Orif Tolib

Қараб: вергул керакми ёки йўқ?

-б, -иб қўшимчали ҳар қандай феълдан кейин вергул қўйилавермаслиги ҳақида олдин ёзган эдим. Шундай қўшимчали қараб сўзи билан вергул ишлатишда ҳам хатоликлар, чалкашликлар тез-тез кўзга ташланиб туради. Вергул қўйиш-қўймасликни бизга мазмун аниқлаб беради.

Вергул керак эмас:

1️⃣ Қараб сўзи ўзидан кейин келаётган феълни мазмунан тўлдириб, изоҳлаб келса, иш-ҳаракат бир пайтда содир бўлса:

У менга қараб гапирар эди. ➡️ У менга қараган ҳолатда гапирар эди.

Ўзбек ойим эрига анқайганча қараб турар эди. ➡️ Қараб ва туриб битта мазмунни ифодалаяпти. Иш-ҳаракат бир пайтда содир бўляпти.

2️⃣ Қараб сўзи кўмакчи вазифасини бажарса. Бунда у нисбат, қиёс, макон, йўналиш каби муносабатларни билдиради. Нисбат ва қиёс маъносида келганда кўра, асосан сўзларига, йўналиш маъносини билдирганда томон, томонга, сари сўзиларига маънодош бўлади:

Шароитга қараб иш тут. Даромадни қилинган меҳнатга қараб тақсимла. ➡️ Шароитга кўра иш тут. Даромадни қилинган меҳнатга асосан тақсимла.

Қишлоққа қараб кетди. Тўғрига қараб улоқтирди. ➡️ Қишлоқ томонга кетди. Тўғрига улоқтирди.

3️⃣ Иборалар таркибида келганда:

Оғзингга қараб гапир.

Бу худди биринчи қоидага ўхшайди. Бу ерда ҳам битта иш-ҳаракат ҳақида сўз боряпти.

Вергул керак:

Агар бирдан ортиқ, кетма-кет, алоҳида иш-ҳаракат назарда тутилса:

У олдин ойнага қараб, сўнг деразага кўз ташлади.

Лекин бундай жумлалар кам учрайди. Қараб сўзи деярли вергулсиз ишлатилади.

📌 Демак:

Уйга қараб кетди, дўстига қараб гапирди, умри йўл қараб ўтди, олдин китобга қараб, кейин жавоб берди ✅

Уйга қараб, кетди, дўстига қараб, гапирди, умри йўл қараб, ўтди, олдин китобга қараб кейин жавоб берди ❌

@oriftolib

www.tgoop.com/oriftolib/1584

3.03K viewsJun 18, 2021 at 08:00

Қараб: вергул керакми ёки йўқ?

-б, -иб қўшимчали ҳар қандай феълдан кейин вергул қўйилавермаслиги ҳақида олдин ёзган эдим. Шундай қўшимчали қараб сўзи билан вергул ишлатишда ҳам хатоликлар, чалкашликлар тез-тез кўзга ташланиб туради. Вергул қўйиш-қўймасликни бизга мазмун аниқлаб беради.

Вергул керак эмас:

1️⃣ Қараб сўзи ўзидан кейин келаётган феълни мазмунан тўлдириб, изоҳлаб келса, иш-ҳаракат бир пайтда содир бўлса:

У менга қараб гапирар эди. ➡️ У менга қараган ҳолатда гапирар эди.

Ўзбек ойим эрига анқайганча қараб турар эди. ➡️ Қараб ва туриб битта мазмунни ифодалаяпти. Иш-ҳаракат бир пайтда содир бўляпти.

2️⃣ Қараб сўзи кўмакчи вазифасини бажарса. Бунда у нисбат, қиёс, макон, йўналиш каби муносабатларни билдиради. Нисбат ва қиёс маъносида келганда кўра, асосан сўзларига, йўналиш маъносини билдирганда томон, томонга, сари сўзиларига маънодош бўлади:

Шароитга қараб иш тут. Даромадни қилинган меҳнатга қараб тақсимла. ➡️ Шароитга кўра иш тут. Даромадни қилинган меҳнатга асосан тақсимла.

Қишлоққа қараб кетди. Тўғрига қараб улоқтирди. ➡️ Қишлоқ томонга кетди. Тўғрига улоқтирди.

3️⃣ Иборалар таркибида келганда:

Оғзингга қараб гапир.

Бу худди биринчи қоидага ўхшайди. Бу ерда ҳам битта иш-ҳаракат ҳақида сўз боряпти.

Вергул керак:

Агар бирдан ортиқ, кетма-кет, алоҳида иш-ҳаракат назарда тутилса:

У олдин ойнага қараб, сўнг деразага кўз ташлади.

Лекин бундай жумлалар кам учрайди. Қараб сўзи деярли вергулсиз ишлатилади.

📌 Демак:

Уйга қараб кетди, дўстига қараб гапирди, умри йўл қараб ўтди, олдин китобга қараб, кейин жавоб берди ✅

Уйга қараб, кетди, дўстига қараб, гапирди, умри йўл қараб, ўтди, олдин китобга қараб кейин жавоб берди ❌

@oriftolib

BY Orif Tolib