Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Forwarded from میراث امامان (امیرحسن خوروش)
◼️ زیارت قبور امامان مدفون در بقیع
إِذَا أَتَيْتَ الْقَبْرَ الَّذِي بِالْبَقِيعِ فَاجْعَلْهُ بَيْنَ يَدَيْكَ ثُمَّ تَقُولُ:
«السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَئِمَّةَ الْهُدَى السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ التَّقْوَى السَّلَامُ عَلَيْكُمُ الْحُجَّةَ عَلَى أَهْلِ الدُّنْيَا السَّلَامُ عَلَيْكُمُ الْقُوَّامَ فِي الْبَرِيَّةِ بِالْقِسْطِ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الصَّفْوَةِ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ النَّجْوَى أَشْهَدُ أَنَّكُمْ قَدْ بَلَّغْتُمْ وَ نَصَحْتُمْ وَ صَبَرْتُمْ فِي ذَاتِ اللهِ وَ كُذِّبْتُمْ وَ أُسِيءَ إِلَيْكُمْ فَعَفَوْتُمْ وَ أَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ الرَّاشِدُونَ الْمَهْدِيُّونَ وَ أَنَّ طَاعَتَكُمْ مَفْرُوضَةٌ وَ أَنَّ قَوْلَكُمُ الصِّدْقُ وَ أَنَّكُمْ دَعَوْتُمْ فَلَمْ تُجَابُوا وَ أَمَرْتُمْ فَلَمْ تُطَاعُوا وَ أَنَّكُمْ دَعَائِمُ الدِّينِ وَ أَرْكَانُ الْأَرْضِ وَ لَمْ تَزَالُوا بِعَيْنِ اللهِ يَنْسَخُكُمْ فِي أَصْلَابِ كُلِّ مُطَهَّرٍ وَ يَنْقُلُكُمْ فِي أَرْحَامِ الْمُطَهَّرَاتِ لَمْ تُدَنِّسْكُمُ الْجَاهِلِيَّةُ الْجَهْلَاءُ وَ لَمْ تَشْرَكْ فِيكُمْ فِتَنُ الْأَهْوَاءِ طِبْتُمْ وَ طَابَ مَنْبِتُكُمْ مَنَّ بِكُمْ عَلَيْنَا دَيَّانُ الدِّينِ فَجَعَلَكُمْ فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَ جَعَلَ صَلَوَاتِنَا عَلَيْكُمْ رَحْمَةً لَنَا وَ كَفَّارَةً لِذُنُوبِنَا إِذَا اخْتَارَكُمْ لَنَا وَ طَيَّبَ خَلْقَنَا بِمَا مَنَّ بِهِ عَلَيْنَا مِنْ وَلَايَتِكُمْ وَ كُنَّا عِنْدَهُ مُسَمَّيْنَ بِفَضْلِكُمْ مُعْتَرِفِينَ بِتَصْدِيقِنَا إِيَّاكُمْ وَ هَذَا مَقَامُ مَنْ أَسْرَفَ وَ أَخْطَأَ وَ اسْتَكَانَ وَ أَقَرَّ بِمَا جَنَى وَ رَجَا بِمَقَامِهِ الْخَلَاصَ وَ أَنْ يَسْتَنْقِذَهُ بِكُمْ مُسْتَنْقِذُ الْهَلْكَى مِنَ الرَّدَى فَكُونُوا لِي شُفَعَاءَ فَقَدْ وَفَدْتُ إِلَيْكُمْ إِذَا رَغِبَ عَنْكُمْ أَهْلُ الدُّنْيَا وَ اتَّخَذُوا آيَاتِ اللهِ هُزُواً وَ اسْتَكْبَرُوا عَنْها
يَا مَنْ هُوَ قَائِمٌ لَا يَسْهُو وَ دَائِمٌ لَا يَلْهُو وَ مُحِيطٌ بِكُلِّ شَيْءٍ لَكَ الْمَنُّ بِمَا وَفَّقْتَنِي وَ عَرَّفْتَنِي مِمَّا ائْتَمَنْتَنِي عَلَيْهِ إِذْ صَدَّ عَنْهُمْ عِبَادُكَ وَ جَهِلُوا مَعْرِفَتَهُمْ وَ اسْتَخَفُّوا بِحَقِّهِمْ وَ مَالُوا إِلَى سِوَاهُمْ فَكَانَتِ الْمِنَّةُ مِنْكَ عَلَيَّ مَعَ أَقْوَامٍ خَصَصْتَهُمْ بِمَا خَصَصْتَنِي بِهِ فَلَكَ الْحَمْدُ إِذْ كُنْتُ عِنْدَكَ فِي مَقَامِي هَذَا مَذْكُوراً مَكْتُوباً وَ لَا تَحْرِمْنِي مَا رَجَوْتُ وَ لَا تُخَيِّبْنِي فِيمَا دَعَوْتُ»
وَ ادْعُ لِنَفْسِكَ بِمَا أَحْبَبْتَ (الکافي، ج4، ص559، باب زیارة من بالبقیع؛ مشابه: کامل الزیارات، ص53، عن بعض أصحابنا عن أحدهم؛ الفقیه، ج2، ص575، زیارة قبور الأئمة... بالبقیع).
