یادداشت‌های قرآنی

قرآن سخن کیست؟ حالا چه اهمیتی دارد!

در دهه‌های گذشته در ایران، یا به‌تر است بگویم در اندیشه و زبان ایرانی، نبردی گسترده در جریان بوده است میان آنان که می‌گویند قرآن سخن خداست و دیگرانی که باور دارند سخن پیام‌بر(ص) است. در این یادداشت من نمی‌خواهم پای خودم را به این نبرد باز کنم بلکه می‌خواهم درباره‌ی سه آیه‌ی قرآن سخن بگویم که نگاهم را ربوده‌اند و گویی این پرسش جنجالی را با این پاسخ به ریش‌خند گرفته‌اند که:«حالا چه اهمیتی دارد»؟! اما مبادا خیال کنید این پاسخ، کار را ساده می‌کند. این پاسخ کار را چنان سخت می‌کند که می‌توانیم ادعا کنیم همه‌ی آن نبردها ناخودآگاه برای گریز از این پاسخ سهمگین است.

«قَالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا مِن قَوْمِهِ لِلَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِمَنْ آمَنَ مِنْهُمْ أَتَعْلَمُونَ أَنَّ صَالِحًا مُّرْسَلٌ مِّن رَّبِّهِ ۚ قَالُوا إِنَّا بِمَا أُرْسِلَ بِهِ مُؤْمِنُونَ ‎(۷:۷۵)»

این آیه گفت‌وگوی شگفت‌آوری را باز می‌گوید. گروهی از «بیش‌جویان- مستکبرون» از «آرام‌دهندگان زبون‌پنداشته‌شده- مؤمنون من المستضعفین» می‌پرسند آیا یقین دارید «آن آشتی‌یافته- صالح» پیام‌آور «جهان‌دار خویش- ربّه» است؟ اما آنان به جای آن‌که بگویند آری، می‌گویند ما به پیام‌هایش آرام یافته‌ایم. پیام را می‌نشانند جای پیام«آور». اکنون که ما این گفت‌وگو را می‌خوانیم می‌توانیم سؤال را تکرار کنیم: پس از کجا دانستید که این پیام‌ها از سوی خانه‌دار این جهان است؟![۱] این آیه و این آرام‌یافتگی غریب، سال‌ها گوشه‌ی ذهن من بود تا آن‌که رمضان امسال آیه‌ی دیگری نگاهم را ربود…

«وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ يُؤْمِنُونَ بِهِ (۶:۹۲)»

این‌جا از برگردان «الآخرة» به فارسی چشم می‌پوشم. ولی همه‌ی ما می‌دانیم که «الآخرة»، هر چه باشد، یکی از مهم‌ترین استوانه‌های پیام ادیان ابراهیمی است. آیه اما وارونه در این باره سخن می‌گوید. نمی‌گوید کسی که به تو یا به قرآن یا به خدا آرام یافته باشد، ناگزیر باید به «الآخرة» نیز آرام یابد. آیه می‌گوید آنان که پیشاپیش به «الآخرة» آرام یافته‌اند به قرآن نیز آرام می‌یابند! آخر چگونه ممکن است؟! این آیه مرا گیج کرد. چگونه می‌توان پیش از قرآن آرام‌یافته به «الآخرة» بود؟! «الآخرة» چیست و چگونه می‌تواند پیشادینی خوانده شود؟! این دوباره مرا بازگرداند به آیه‌ی پیش. آنان که به پیام‌های او آرام گرفته بودند، گویی پیشاپیش خودشان آشنای آن پیام‌ها بودند. پس هنگامی که ازشان پرسیدند شما از کجا می‌دانید که او پیام‌آور خانه‌دار جهان است آنان از پیام‌«آور» می‌گذرند و به درون‌مایه‌ی آشنای پیام تکیه می‌کنند. می‌گویند برای ما روشن است که این پیام آن جهان‌دار است. حال، پیام‌«آور» هر کس که می‌خواهد باشد.

«وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا ۗ قُلْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ ‎(۷:۲۸)»

این آشنایی «آرام‌دهندگان- مؤمنون» با پیام خانه‌دار جهان چنان نزدیک و چهره‌به‌چهره است که در این آیه گروهی که به روشنی فروشندگان ادیان ابراهیمی‌اند، می‌خواهند پلیدی‌هایی را به نام خدای ادیان ابراهیمی بفروشند اما قرآن همه‌ی ادعاهای آن‌ها را بی‌پاسخ می‌گذارد و از روی همه‌ی شواهد و میراث و دودمانی که دست‌وپا کرده‌اند می‌پرد و ناگهان می‌گوید این سخن دوست ما نیست. به همین سادگی، این سخن او نیست. ما او را می‌شناسیم و محال است او چنین سخنی را بگوید.

