Orif Tolib

Нафар ва -та

Нафар сўзи араб тилидан кирган, аслиятда бир неча киши; бир киши маъноларини англатади.

Ўзбек тилида нумератив, яъни ҳисобни англатувчи сўз саналади ва фақат шахс-кишини билдирувчи сўзлар билан қўлланади, адад маъносини англатади:

Ёнига тўрт нафар ясовул олиб, Султонали йўлга тушди.
А. Қодирий, Меҳробдан чаён.

Нафар сўзи фақат шахсни англатувчи сўзлар билан қўлланади. Жонли ва жонсиз нарсаларни билдирувчи бошқа сўзлар билан ишлатиш хатодир:

Беш нафар китоб, тўрт нафар бузоқ, ўн нафар терак ❌

Бундай ўринларда -та қўшимчасидан фойдаланиш керак. -та қўшимчаси билан келган саноқ сонлар нарсанинг миқдорини доналаб санаш йўли билан кўрсатади:

Бешта китоб, тўртта бузоқ, ўнта терак. ✅

-та қўшимчасини шахсни билдирувчи сўзлар билан қўллаб бўлмайди деган янглиш тушунча анча кенг тарқалган. Бу – мутлақо хато. Айланиб-ўргилиб нафар сўзини ишлатавериш услубий хатолик ва ғализликларни келтириб чиқаради. Нафар сўзи ўрнида бемалол -та қўшимчасини ишлатиш мумкин:

Беш нафар ўқитувчи, олти нафар одам, ўн нафар текширувчи ✅
Бешта ўқитувчи, олтита одам, ўнта текширувчи ✅

Киши сўзи билан эса нафар сўзини ҳам, -та қўшимчасини ҳам ишлатмаган маъқул:

Ўн киши, йигирма киши, эллик киши, юз киши, минг киши ✅

-та қўшимчасини олган сонлар каби таркибида -та қўшимчаси бўлган нечта? сўроқ олмоши ҳам шахсни билдирувчи сўзлар билан қўллана олади: бир нечта одам, бир нечта спортчи.

– Наҳорги ошга нечта одам айтдинг?
– Ўттизта. Ундан ошиғига рухсат йўқ экан.

-та қўшимчасини шахсни билдирувчи сўзлар билан ишлатиш ўзбек тили табиатига хос. Унинг ўрнида ҳамиша нафар сўзини ишлатиш ёки шуни талаб қилиш тил табиатига тескари боришдир.

👉 Тўлиқ ўқиш

@oriftolib

👍4

www.tgoop.com/oriftolib/1481

2.44K viewsedited  May 24, 2021 at 10:00

Нафар ва -та

Нафар сўзи араб тилидан кирган, аслиятда бир неча киши; бир киши маъноларини англатади.

Ўзбек тилида нумератив, яъни ҳисобни англатувчи сўз саналади ва фақат шахс-кишини билдирувчи сўзлар билан қўлланади, адад маъносини англатади:

Ёнига тўрт нафар ясовул олиб, Султонали йўлга тушди.
А. Қодирий, Меҳробдан чаён.

Нафар сўзи фақат шахсни англатувчи сўзлар билан қўлланади. Жонли ва жонсиз нарсаларни билдирувчи бошқа сўзлар билан ишлатиш хатодир:

Беш нафар китоб, тўрт нафар бузоқ, ўн нафар терак ❌

Бундай ўринларда -та қўшимчасидан фойдаланиш керак. -та қўшимчаси билан келган саноқ сонлар нарсанинг миқдорини доналаб санаш йўли билан кўрсатади:

Бешта китоб, тўртта бузоқ, ўнта терак. ✅

-та қўшимчасини шахсни билдирувчи сўзлар билан қўллаб бўлмайди деган янглиш тушунча анча кенг тарқалган. Бу – мутлақо хато. Айланиб-ўргилиб нафар сўзини ишлатавериш услубий хатолик ва ғализликларни келтириб чиқаради. Нафар сўзи ўрнида бемалол -та қўшимчасини ишлатиш мумкин:

Беш нафар ўқитувчи, олти нафар одам, ўн нафар текширувчи ✅
Бешта ўқитувчи, олтита одам, ўнта текширувчи ✅

Киши сўзи билан эса нафар сўзини ҳам, -та қўшимчасини ҳам ишлатмаган маъқул:

Ўн киши, йигирма киши, эллик киши, юз киши, минг киши ✅

-та қўшимчасини олган сонлар каби таркибида -та қўшимчаси бўлган нечта? сўроқ олмоши ҳам шахсни билдирувчи сўзлар билан қўллана олади: бир нечта одам, бир нечта спортчи.

– Наҳорги ошга нечта одам айтдинг?
– Ўттизта. Ундан ошиғига рухсат йўқ экан.

-та қўшимчасини шахсни билдирувчи сўзлар билан ишлатиш ўзбек тили табиатига хос. Унинг ўрнида ҳамиша нафар сўзини ишлатиш ёки шуни талаб қилиш тил табиатига тескари боришдир.

👉 Тўлиқ ўқиш

@oriftolib

BY Orif Tolib