@Al_Meerath
إِذَا أَتَيْتَ الْقَبْرَ الَّذِي بِالْبَقِيعِ فَاجْعَلْهُ بَيْنَ يَدَيْكَ ثُمَّ تَقُولُ:
«السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَئِمَّةَ الْهُدَى السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ التَّقْوَى السَّلَامُ عَلَيْكُمُ الْحُجَّةَ عَلَى أَهْلِ الدُّنْيَا السَّلَامُ عَلَيْكُمُ الْقُوَّامَ فِي الْبَرِيَّةِ بِالْقِسْطِ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الصَّفْوَةِ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ النَّجْوَى أَشْهَدُ أَنَّكُمْ قَدْ بَلَّغْتُمْ وَ نَصَحْتُمْ وَ صَبَرْتُمْ فِي ذَاتِ اللهِ وَ كُذِّبْتُمْ وَ أُسِيءَ إِلَيْكُمْ فَعَفَوْتُمْ وَ أَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ الرَّاشِدُونَ الْمَهْدِيُّونَ وَ أَنَّ طَاعَتَكُمْ مَفْرُوضَةٌ وَ أَنَّ قَوْلَكُمُ الصِّدْقُ وَ أَنَّكُمْ دَعَوْتُمْ فَلَمْ تُجَابُوا وَ أَمَرْتُمْ فَلَمْ تُطَاعُوا وَ أَنَّكُمْ دَعَائِمُ الدِّينِ وَ أَرْكَانُ الْأَرْضِ وَ لَمْ تَزَالُوا بِعَيْنِ اللهِ يَنْسَخُكُمْ فِي أَصْلَابِ كُلِّ مُطَهَّرٍ وَ يَنْقُلُكُمْ فِي أَرْحَامِ الْمُطَهَّرَاتِ لَمْ تُدَنِّسْكُمُ الْجَاهِلِيَّةُ الْجَهْلَاءُ وَ لَمْ تَشْرَكْ فِيكُمْ فِتَنُ الْأَهْوَاءِ طِبْتُمْ وَ طَابَ مَنْبِتُكُمْ مَنَّ بِكُمْ عَلَيْنَا دَيَّانُ الدِّينِ فَجَعَلَكُمْ فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَ جَعَلَ صَلَوَاتِنَا عَلَيْكُمْ رَحْمَةً لَنَا وَ كَفَّارَةً لِذُنُوبِنَا إِذَا اخْتَارَكُمْ لَنَا وَ طَيَّبَ خَلْقَنَا بِمَا مَنَّ بِهِ عَلَيْنَا مِنْ وَلَايَتِكُمْ وَ كُنَّا عِنْدَهُ مُسَمَّيْنَ بِفَضْلِكُمْ مُعْتَرِفِينَ بِتَصْدِيقِنَا إِيَّاكُمْ وَ هَذَا مَقَامُ مَنْ أَسْرَفَ وَ أَخْطَأَ وَ اسْتَكَانَ وَ أَقَرَّ بِمَا جَنَى وَ رَجَا بِمَقَامِهِ الْخَلَاصَ وَ أَنْ يَسْتَنْقِذَهُ بِكُمْ مُسْتَنْقِذُ الْهَلْكَى مِنَ الرَّدَى فَكُونُوا لِي شُفَعَاءَ فَقَدْ وَفَدْتُ إِلَيْكُمْ إِذَا رَغِبَ عَنْكُمْ أَهْلُ الدُّنْيَا وَ اتَّخَذُوا آيَاتِ اللهِ هُزُواً وَ اسْتَكْبَرُوا عَنْها
يَا مَنْ هُوَ قَائِمٌ لَا يَسْهُو وَ دَائِمٌ لَا يَلْهُو وَ مُحِيطٌ بِكُلِّ شَيْءٍ لَكَ الْمَنُّ بِمَا وَفَّقْتَنِي وَ عَرَّفْتَنِي مِمَّا ائْتَمَنْتَنِي عَلَيْهِ إِذْ صَدَّ عَنْهُمْ عِبَادُكَ وَ جَهِلُوا مَعْرِفَتَهُمْ وَ اسْتَخَفُّوا بِحَقِّهِمْ وَ مَالُوا إِلَى سِوَاهُمْ فَكَانَتِ الْمِنَّةُ مِنْكَ عَلَيَّ مَعَ أَقْوَامٍ خَصَصْتَهُمْ بِمَا خَصَصْتَنِي بِهِ فَلَكَ الْحَمْدُ إِذْ كُنْتُ عِنْدَكَ فِي مَقَامِي هَذَا مَذْكُوراً مَكْتُوباً وَ لَا تَحْرِمْنِي مَا رَجَوْتُ وَ لَا تُخَيِّبْنِي فِيمَا دَعَوْتُ»
وَ ادْعُ لِنَفْسِكَ بِمَا أَحْبَبْتَ (الکافي، ج4، ص559، باب زیارة من بالبقیع؛ مشابه: کامل الزیارات، ص53، عن بعض أصحابنا عن أحدهم؛ الفقیه، ج2، ص575، زیارة قبور الأئمة... بالبقیع).
@Al_Meerath
Forwarded from میراث امامان (امیرحسن خوروش)
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Forwarded from میراث امامان (امیرحسن خوروش)
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
جعفر بن محمد (ع)؛ برترینِ آفریدگان
نقل شده از طاهر [1] که گفت: نزد ابوجعفر [محمد بن علی باقر] (ع) بودم که جعفر (ع) آمد؛ پس ابوجعفر (ع) [دربارهٔ جعفر (ع)] فرمود: «هَذَا خَيْرُ الْبَرِيَّةِ: این [شخص]، برترینِ آفریدگان است!».
