محمود شفیعی

🔰نظريه اباحه: تاملی در نتایج فقهی-سیاسی

✍اباحه در گفتمان ديني شيعه با سه رويكرد فقهي، اصول فقهي و كلامي مورد مطالعه قرار گرفته است. در بحث كنوني در صدد تحليل اباحه كلامي، در مقابل حظر در رويكرد معتزلي، هستيم. اباحه در اين معنا مورد قبول اكثريت علماي شيعه در كلام و، به تبع، در فقه قرار گرفته است. اباحه در كلام، بحثي درباره كار تشريعي خداوند است. در اين چارچوب، مساله اين است كه شارع متعال در هنگام تشريع احكام در لوح محفوظ الهي، آزاد بودن از تكليف را براي انسان مقرر فرموده است؛ يا برعكس، اراده تشريعي خداوند اين بوده است كه انسان¬ همه¬جا تكليف دارد و تكليف نداشتن در موارد محدودي است كه هر كدام به طور مشخص از سوي خدا تشريع شده و در نهايت از سوي پيامبر ص به دست بشر رسيده است. نظريه اباحه مي¬خواهد صورت اول و نظريه حظر مي¬خواهد صورت دوم را اثبات کند.
✍نظريه اباحه پيامدهاي مهم فقهي-سياسي در پي دارد. پذيرش اباحه ميدان فراخي پيش¬روي انسان همچون كنش¬گري تاريخي-اجتماعي مي¬گشايد. با اين نظريه، دو قلمرو شرع (مجموعه¬اي از احكام الزامي پيشين الهي) و قلمرو عرف (مجموعه¬اي از تجربه¬هاي تاريخي-اجتماعي عملي و نظري به مثابه محصول اراده آزاد بشر) شكل خواهد گرفت كه در تعامل باهمديگر، جامعه¬اي مشابه و در عين حال متفاوت از ديگر جوامع را به وجود خواهد آورد. انسان با تكيه بر اين نظريه، خواهد توانست با اِعمال اراده آزاد در گستره بي¬انتهاي تاريخي-اجتماعي، رقم زننده مشروع سرنوشت خود از زواياي گوناگون سياسي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و ديگر حوزه¬هاي خرد و كلان گردد. از آنجا كه اراده بشر غيرقابل پيش-بيني است، انسان به شكل پسيني و سيال، با اراده¬هاي فردي و اجتماعي، آينده¬اي بهتر از گذشته و مدام به شكل مشروع نوشونده را رقم خواهد زد. با اين ديدگاه، براي استفاده از تجربه¬هاي جديد بشري در هر نقطه¬اي از جهان، در همه حوزه¬هاي زندگي، نه تنها مانعي پيشيني از سوي شرع وجود نخواهد داشت، كه تعامل با تمدن جديد و قرار گرفتن در ميدان جاذبه آن و دانش¬هاي جديد، تا جايي كه ناقض احكام الزامي پيشيني موجود در قلمرو شرع نباشد، مورد تاييد دين قرار خواهد گرفت.
✍نظريه اباحه مي¬تواند با گستراندن انواع آزادي¬هاي سياسي، هرگونه نگاه بدبينانه به پندارها، گفتارها و كردارهاي گوناگون انسان در جامعه را مهار كند و خوش¬بيني به كنش انساني را موجه سازد. در مقابل، پذيرش نظريه حظر و شكل¬گيري ذهنيت حظرگرا، فراهم¬آورنده جامعه¬اي به غايت بسته و آلوده به انواع بدبيني¬ها، خشونت¬ها و شرارت¬ها بنام دين را در پي خواهد داشت. هم¬چنين ديدگاه حظر تساهل و تسامح در زندگي اجتماعي را بي¬رنگ خواهد ساخت و رواداري را از بين خواهد برد. دين سهله و سمحه به دين متصلب تبديل خواهد شد. به جاي سخت¬گير بودن در مقابل دشمنان دين و ملت، سخت¬گيري¬هاي زايد و زيان¬بخش در جامعه ايماني، جاي دوستي و مهرباني را پر خواهد كرد. شايد خشونت¬هاي شكل گرفته در تاريخ معتزله، بر خلاف شهرت آنان به عقل¬گرايي و مختار بودن انسان، شاهدي مناسب در اين زمينه باشد.
۲۴اردیبهشت ۱۴۰۴ شفیعی
@Mahmood_shafiee

