یادداشت‌های قرآنی

اسلام یا «نرم شدن»
درباره‌ی دگرسانی‌های «قرآن قدس»/ برگردان‌های کهن (۹)

۱- داشتم در نسخه‌ی جست‌وجوپذیر فرهنگ‌نامه‌ی قرآنی می‌گشتم که زدگی‌ها و افتادگی‌هایش را پیدا کنم. رسیدم به ریشه‌ی «س ل م». چیزی گریبانم را گرفت. نسخه‌ی شماره‌ی ۱ واژه‌ی «اسلام» را برگرندانده بود به نرم شدن! آمدم پایین و پایین و پایین‌تر. همه‌ی ۲۳ اسم و فعل از ریشه‌ی «س ل م» که برگردان نسخه‌ی شماره‌ی ۱ آن به دست ما رسیده، جز ۲ نمونه، به گونه‌هایی از نرم شدن برگشته‌اند. برای نمونه در آیه‌های ۳:۸۴ و ۶:۱۶۳ واژه‌ی «مسلمون» به نرم‌شداران برگشته است.

۲- آن دو نمونه که به شاخه‌هایی از نرم شدن برنگشته‌اند هر دو زیر واژه‌ی «مسلّمه» هستند که به اسپرده و رسته برگشته‌اند.

۳- همه‌ی بخش «س ل م» لسان العرب و فروق اللغویه‌ی عسکری را خواندم تا مگر سرنخی یا گزاره‌ای بیابم که چرا «س ل م» می‌تواند به نرمی برگردد اما چیزی نیافتم. اگر شما در واژه‌نامه‌های عربی به عربی چیزی یافتید، مهربانی می‌کنید اگر با من هم در میان بگذارید.

۴- هنگامی که آمدم این یادداشت را بنویسم و به فهرست نسخه‌های خطی فرهنگ‌نامه‌ی قرآنی برگشتم تازه پی بردم که نسخه‌ی ۱ همان «قرآن قدس» است. قرآنی که به‌تازگی، گمانم برای بار سوم، چاپ شده است و می‌توانید از این‌جا بخریدش. گرچه بسیار گران است.

۵- به سرم زد همه‌ی ریشه‌هایی را که «قرآن قدس» برای آن‌ها الگوی تازه‌ای برای برگردان به فارسی پیش می‌نهد، در یک یادداشت بیاورم. ۳۰۰ ریشه از ۱۵۰۰ ریشه را نگاه کردم و ۱۷ ریشه یافتم که برگردان‌هایشان در همه‌ی ۱۴۱ نسخه‌ی خطی دیگر مانندی ندارند. اما آرام آرام پشیمان شدم چون این ۱۷ نمونه تنها واژگانی تازه برای اندیشگانی همیشگی بودند نه مانند «نرم شدن» چشم‌اندازی سراسر تازه برای نگریستن به چیزی دیرینه. برای نمونه ۲۰ اسم و فعل با ریشه‌ی «ب ی ن» در قرآن قدس به دیده‌ور شدن یا دیده‌ور کردن برگردانده شده‌اند. این بسیار زیباست اما چشم‌انداز چندان دورتری از روشن شدن یا پدیدار شدن، که بارها در برگردان‌های دیگر آمده، به ما نمی‌بخشد.

۶- «قرآن قدس» شاید در پایان سده‌ی پنجم هجری و چند دهه پس از نخستین برگردان فراگیر قرآن به زبان فارسی در دربار نوح سامانی (آن‌چه امروز برگردان طبری می‌نامیمش) به انجام رسیده است اما به وارون سرگذشت همه‌ی برگردان‌های دیگر قرآن تا امروز (باور کنید درست تا همین امروز!) این برگردان ویراستی از برگردان طبری نیست و این بسیار شگفت‌آور است. بررسی‌ها نشان می‌دهد «قرآن قدس» در سیستان نوشته شده و همین دوری زمینی و نزدیکی زمانی کمک کرده است تا نگارندگان آن شاید این بخت را داشته‌اند که هرگز برگردان طبری را ندیده باشند. نادیدن برگردان طبری، این توان را به نگارندگان «قرآن قدس» بخشیده که خود بیاندیشند و «نهاده- سنت» و جهان خود را پایه بگذارند؛ جهان تازه و شاید گواراتری که در آن «اسلام» چیزی است مانند نرم شدن و مسلمانان نرم‌شدارانند.