📚 إثبات الوصیة، ص183؛ الکافي، ج1، ص306، ح4-6؛ الإمامة والتبصرة، ص65
1. از طاهر اطلاعات روشنی نداریم، جز اینکه فضیل بن عثمان روایتی دیگر نیز از او از امام صادق (ع) نقل کرده است (الکافي، ج1، ص310). با توجه به اینکه در تمام نقل‌ها نسب وی ذکر نشده و معمولاً نسب موالی ناشناخته بوده، احتمالاً او، همان طاهر است که مولای امام باقر (ع) و امام صادق (ع) بوده است (رجال البرقي، ص15، 19؛ رجال الطوسي، ص138، 228).
@Al_Meerath
نقل شده از طاهر [1] که گفت: نزد ابوجعفر [محمد بن علی باقر] (ع) بودم که جعفر (ع) آمد؛ پس ابوجعفر (ع) [دربارهٔ جعفر (ع)] فرمود: «هَذَا خَيْرُ الْبَرِيَّةِ: این [شخص]، برترینِ آفریدگان است!».
📚 إثبات الوصیة، ص183؛ الکافي، ج1، ص306، ح4-6؛ الإمامة والتبصرة، ص65
1. از طاهر اطلاعات روشنی نداریم، جز اینکه فضیل بن عثمان روایتی دیگر نیز از او از امام صادق (ع) نقل کرده است (الکافي، ج1، ص310). با توجه به اینکه در تمام نقل‌ها نسب وی ذکر نشده و معمولاً نسب موالی ناشناخته بوده، احتمالاً او، همان طاهر است که مولای امام باقر (ع) و امام صادق (ع) بوده است (رجال البرقي، ص15، 19؛ رجال الطوسي، ص138، 228).
@Al_Meerath
Forwarded from میراث امامان
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
📘 دربارهٔ حضرت فاطمه بنت موسی بن جعفر (علیهم السلام)
💠 نگاهی به زندگانی حضرت فاطمه بنت موسی (ع)
💠 فاطمه بنت موسی (ع)؛ راوی احادیث؟
💠 زیارت‌نامه فاطمه بنت موسی (ع)؛ از تألیف عالمان
💠 چند نقل ساختگی دربارهٔ فاطمه بنت موسی (ع)
💠 جعلی‌بودن تاریخ ولادت و وفات حضرت فاطمه بنت موسی (ع)
💠 نگاهی به وضعیت تاریخی فیلم سینمایی «اُخت الرضا»
@Al_Meerath
💠 نگاهی به زندگانی حضرت فاطمه بنت موسی (ع)
💠 فاطمه بنت موسی (ع)؛ راوی احادیث؟
💠 زیارت‌نامه فاطمه بنت موسی (ع)؛ از تألیف عالمان
💠 چند نقل ساختگی دربارهٔ فاطمه بنت موسی (ع)
💠 جعلی‌بودن تاریخ ولادت و وفات حضرت فاطمه بنت موسی (ع)
💠 نگاهی به وضعیت تاریخی فیلم سینمایی «اُخت الرضا»
@Al_Meerath
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Forwarded from میراث امامان (امیرحسن خوروش)
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
میراث امامان
⛅️ علل غيبت (2) حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْحَسَنِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ:…
⛅️ از عوامل غيبت
منقول از امام رضا (ع)
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّه عَنْ أَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع إِنِّي أَرْجُو أَنْ تَكُونَ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ وَ أَنْ يَسُوقَهُ اللَّهُ إِلَيْكَ بِغَيْرِ سَيْفٍ فَقَدْ بُويِعَ لَكَ وَ ضُرِبَتِ الدَّرَاهِمُ بِاسْمِكَ فَقَالَ مَا مِنَّا أَحَدٌ اخْتَلَفَتْ إِلَيْهِ الْكُتُبُ وَ أُشِيرَ إِلَيْهِ بِالْأَصَابِعِ وَ سُئِلَ عَنِ الْمَسَائِلِ وَ حُمِلَتْ إِلَيْهِ الْأَمْوَالُ إِلَّا اغْتِيلَ أَوْ مَاتَ عَلَى فِرَاشِهِ حَتَّى يَبْعَثَ اللَّهُ لِهَذَا الْأَمْرِ غُلَاماً مِنَّا خَفِيَّ الْوِلَادَةِ وَ الْمَنْشَإِ غَيْرَ خَفِيٍ فِي نَسَبِهِ.
ايّوب بن نوح گفت: به امام رضا عليه السّلام عرض كردم: ما اميدواريم كه شما صاحب الامر باشيد و خداى تعالى بدون خونريزى و شمشير آن را به شما بازگرداند كه با شما بيعت شده و سكّه بنامتان ضرب گرديده است، فرمود: هيچ يك از ما ائمّه نيست كه نامهها به نزد او آمد و شد كند و از مسائل پرسيده شود و با انگشتان بدو اشاره كنند و اموال به نزد وى حمل شود؛ جز آنكه به خدعه كشته شود و يا آنكه بر بستر خود بميرد. تا به زمانی كه خداى تعالى مردى را براى اين امر مبعوث فرمايد كه مولد (هنگامه ولادتش) و محل زندگی او مخفى است. امّا نسبش آشكار و واضح است.
📚الكافي ط - الإسلامية، ج1، ص341؛ الغيبة للنعماني، ص168 از همو؛ كمال الدين و تمام النعمة، ج2، ص: 370 از ابن الولید، از صفار، از یعقوب بن یزید از ابن نوح.