شگفت‌انگیز نیست؟ قرآن تبار سخن را نه سلبا و نه ایجابا سنجه‌ی خدایی بودن آن نمی‌داند. یک سخن، جدا از تبارش، به‌روشنی یا خدایی است و یا خدایی نیست؛ حال تبارش هر چه می‌خواهد باشد و در هر کتاب و میراثی که می‌خواهد دیده شده باشد یا دیده نشده باشد!

برگردیم به نبرد آغاز یادداشت. قرآن سخن خداست یا سخن پیام‌بر(ص)؟! گویی قرآن خود می‌گوید: حالا چه اهمیتی دارد؟! اگر شما لحن و پیام و گرمای آشنایی در این کتاب می‌یابید، خوشا شما که آشنایانید و اگر نه، باور به این‌که این پیام نا آشنا و ناخوانا از خانه‌دار جهان رسیده است مگر چیزی جز گیجی به شما می‌افزاید؟ پیامی نا آشنا و پرسش‌بار از کسی نا آشنا و دور به چه کار کدام کس می‌آید؟

سنگین است نه؟ از روزی که در رمضان آیه‌ی میانی را شنیده‌ام، دارم از خودم می‌پرسم آن کدام معنای پیشادینی «الآخرة» است، آن کدام معنای پیشادینی دین است که پیش‌نیاز آرام یافتن به قرآن است؟!

#قرآن #semantics #سوره_اعراف #سوره_انعام #قرائت_پذیری #ریشه #أ_خ_ر #ر_ب_ب

[۱] میان «الرّب» و «ربّه» جدایشی هست که من در این یادداشت از آن آسان گذشته‌ام. «الرّب» خانه‌دار جهان است اما «ربّه» جهان‌دار ویژه‌ی یک تن است؛ جهان‌داری که هر یک از ما خود را به او می‌سپاریم و رفتارهایمان را با پنداری که از او در درونمان داریم می‌چینیم.

www.tgoop.com/quranicfragments/346

3.42K viewsedited  Apr 25, 2024 at 19:08

قرآن سخن کیست؟ حالا چه اهمیتی دارد!

در دهه‌های گذشته در ایران، یا به‌تر است بگویم در اندیشه و زبان ایرانی، نبردی گسترده در جریان بوده است میان آنان که می‌گویند قرآن سخن خداست و دیگرانی که باور دارند سخن پیام‌بر(ص) است. در این یادداشت من نمی‌خواهم پای خودم را به این نبرد باز کنم بلکه می‌خواهم درباره‌ی سه آیه‌ی قرآن سخن بگویم که نگاهم را ربوده‌اند و گویی این پرسش جنجالی را با این پاسخ به ریش‌خند گرفته‌اند که:«حالا چه اهمیتی دارد»؟! اما مبادا خیال کنید این پاسخ، کار را ساده می‌کند. این پاسخ کار را چنان سخت می‌کند که می‌توانیم ادعا کنیم همه‌ی آن نبردها ناخودآگاه برای گریز از این پاسخ سهمگین است.

«قَالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا مِن قَوْمِهِ لِلَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِمَنْ آمَنَ مِنْهُمْ أَتَعْلَمُونَ أَنَّ صَالِحًا مُّرْسَلٌ مِّن رَّبِّهِ ۚ قَالُوا إِنَّا بِمَا أُرْسِلَ بِهِ مُؤْمِنُونَ ‎(۷:۷۵)»

این آیه گفت‌وگوی شگفت‌آوری را باز می‌گوید. گروهی از «بیش‌جویان- مستکبرون» از «آرام‌دهندگان زبون‌پنداشته‌شده- مؤمنون من المستضعفین» می‌پرسند آیا یقین دارید «آن آشتی‌یافته- صالح» پیام‌آور «جهان‌دار خویش- ربّه» است؟ اما آنان به جای آن‌که بگویند آری، می‌گویند ما به پیام‌هایش آرام یافته‌ایم. پیام را می‌نشانند جای پیام«آور». اکنون که ما این گفت‌وگو را می‌خوانیم می‌توانیم سؤال را تکرار کنیم: پس از کجا دانستید که این پیام‌ها از سوی خانه‌دار این جهان است؟![۱] این آیه و این آرام‌یافتگی غریب، سال‌ها گوشه‌ی ذهن من بود تا آن‌که رمضان امسال آیه‌ی دیگری نگاهم را ربود…

«وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ يُؤْمِنُونَ بِهِ (۶:۹۲)»

این‌جا از برگردان «الآخرة» به فارسی چشم می‌پوشم. ولی همه‌ی ما می‌دانیم که «الآخرة»، هر چه باشد، یکی از مهم‌ترین استوانه‌های پیام ادیان ابراهیمی است. آیه اما وارونه در این باره سخن می‌گوید. نمی‌گوید کسی که به تو یا به قرآن یا به خدا آرام یافته باشد، ناگزیر باید به «الآخرة» نیز آرام یابد. آیه می‌گوید آنان که پیشاپیش به «الآخرة» آرام یافته‌اند به قرآن نیز آرام می‌یابند! آخر چگونه ممکن است؟! این آیه مرا گیج کرد. چگونه می‌توان پیش از قرآن آرام‌یافته به «الآخرة» بود؟! «الآخرة» چیست و چگونه می‌تواند پیشادینی خوانده شود؟! این دوباره مرا بازگرداند به آیه‌ی پیش. آنان که به پیام‌های او آرام گرفته بودند، گویی پیشاپیش خودشان آشنای آن پیام‌ها بودند. پس هنگامی که ازشان پرسیدند شما از کجا می‌دانید که او پیام‌آور خانه‌دار جهان است آنان از پیام‌«آور» می‌گذرند و به درون‌مایه‌ی آشنای پیام تکیه می‌کنند. می‌گویند برای ما روشن است که این پیام آن جهان‌دار است. حال، پیام‌«آور» هر کس که می‌خواهد باشد.

«وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا ۗ قُلْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ ‎(۷:۲۸)»

این آشنایی «آرام‌دهندگان- مؤمنون» با پیام خانه‌دار جهان چنان نزدیک و چهره‌به‌چهره است که در این آیه گروهی که به روشنی فروشندگان ادیان ابراهیمی‌اند، می‌خواهند پلیدی‌هایی را به نام خدای ادیان ابراهیمی بفروشند اما قرآن همه‌ی ادعاهای آن‌ها را بی‌پاسخ می‌گذارد و از روی همه‌ی شواهد و میراث و دودمانی که دست‌وپا کرده‌اند می‌پرد و ناگهان می‌گوید این سخن دوست ما نیست. به همین سادگی، این سخن او نیست. ما او را می‌شناسیم و محال است او چنین سخنی را بگوید.

شگفت‌انگیز نیست؟ قرآن تبار سخن را نه سلبا و نه ایجابا سنجه‌ی خدایی بودن آن نمی‌داند. یک سخن، جدا از تبارش، به‌روشنی یا خدایی است و یا خدایی نیست؛ حال تبارش هر چه می‌خواهد باشد و در هر کتاب و میراثی که می‌خواهد دیده شده باشد یا دیده نشده باشد!

برگردیم به نبرد آغاز یادداشت. قرآن سخن خداست یا سخن پیام‌بر(ص)؟! گویی قرآن خود می‌گوید: حالا چه اهمیتی دارد؟! اگر شما لحن و پیام و گرمای آشنایی در این کتاب می‌یابید، خوشا شما که آشنایانید و اگر نه، باور به این‌که این پیام نا آشنا و ناخوانا از خانه‌دار جهان رسیده است مگر چیزی جز گیجی به شما می‌افزاید؟ پیامی نا آشنا و پرسش‌بار از کسی نا آشنا و دور به چه کار کدام کس می‌آید؟

سنگین است نه؟ از روزی که در رمضان آیه‌ی میانی را شنیده‌ام، دارم از خودم می‌پرسم آن کدام معنای پیشادینی «الآخرة» است، آن کدام معنای پیشادینی دین است که پیش‌نیاز آرام یافتن به قرآن است؟!

#قرآن #semantics #سوره_اعراف #سوره_انعام #قرائت_پذیری #ریشه #أ_خ_ر #ر_ب_ب

[۱] میان «الرّب» و «ربّه» جدایشی هست که من در این یادداشت از آن آسان گذشته‌ام. «الرّب» خانه‌دار جهان است اما «ربّه» جهان‌دار ویژه‌ی یک تن است؛ جهان‌داری که هر یک از ما خود را به او می‌سپاریم و رفتارهایمان را با پنداری که از او در درونمان داریم می‌چینیم.

BY یادداشت‌های قرآنی