#pragmatics #قرآن #ترجمه #ریشه #س_ل_م #برگردان_های_کهن #قرآن_قدس #ب_ي_ن #فرهنگنامه_قرآنی

www.tgoop.com/quranicfragments/323

2.67K viewsNov 15, 2023 at 20:54

اسلام یا «نرم شدن»
درباره‌ی دگرسانی‌های «قرآن قدس»/ برگردان‌های کهن (۹)

۱- داشتم در نسخه‌ی جست‌وجوپذیر فرهنگ‌نامه‌ی قرآنی می‌گشتم که زدگی‌ها و افتادگی‌هایش را پیدا کنم. رسیدم به ریشه‌ی «س ل م». چیزی گریبانم را گرفت. نسخه‌ی شماره‌ی ۱ واژه‌ی «اسلام» را برگرندانده بود به نرم شدن! آمدم پایین و پایین و پایین‌تر. همه‌ی ۲۳ اسم و فعل از ریشه‌ی «س ل م» که برگردان نسخه‌ی شماره‌ی ۱ آن به دست ما رسیده، جز ۲ نمونه، به گونه‌هایی از نرم شدن برگشته‌اند. برای نمونه در آیه‌های ۳:۸۴ و ۶:۱۶۳ واژه‌ی «مسلمون» به نرم‌شداران برگشته است.

۲- آن دو نمونه که به شاخه‌هایی از نرم شدن برنگشته‌اند هر دو زیر واژه‌ی «مسلّمه» هستند که به اسپرده و رسته برگشته‌اند.

۳- همه‌ی بخش «س ل م» لسان العرب و فروق اللغویه‌ی عسکری را خواندم تا مگر سرنخی یا گزاره‌ای بیابم که چرا «س ل م» می‌تواند به نرمی برگردد اما چیزی نیافتم. اگر شما در واژه‌نامه‌های عربی به عربی چیزی یافتید، مهربانی می‌کنید اگر با من هم در میان بگذارید.

۴- هنگامی که آمدم این یادداشت را بنویسم و به فهرست نسخه‌های خطی فرهنگ‌نامه‌ی قرآنی برگشتم تازه پی بردم که نسخه‌ی ۱ همان «قرآن قدس» است. قرآنی که به‌تازگی، گمانم برای بار سوم، چاپ شده است و می‌توانید از این‌جا بخریدش. گرچه بسیار گران است.

۵- به سرم زد همه‌ی ریشه‌هایی را که «قرآن قدس» برای آن‌ها الگوی تازه‌ای برای برگردان به فارسی پیش می‌نهد، در یک یادداشت بیاورم. ۳۰۰ ریشه از ۱۵۰۰ ریشه را نگاه کردم و ۱۷ ریشه یافتم که برگردان‌هایشان در همه‌ی ۱۴۱ نسخه‌ی خطی دیگر مانندی ندارند. اما آرام آرام پشیمان شدم چون این ۱۷ نمونه تنها واژگانی تازه برای اندیشگانی همیشگی بودند نه مانند «نرم شدن» چشم‌اندازی سراسر تازه برای نگریستن به چیزی دیرینه. برای نمونه ۲۰ اسم و فعل با ریشه‌ی «ب ی ن» در قرآن قدس به دیده‌ور شدن یا دیده‌ور کردن برگردانده شده‌اند. این بسیار زیباست اما چشم‌انداز چندان دورتری از روشن شدن یا پدیدار شدن، که بارها در برگردان‌های دیگر آمده، به ما نمی‌بخشد.

۶- «قرآن قدس» شاید در پایان سده‌ی پنجم هجری و چند دهه پس از نخستین برگردان فراگیر قرآن به زبان فارسی در دربار نوح سامانی (آن‌چه امروز برگردان طبری می‌نامیمش) به انجام رسیده است اما به وارون سرگذشت همه‌ی برگردان‌های دیگر قرآن تا امروز (باور کنید درست تا همین امروز!) این برگردان ویراستی از برگردان طبری نیست و این بسیار شگفت‌آور است. بررسی‌ها نشان می‌دهد «قرآن قدس» در سیستان نوشته شده و همین دوری زمینی و نزدیکی زمانی کمک کرده است تا نگارندگان آن شاید این بخت را داشته‌اند که هرگز برگردان طبری را ندیده باشند. نادیدن برگردان طبری، این توان را به نگارندگان «قرآن قدس» بخشیده که خود بیاندیشند و «نهاده- سنت» و جهان خود را پایه بگذارند؛ جهان تازه و شاید گواراتری که در آن «اسلام» چیزی است مانند نرم شدن و مسلمانان نرم‌شدارانند.

#pragmatics #قرآن #ترجمه #ریشه #س_ل_م #برگردان_های_کهن #قرآن_قدس #ب_ي_ن #فرهنگنامه_قرآنی

BY یادداشت‌های قرآنی