@Al_Meerath
منقول از امام رضا (ع)
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّه عَنْ أَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع إِنِّي أَرْجُو أَنْ تَكُونَ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ وَ أَنْ يَسُوقَهُ اللَّهُ إِلَيْكَ بِغَيْرِ سَيْفٍ فَقَدْ بُويِعَ لَكَ وَ ضُرِبَتِ الدَّرَاهِمُ بِاسْمِكَ فَقَالَ مَا مِنَّا أَحَدٌ اخْتَلَفَتْ إِلَيْهِ الْكُتُبُ وَ أُشِيرَ إِلَيْهِ بِالْأَصَابِعِ وَ سُئِلَ عَنِ الْمَسَائِلِ وَ حُمِلَتْ إِلَيْهِ الْأَمْوَالُ إِلَّا اغْتِيلَ أَوْ مَاتَ عَلَى فِرَاشِهِ حَتَّى يَبْعَثَ اللَّهُ لِهَذَا الْأَمْرِ غُلَاماً مِنَّا خَفِيَّ الْوِلَادَةِ وَ الْمَنْشَإِ غَيْرَ خَفِيٍ فِي نَسَبِهِ.
ايّوب بن نوح گفت: به امام رضا عليه السّلام عرض كردم: ما اميدواريم كه شما صاحب الامر باشيد و خداى تعالى بدون خونريزى و شمشير آن را به شما بازگرداند كه با شما بيعت شده و سكّه بنامتان ضرب گرديده است، فرمود: هيچ يك از ما ائمّه نيست كه نامهها به نزد او آمد و شد كند و از مسائل پرسيده شود و با انگشتان بدو اشاره كنند و اموال به نزد وى حمل شود؛ جز آنكه به خدعه كشته شود و يا آنكه بر بستر خود بميرد. تا به زمانی كه خداى تعالى مردى را براى اين امر مبعوث فرمايد كه مولد (هنگامه ولادتش) و محل زندگی او مخفى است. امّا نسبش آشكار و واضح است.
📚الكافي ط - الإسلامية، ج1، ص341؛ الغيبة للنعماني، ص168 از همو؛ كمال الدين و تمام النعمة، ج2، ص: 370 از ابن الولید، از صفار، از یعقوب بن یزید از ابن نوح.
@Al_Meerath
اصل مهم اقتصادی به روایت امام رضا علیه السلام
مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع يَقُولُ إِنَّ رَجُلًا أَتَى جَعْفَراً ع شَبِيهاً بِالْمُسْتَنْصِحِ لَهُ فَقَالَ لَهُ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ كَيْفَ صِرْتَ اتَّخَذْتَ الْأَمْوَالَ قِطَعاً مُتَفَرِّقَةً وَ لَوْ كَانَتْ فِي مَوْضِعٍ كَانَ أَيْسَرَ لِمَئُونَتِهَا وَ أَعْظَمَ لِمَنْفَعَتِهَا فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اتَّخَذْتُهَا مُتَفَرِّقَةً فَإِنْ أَصَابَ هَذَا الْمَالَ شَيْ ءٌ سَلِمَ هَذَا وَ الصُّرَّةُ تَجْمَعُ هَذَا كُلَّهُ (الكافي، ط الإسلامية، ج5، ص91).
از امام رضا (ع) روایت است که مردى خدمت جعفر [بن محمد صادق] (ع) آمد و از راه نصيحت و خيرخواهى گفت: چرا اموال پراكندهاى (مانند زمین) در اينجا و آنجا خریدهاى؟ اگر اينها در يك منطقه بود، رسيدگى به آنها آسانتر و كمخرجتر مىشد و عايدى آن بيشتر بود. پس ابوعبدالله [صادق] (ع) به او گفت: من آنها را در مناطق مختلف برگزيدم تا اگر به اين مال آسیب برسد، مال دیگر سالم بماند، و البته درآمد همه وارد يك كيسه خواهد شد.
@Al_Meerath
مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع يَقُولُ إِنَّ رَجُلًا أَتَى جَعْفَراً ع شَبِيهاً بِالْمُسْتَنْصِحِ لَهُ فَقَالَ لَهُ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ كَيْفَ صِرْتَ اتَّخَذْتَ الْأَمْوَالَ قِطَعاً مُتَفَرِّقَةً وَ لَوْ كَانَتْ فِي مَوْضِعٍ كَانَ أَيْسَرَ لِمَئُونَتِهَا وَ أَعْظَمَ لِمَنْفَعَتِهَا فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اتَّخَذْتُهَا مُتَفَرِّقَةً فَإِنْ أَصَابَ هَذَا الْمَالَ شَيْ ءٌ سَلِمَ هَذَا وَ الصُّرَّةُ تَجْمَعُ هَذَا كُلَّهُ (الكافي، ط الإسلامية، ج5، ص91).
از امام رضا (ع) روایت است که مردى خدمت جعفر [بن محمد صادق] (ع) آمد و از راه نصيحت و خيرخواهى گفت: چرا اموال پراكندهاى (مانند زمین) در اينجا و آنجا خریدهاى؟ اگر اينها در يك منطقه بود، رسيدگى به آنها آسانتر و كمخرجتر مىشد و عايدى آن بيشتر بود. پس ابوعبدالله [صادق] (ع) به او گفت: من آنها را در مناطق مختلف برگزيدم تا اگر به اين مال آسیب برسد، مال دیگر سالم بماند، و البته درآمد همه وارد يك كيسه خواهد شد.
