرزندِ زن متأهل، برای شوهرش است، نه برای مردی که با آن زن زنا کرده است] (حلیة الأولیاء، ج2، ص167).

مقصود از فلانی، معاویة بن ابی‌سفیان است که زیاد بن ابیه را که بر اساس حدیث فراش از آن عبید -شوهر سمیه- است، جهت مصالح سیاسی در نسب به ابوسفیان ملحق کرد و مدعی شد که چون مادر زیاد با ابوسفیان زنا کرده، زیاد از ابوسفیان است. در گزارشی دیگر روشن می‌شود که مقصود سعید بن مسیب از این حکم خلاف حکم پیامبر (ص) همین ملحق‌کردن زیاد است:

وروى شعبة عن سعد بن إبراهيم عن ‌سعيد ‌بن ‌المسيب قال ‌أولُ ‌قضاءٍ علمته من قضاء رسول الله صلى الله عليه وسلم رُدَّ، دعوةُ زياد. قال أبو عمر يعني - والله أعلم - قوله (الولد للفراش وللعاهر الحجر)

(الاستذکار لابن عبد البر، ج7، ص169؛ مشابه: التمهید لابن عبد البر، ت بشار، ج5، ص496).
@Al_Meerath