tgoop.com/payeshemohitzist/11320
Last Update:
🔻یادداشت چهل و یکم
▫️کانون‌های داخلی گردوغبار حاصل توسعهٔ ناپایدار
▫️پدیدهٔ گردوغبار از اواسط دههٔ ۱۳۸۰ شمسی در کشور شدت گرفت. هرچند به‌دلیل قرارگیری ایران در کمربند خشک کرهٔ زمین، بخش‌هایی از کشور ما به‌طور پیوسته با آثار فرسایش بادی و گردوغبار با منشأ داخلی یا خارجی مواجه بود، ولی وقوع خشکسالی‌ها و تغییر شرایط اقلیمی و مهمتر از آن عوامل انسان‌ساخت مانند تغییر در رژیم هیدرولوژیکی و مدیریت ناصحیح منابع آب، خاک، پوشش گیاهی و بهره‌برداری ناپایدار، موجب تشدید پدیدهٔ گردوغبار در کشور در دو دههٔ گذشته شده است.
▫️طی چند هفتهٔ اخیر، تهران و تعدادی از شهرهای بزرگ کشور با پدیدهٔ گردوغبار مواجه بوده‌اند که «کانون‌های داخلی» منشأ این رخداد شناسایی شده‌اند. خوب است دربارهٔ چگونگی تشکیل و گسترش کانون اصلی گردوغبار این روزهای تهران یعنی «تالاب صالحیه» که در حدفاصل استان‌های البرز و قزوین واقع است صحبت کنیم:
▫️تالاب صالحیه در اوایل دههٔ ۱۳۸۰، یک ناحیهٔ مرطوب محسوب می‌شد. سطح آب زیرزمینی در این منطقه بالا بود و پوشش گیاهی نسبتاً مناسب، به‌ویژه گونه‌های مقاوم به شوری در آنجا وجود داشت. به‌دلیل وجود زمین‌های کشاورزی در اطراف این منطقه از جمله نظرآباد، بوئین‌زهرا، آبیک و اشتهارد و نگرانی از شور شدن خاک‌های زراعی به‌واسطهٔ بالا بودن تراز آب‌های زیرزمینی، جهاد کشاورزی در آن زمان، اقدام به اجرای یک سیستم زهکشی وسیع کرد.
▫️این زهکش در سال‌های ۸۴ و ۸۵ گسترده‌تر شد و برای جلوگیری از تخریب زمین‌های کشاورزی در نهایت، زهکش به رودخانهٔ شور در محدودهٔ اشتهارد رسید.
▫️اجرای این زهکش، به‌رغم اهداف توسعهٔ کشاورزی پیامدهای اکولوژیکی نامطلوبی به‌دنبال داشت. این زهکش در مسیر پخش طبیعی سیلاب‌ها ایجاد شد و همین مسأله باعث قطع جریان‌های هیدرولوژیکی فصلی شد؛ جریان‌هایی که تا پیش از آن باعث تغذیهٔ آبخوان‌ها و آبیاری طبیعی منطقه و دشت می‌شدند. همچنین زهکش باعث تخلیهٔ آب زیرزمینی و افت شدید سطح آن شد. از سوی دیگر در همان بازهٔ زمانی، چرای شتر به‌طور بی‌رویه در منطقه شدت گرفت و گونه‌های گیاهی باقی‌مانده، که عمدتاً بوته‌ای بودند، به‌دلیل این چرای مفرط حذف شدند و در نتیجه منطقه‌ای بیابانی، وسیع، خشک و بدون پوشش گیاهی شکل گرفت. اکنون این بیابان به‌وضوح از جادهٔ قزوین به‌سمت کرج و تهران قابل رؤیت است.
▫️درحقیقت غلبهٔ سیاستگذاری‌های توسعه‌ای ناپایدار در طول دو دهه موجب شد که این تالاب به یکی از کانون‌های مهم گردوغبار تبدیل شود و در شرایط کم‌بارشی و تشدید خشکسالی علاوه‌بر مناطق پیرامونی، کیفیت هوای کلانشهرهای تهران و کرج را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهد.
▫️لازم به توضیح است که دبیرخانهٔ ستاد ملی مقابله با گردوغبار در این‌باره مطالعات جامعی انجام داده است. منشأ دقیق گردوغبار، سازوکارهای تأثیرگذار از جمله نقش زهکش‌ها، چرای بی‌رویه و حتی ساختار جریان باد بررسی و تحلیل شده‌اند. همچنین وظایف دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و سایر دستگاه‌ها مشخص و به آنها ابلاغ شده است. برای مثال، وزارت نیرو باید حقابهٔ تالاب را تأمین کند و جهاد کشاورزی اقدام به اصلاح یا حذف زهکش‌ها کند و چرای دام را نیز در منطقه مدیریت کند.
▫️هرچند در مواجهه با شرایط بحرانی نیازمند اقداماتی عاجل هستیم ولی برنامه‌ها برای مهار کانون‌های گردوغبار باید در طول زمان و با همکاری بین‌بخشی میان دستگاه‌های متولی صورت پذیرد. همسویی سیاستگذاران، آگاه‌سازی عمومی و همکاری جوامع محلی، سمن‌ها و رسانه‌ها می‌تواند در هر سه لایه اقدامات فوری، میان‌مدت و بلندمدت مدیریت پدیدهٔ گردوغبار بسیار اثرگذار باشد.
▫️برای اطلاعات بیشتر گزارش تحلیلی پدیدهٔ گردوغبار اخیر که توسط ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت پدیدهٔ گردوغبار معاونت انسانی سازمان حفاظت محیط زیست تهیه شده، در پیوست این نوشتار قابل دسترس است.
منبع: روزنامه اعتماد
@payeshemohitzist
BY یادداشت‌های شینا انصاری
Share with your friend now:
tgoop.com/payeshemohitzist/11320