@Al_Meerath
📃 تأملی در اصالت حدیث «ولدني أبو بکر مرّتین» (در دو فرسته)
در روایتی منسوب به امام صادق (ع) آمده است: «ما أرجو من شفاعة علي شيئا، إلا وأنا أرجو من شفاعة أبي بكر مثلَه، ولقد ولدني مرّتين: هیچ امیدی به شفاعتِ علی (ع) ندارم، مگر آنکه مانند همان امید را به شفاعت ابوبکر دارم؛ ابوبکر دو بار مرا به دنیا آورده است». این حدیث بسیار مورد توجه منابع متأخر عامه بوده و در مدخل امام صادق (ع) در کتب مختلف تکرار می‌شده است.
در این حدیث، دو بحث مطرح می‌شود: یکی امید امام صادق (ع) به اینکه ابوبکر شافع ایشان در قیامت باشد؛ دیگری اینکه امام صادق (ع) دو نسب به ابوبکر دارند. البته در بحث دوم تأملی نیست؛ چه مادرِ امام صادق (ع) -امّ‌فروه- دختر قاسم بن محمد بن ابی‌بکر و اسماء بنت عبدالرحمن بن ابی‌بکر است (الطبقات الکبیر، ج10، ص435)؛ با این حال، در همین شکل طرح بحث دوم هم تأملی هست:
بحث دوبارزاده‌شدن از یک شخص در ژانر افتخار به نسب است؛ چنانکه در نقلی مروی از عبدالله محض آمده: «ولدني رسول الله مرّتین» (مقاتل الطالبیین، ص168؛ برای سخنی مشابه منسوب به محمد پسر عبدالله محض نگر: تاریخ الطبري، ج7، ص567). حال آیا امام صادق (ع) نسب خویش به ابوبکر را افتخارآمیز می‌دانسته است؟
برای سنجش اعتبار این نقل، باید نخست به منابع کهن عامه رجوع کرد و اسناد این نقل را ملاحظه کرد. علی رغم شهرت بسیار این نقل در منابع متأخّر، در منابع متقدّم تنها در چند مصدر این حدیث ثبت شده و همگی نیز سند واحدی را نشان می‌دهند: محمد بن حسین بن ابی‌حنین حنینی کوفی > عبدالعزیز بن محمد ازدی > حفص بن غیاث نخعی (دارقطنی؛ لالکائی).
پیشتر محسن رفعت به ضعیف و مجهول‌بودن چند تن از راویان این حدیث و ناسازگاری آن با برخی مباحث دینی و تاریخی توجه کرده بود. در اینجا ما با صرف نظر از این اشکالات، به بررسی امکان اصالت این حدیث می‌پردازیم:
1. ناشناختگی این نقل از حفص بن غیاث
حفص بن غیاث (د. 194ق) -قاضی کوفه- از مشایخ مهم حدیثی کوفه است. در حد کتب حدیثی مورد استفاده در نرم‌افزار جامع خادم الحرمین، بیش از 140 نفر از حفص بن غیاث روایت می‌کنند که 21 نفرِ آنها، بیش از 10 حدیث از او نقل کرده‌اند.
حفص بن غیاث از راویانِ پرکار عامّی امام صادق (ع) بوده و به روایت از ایشان مشهور بوده است (تاریخ ابن معین، روایة ابن محرز، ج1، ص148؛ الکنی والأسماء للمسلم، ج1، ص480)؛ چنانکه نقل شده که وقتی اهل حدیث بصره (عثمانی‌های بصره) از او خواستند که از امام صادق (ع) روایت نکند، او از پذیرفتن خواستۀ آنها خودداری کرد (الثقات للعجلي، ج1، ص270).
احادیث حفص بن غیاث از امام صادق (ع) در مصادر کهن عامه مشهور بوده (تنها ابن ابی‌شیبه در المصنَّف 1465 نقل از حفص بن غیاث آورده است)؛ با این حال، حدیث «ولدني [أبو بکر] مرتین» به هیچ سندی غیر از سند (حنینی از ازدی) از حفص روایت نشده است.
بسیاری از منابع کهن عامه توجه به فضائل شیخین داشته‌اند و برخی از مصنّفان متقدم عامه چون احمد بن حنبل (د. 241ق) کتاب‌های مستقلّی در فضائل صحابه نوشته‌اند. بسیاری از این کتاب‌ها کارکرد تثبیت و دفاع از باورهای اهل سنت و احتجاج علیه شیعه را دارند. در این احتجاجات به ویژه به روایات منسوب به امامان (ع) در فضیلت شیخین توجه می‌شود. با این حال، این روایت در کتاب احمد و دیگر معاصران او نیامده که می‌توان نشان‌دهندۀ ناشناختگی این نقل نزد آنها باشد.
@Al_Meerath
در روایتی منسوب به امام صادق (ع) آمده است: «ما أرجو من شفاعة علي شيئا، إلا وأنا أرجو من شفاعة أبي بكر مثلَه، ولقد ولدني مرّتين: هیچ امیدی به شفاعتِ علی (ع) ندارم، مگر آنکه مانند همان امید را به شفاعت ابوبکر دارم؛ ابوبکر دو بار مرا به دنیا آورده است». این حدیث بسیار مورد توجه منابع متأخر عامه بوده و در مدخل امام صادق (ع) در کتب مختلف تکرار می‌شده است.