www.tgoop.com/mahmood_shafiee/384

234 viewsedited  May 14 at 18:16

🔰نظريه اباحه: تاملی در نتایج فقهی-سیاسی

✍اباحه در گفتمان ديني شيعه با سه رويكرد فقهي، اصول فقهي و كلامي مورد مطالعه قرار گرفته است. در بحث كنوني در صدد تحليل اباحه كلامي، در مقابل حظر در رويكرد معتزلي، هستيم. اباحه در اين معنا مورد قبول اكثريت علماي شيعه در كلام و، به تبع، در فقه قرار گرفته است. اباحه در كلام، بحثي درباره كار تشريعي خداوند است. در اين چارچوب، مساله اين است كه شارع متعال در هنگام تشريع احكام در لوح محفوظ الهي، آزاد بودن از تكليف را براي انسان مقرر فرموده است؛ يا برعكس، اراده تشريعي خداوند اين بوده است كه انسان¬ همه¬جا تكليف دارد و تكليف نداشتن در موارد محدودي است كه هر كدام به طور مشخص از سوي خدا تشريع شده و در نهايت از سوي پيامبر ص به دست بشر رسيده است. نظريه اباحه مي¬خواهد صورت اول و نظريه حظر مي¬خواهد صورت دوم را اثبات کند.
✍نظريه اباحه پيامدهاي مهم فقهي-سياسي در پي دارد. پذيرش اباحه ميدان فراخي پيش¬روي انسان همچون كنش¬گري تاريخي-اجتماعي مي¬گشايد. با اين نظريه، دو قلمرو شرع (مجموعه¬اي از احكام الزامي پيشين الهي) و قلمرو عرف (مجموعه¬اي از تجربه¬هاي تاريخي-اجتماعي عملي و نظري به مثابه محصول اراده آزاد بشر) شكل خواهد گرفت كه در تعامل باهمديگر، جامعه¬اي مشابه و در عين حال متفاوت از ديگر جوامع را به وجود خواهد آورد. انسان با تكيه بر اين نظريه، خواهد توانست با اِعمال اراده آزاد در گستره بي¬انتهاي تاريخي-اجتماعي، رقم زننده مشروع سرنوشت خود از زواياي گوناگون سياسي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و ديگر حوزه¬هاي خرد و كلان گردد. از آنجا كه اراده بشر غيرقابل پيش-بيني است، انسان به شكل پسيني و سيال، با اراده¬هاي فردي و اجتماعي، آينده¬اي بهتر از گذشته و مدام به شكل مشروع نوشونده را رقم خواهد زد. با اين ديدگاه، براي استفاده از تجربه¬هاي جديد بشري در هر نقطه¬اي از جهان، در همه حوزه¬هاي زندگي، نه تنها مانعي پيشيني از سوي شرع وجود نخواهد داشت، كه تعامل با تمدن جديد و قرار گرفتن در ميدان جاذبه آن و دانش¬هاي جديد، تا جايي كه ناقض احكام الزامي پيشيني موجود در قلمرو شرع نباشد، مورد تاييد دين قرار خواهد گرفت.
✍نظريه اباحه مي¬تواند با گستراندن انواع آزادي¬هاي سياسي، هرگونه نگاه بدبينانه به پندارها، گفتارها و كردارهاي گوناگون انسان در جامعه را مهار كند و خوش¬بيني به كنش انساني را موجه سازد. در مقابل، پذيرش نظريه حظر و شكل¬گيري ذهنيت حظرگرا، فراهم¬آورنده جامعه¬اي به غايت بسته و آلوده به انواع بدبيني¬ها، خشونت¬ها و شرارت¬ها بنام دين را در پي خواهد داشت. هم¬چنين ديدگاه حظر تساهل و تسامح در زندگي اجتماعي را بي¬رنگ خواهد ساخت و رواداري را از بين خواهد برد. دين سهله و سمحه به دين متصلب تبديل خواهد شد. به جاي سخت¬گير بودن در مقابل دشمنان دين و ملت، سخت¬گيري¬هاي زايد و زيان¬بخش در جامعه ايماني، جاي دوستي و مهرباني را پر خواهد كرد. شايد خشونت¬هاي شكل گرفته در تاريخ معتزله، بر خلاف شهرت آنان به عقل¬گرايي و مختار بودن انسان، شاهدي مناسب در اين زمينه باشد.
۲۴اردیبهشت ۱۴۰۴ شفیعی
@Mahmood_shafiee

BY محمود شفیعی