در این حدیث، دو بحث مطرح می‌شود: یکی امید امام صادق (ع) به اینکه ابوبکر شافع ایشان در قیامت باشد؛ دیگری اینکه امام صادق (ع) دو نسب به ابوبکر دارند. البته در بحث دوم تأملی نیست؛ چه مادرِ امام صادق (ع) -امّ‌فروه- دختر قاسم بن محمد بن ابی‌بکر و اسماء بنت عبدالرحمن بن ابی‌بکر است (الطبقات الکبیر، ج10، ص435)؛ با این حال، در همین شکل طرح بحث دوم هم تأملی هست:
بحث دوبارزاده‌شدن از یک شخص در ژانر افتخار به نسب است؛ چنانکه در نقلی مروی از عبدالله محض آمده: «ولدني رسول الله مرّتین» (مقاتل الطالبیین، ص168؛ برای سخنی مشابه منسوب به محمد پسر عبدالله محض نگر: تاریخ الطبري، ج7، ص567). حال آیا امام صادق (ع) نسب خویش به ابوبکر را افتخارآمیز می‌دانسته است؟
برای سنجش اعتبار این نقل، باید نخست به منابع کهن عامه رجوع کرد و اسناد این نقل را ملاحظه کرد. علی رغم شهرت بسیار این نقل در منابع متأخّر، در منابع متقدّم تنها در چند مصدر این حدیث ثبت شده و همگی نیز سند واحدی را نشان می‌دهند: محمد بن حسین بن ابی‌حنین حنینی کوفی > عبدالعزیز بن محمد ازدی > حفص بن غیاث نخعی (دارقطنی؛ لالکائی).
پیشتر محسن رفعت به ضعیف و مجهول‌بودن چند تن از راویان این حدیث و ناسازگاری آن با برخی مباحث دینی و تاریخی توجه کرده بود. در اینجا ما با صرف نظر از این اشکالات، به بررسی امکان اصالت این حدیث می‌پردازیم:
1. ناشناختگی این نقل از حفص بن غیاث
حفص بن غیاث (د. 194ق) -قاضی کوفه- از مشایخ مهم حدیثی کوفه است. در حد کتب حدیثی مورد استفاده در نرم‌افزار جامع خادم الحرمین، بیش از 140 نفر از حفص بن غیاث روایت می‌کنند که 21 نفرِ آنها، بیش از 10 حدیث از او نقل کرده‌اند.
حفص بن غیاث از راویانِ پرکار عامّی امام صادق (ع) بوده و به روایت از ایشان مشهور بوده است (تاریخ ابن معین، روایة ابن محرز، ج1، ص148؛ الکنی والأسماء للمسلم، ج1، ص480)؛ چنانکه نقل شده که وقتی اهل حدیث بصره (عثمانی‌های بصره) از او خواستند که از امام صادق (ع) روایت نکند، او از پذیرفتن خواستۀ آنها خودداری کرد (الثقات للعجلي، ج1، ص270).
احادیث حفص بن غیاث از امام صادق (ع) در مصادر کهن عامه مشهور بوده (تنها ابن ابی‌شیبه در المصنَّف 1465 نقل از حفص بن غیاث آورده است)؛ با این حال، حدیث «ولدني [أبو بکر] مرتین» به هیچ سندی غیر از سند (حنینی از ازدی) از حفص روایت نشده است.
بسیاری از منابع کهن عامه توجه به فضائل شیخین داشته‌اند و برخی از مصنّفان متقدم عامه چون احمد بن حنبل (د. 241ق) کتاب‌های مستقلّی در فضائل صحابه نوشته‌اند. بسیاری از این کتاب‌ها کارکرد تثبیت و دفاع از باورهای اهل سنت و احتجاج علیه شیعه را دارند. در این احتجاجات به ویژه به روایات منسوب به امامان (ع) در فضیلت شیخین توجه می‌شود. با این حال، این روایت در کتاب احمد و دیگر معاصران او نیامده که می‌توان نشان‌دهندۀ ناشناختگی این نقل نزد آنها باشد.
@Al_Meerath
2. ناشناختگی عبدالعزیز بن محمد ازدی
«عبدالعزیز بن محمد ازدی» که راوی مستقیم از حفص بن غیاث در این نقل است، در مصادر اصلی حدیثی عامه پیش از دارقطنی (د. 385ق) ناشناخته است و عموماً حدیثی از او ثبت نشده و اطلاعات خاصی دربارۀ او نداریم. در آثار دارقطنی و پسینیانِ او نیز، نام عبدالعزیز بن محمد ازدی صرفاً در روایات محمد بن حسین حنینی تکرار می‌شود (سنن الدارقطني، ج4، ص94؛ فوائد العراقیین، ص93؛ السنن الکبری للبیهقي، ت الترکي، ج8، ص99؛ المنتقی من مسموعات مرو، ص386).
به عبارتی دیگر، این نقل مهم از حفص بن غیاث که یکی از مشایخ شناخته‌شدۀ کوفه است، تنها توسط یک شخص تقریباً ناشناخته‌شده روایت شده است. همچنین جالب توجه است که ازدی هیچ نقل دیگری از حفص ندارد، جز یک نقل که آن هم در همین فضاست و در ادامه به آن توجه خواهیم کرد.
این چالش وقتی پررنگ‌تر می‌شود که می‌بینیم حفص بن غیاث با وجود روایات بسیاری که در مصادر عامه دارد، نقشی در روایات فضایل شیخین ندارد. در فضائل الصحابة احمد بن حنبل و فضائل الخلفاء ابونعیم هیچ روایتی از حفص بن غیاث در فضل شیخین نیست. در فضائل الصحابة دارقطنی نیز حفص بن غیاث غیر از همین تک‌حدیث، روایتی دیگر ندارد. بنابراین، وی از کوفیانی نبوده که علاقه به انتساب فضائل خلفاء به اهل بیت (ع) داشته باشند و انتساب این حدیث به او مشکوک است، به ویژه که کسی این نقل را از حفص روایت می‌کند که از اصحابِ حفص نیست.
3. دغدغۀ تقریبی حنینی
محمد بن حسین بن موسی بن ابی‌الحنین حنینی کوفی (د. 277ق) که حلقۀ مشترک این حدیث است، دغدغه‌های حدیثی‌ای داشته که یکی از آنها اصلاح روابط میان خلفاء و اهل‌بیت (ع) بوده است (نگر: فضائل الصحابة للدارقطني، ص73، 88). این حدیث او نیز در همین فضاست.
4. کلیشۀ شفاعت ابوبکر
نکتۀ جالب توجه در نقل حاضر، طرح مسئلۀ «شفاعت ابوبکر» است. با جستجو در میراث حدیثی عامه نقل دیگری یافت نشد که به «شفاعت ابوبکر» توجه کرده باشد، جز این نقل که اتفاقاً آن هم دوباره از محمد بن حسین حنینی از عبدالعزیز بن محمد ازدی از حفص بن غیاث از امام صادق (ع) است: «دوست ندارم در عوض شفاعت ابوبکر، این ستون را از طلا داشته باشم!» (شرح أصول اعتقاد أهل السنة والجماعة، ج7، ص1379).
همان‌گونه که انتظار می‌رود، این نقل هم تنها از سند (حنینی از ازدی) از حفص بن غیاث روایت شده است و هیچ‌یک از اصحاب حفص این نقل را ندارند. بر این اساس، به نظر می‌رسد دو نقل حنینی از ازدی از حفص قابل انتساب به حفص نباشد.
5. افتخار به انتساب به ابوبکر
نسب مادرِ امام صادق (ع) از دو طریق (قاسم بن محمد بن ابی‌بکر و اسماء بنت عبدالرحمن بن ابی‌بکر) به ابوبکر باز می‌گردد. قابل توجه است که در دو روایت از عبدالله بن سنان و حمزة بن محمد طیّار از امام صادق (ع) نقل شده که نجابت محمد بن ابی‌بکر (که جدّ مادرِ امام صادق ع است) از طرف مادرش -اسماء بنت عمیس- بوده است (نه از طرف پدرش -ابوبکر-) (رجال الکشي، ص63-64، ح111، 113؛ نیز نگر: ح116). بر این اساس، نباید نسب به ابوبکر نزد امام صادق (ع) افتخارآمیز بوده باشد.
📃 جمع‌بندی
حدیث «ولدني أبو بکر مرتین» که در منابع متأخر عامه بسیار مشهور شده، در منابع متقدم تنها از محمد بن حسین حنینی (د. 277ق) از عبدالعزیز بن محمد ازدی (شخصیت ناشناخته و احتمالاً ساختگی) از حفص بن غیاث روایت می‌شود. این حدیث را هیچ‌یک از اصحاب حفص از او روایت نکرده‌اند و اساساً حفص دغدغه‌ای نسبت به فضائل شیخین نداشته است. از عبدالعزیز بن محمد هم هیچ ذکر یا نشانه‌ای خارج از روایات حنینی وجود ندارد. عبدالعزیز اساساً از اصحاب حفص بن غیاث نیست و حدیثی دیگری از حفص ندارد، جز یک نقل دیگر که در آن هم کلیشۀ «شفاعت ابوبکر» تکرار شده و راوی آن هم حنینی است!
به نظر می‌رسد حدیث «ولدني أبو بکر مرتین» به حنینی (د. 277ق) قابل‌انتساب است اما معلوم نیست که وی در انتساب آن به شیخ ناشناخته و شاید ساختگی‌اش -عبدالعزیز ازدی- صادق بوده باشد؛ با این حال، روشن است که این حدیث نه تنها از امام صادق (ع) (د. 148ق) نیست، که حتی به حفص بن غیاث (د. 194ق) هم قابل انتساب نیست و پیدایش این متن مربوط به قرن سوم باید باشد.
گفتنی است عبارت «ولدني [أبو بکر] مرتین» در یکی از تحریرهای متأخر حدیث «صحیفة المسجَّی» نیز آمده است (تاریخ دمشق، ج44، ص454)، اما در اینجا به این روایت نپرداختیم؛ چه این حدیث تحریرهای متقدّم زیادی دارد و در آنها این افزوده نیست و در اصل این حدیث، افزودۀ مذکور نبوده است. البته سیدمحمد موسوی‌نسب در تحقیقی اصیل‌نبودن اصل حدیث «صحیفة المسجی» را نشان داده است («نقد و تحلیل تاریخی روایات منسوب به امام علی ع دربارۀ خلفاء»، ص81-91).
@Al_Meerath
«عبدالعزیز بن محمد ازدی» که راوی مستقیم از حفص بن غیاث در این نقل است، در مصادر اصلی حدیثی عامه پیش از دارقطنی (د. 385ق) ناشناخته است و عموماً حدیثی از او ثبت نشده و اطلاعات خاصی دربارۀ او نداریم. در آثار دارقطنی و پسینیانِ او نیز، نام عبدالعزیز بن محمد ازدی صرفاً در روایات محمد بن حسین حنینی تکرار می‌شود (سنن الدارقطني، ج4، ص94؛ فوائد العراقیین، ص93؛ السنن الکبری للبیهقي، ت الترکي، ج8، ص99؛ المنتقی من مسموعات مرو، ص386).
به عبارتی دیگر، این نقل مهم از حفص بن غیاث که یکی از مشایخ شناخته‌شدۀ کوفه است، تنها توسط یک شخص تقریباً ناشناخته‌شده روایت شده است. همچنین جالب توجه است که ازدی هیچ نقل دیگری از حفص ندارد، جز یک نقل که آن هم در همین فضاست و در ادامه به آن توجه خواهیم کرد.
این چالش وقتی پررنگ‌تر می‌شود که می‌بینیم حفص بن غیاث با وجود روایات بسیاری که در مصادر عامه دارد، نقشی در روایات فضایل شیخین ندارد. در فضائل الصحابة احمد بن حنبل و فضائل الخلفاء ابونعیم هیچ روایتی از حفص بن غیاث در فضل شیخین نیست. در فضائل الصحابة دارقطنی نیز حفص بن غیاث غیر از همین تک‌حدیث، روایتی دیگر ندارد. بنابراین، وی از کوفیانی نبوده که علاقه به انتساب فضائل خلفاء به اهل بیت (ع) داشته باشند و انتساب این حدیث به او مشکوک است، به ویژه که کسی این نقل را از حفص روایت می‌کند که از اصحابِ حفص نیست.
3. دغدغۀ تقریبی حنینی
محمد بن حسین بن موسی بن ابی‌الحنین حنینی کوفی (د. 277ق) که حلقۀ مشترک این حدیث است، دغدغه‌های حدیثی‌ای داشته که یکی از آنها اصلاح روابط میان خلفاء و اهل‌بیت (ع) بوده است (نگر: فضائل الصحابة للدارقطني، ص73، 88). این حدیث او نیز در همین فضاست.
4. کلیشۀ شفاعت ابوبکر
نکتۀ جالب توجه در نقل حاضر، طرح مسئلۀ «شفاعت ابوبکر» است. با جستجو در میراث حدیثی عامه نقل دیگری یافت نشد که به «شفاعت ابوبکر» توجه کرده باشد، جز این نقل که اتفاقاً آن هم دوباره از محمد بن حسین حنینی از عبدالعزیز بن محمد ازدی از حفص بن غیاث از امام صادق (ع) است: «دوست ندارم در عوض شفاعت ابوبکر، این ستون را از طلا داشته باشم!» (شرح أصول اعتقاد أهل السنة والجماعة، ج7، ص1379).
همان‌گونه که انتظار می‌رود، این نقل هم تنها از سند (حنینی از ازدی) از حفص بن غیاث روایت شده است و هیچ‌یک از اصحاب حفص این نقل را ندارند. بر این اساس، به نظر می‌رسد دو نقل حنینی از ازدی از حفص قابل انتساب به حفص نباشد.
5. افتخار به انتساب به ابوبکر
نسب مادرِ امام صادق (ع) از دو طریق (قاسم بن محمد بن ابی‌بکر و اسماء بنت عبدالرحمن بن ابی‌بکر) به ابوبکر باز می‌گردد. قابل توجه است که در دو روایت از عبدالله بن سنان و حمزة بن محمد طیّار از امام صادق (ع) نقل شده که نجابت محمد بن ابی‌بکر (که جدّ مادرِ امام صادق ع است) از طرف مادرش -اسماء بنت عمیس- بوده است (نه از طرف پدرش -ابوبکر-) (رجال الکشي، ص63-64، ح111، 113؛ نیز نگر: ح116). بر این اساس، نباید نسب به ابوبکر نزد امام صادق (ع) افتخارآمیز بوده باشد.
📃 جمع‌بندی
حدیث «ولدني أبو بکر مرتین» که در منابع متأخر عامه بسیار مشهور شده، در منابع متقدم تنها از محمد بن حسین حنینی (د. 277ق) از عبدالعزیز بن محمد ازدی (شخصیت ناشناخته و احتمالاً ساختگی) از حفص بن غیاث روایت می‌شود. این حدیث را هیچ‌یک از اصحاب حفص از او روایت نکرده‌اند و اساساً حفص دغدغه‌ای نسبت به فضائل شیخین نداشته است. از عبدالعزیز بن محمد هم هیچ ذکر یا نشانه‌ای خارج از روایات حنینی وجود ندارد. عبدالعزیز اساساً از اصحاب حفص بن غیاث نیست و حدیثی دیگری از حفص ندارد، جز یک نقل دیگر که در آن هم کلیشۀ «شفاعت ابوبکر» تکرار شده و راوی آن هم حنینی است!
به نظر می‌رسد حدیث «ولدني أبو بکر مرتین» به حنینی (د. 277ق) قابل‌انتساب است اما معلوم نیست که وی در انتساب آن به شیخ ناشناخته و شاید ساختگی‌اش -عبدالعزیز ازدی- صادق بوده باشد؛ با این حال، روشن است که این حدیث نه تنها از امام صادق (ع) (د. 148ق) نیست، که حتی به حفص بن غیاث (د. 194ق) هم قابل انتساب نیست و پیدایش این متن مربوط به قرن سوم باید باشد.
گفتنی است عبارت «ولدني [أبو بکر] مرتین» در یکی از تحریرهای متأخر حدیث «صحیفة المسجَّی» نیز آمده است (تاریخ دمشق، ج44، ص454)، اما در اینجا به این روایت نپرداختیم؛ چه این حدیث تحریرهای متقدّم زیادی دارد و در آنها این افزوده نیست و در اصل این حدیث، افزودۀ مذکور نبوده است. البته سیدمحمد موسوی‌نسب در تحقیقی اصیل‌نبودن اصل حدیث «صحیفة المسجی» را نشان داده است («نقد و تحلیل تاریخی روایات منسوب به امام علی ع دربارۀ خلفاء»، ص81-91).
@Al_Meerath