🟡سیلان هیجانی در اختلال ADHD تجربه‌ای فراتر از خشم

نویسنده: برگرفته از مقاله دکتر اوچه، منتشرشده در Psychology Today ژوئیه ۲۰۲۵

#اختلال_نارسایی_توجه_بیش‌فعالی تنها یک چالش رفتاری یا تحصیلی نیست بلکه در بسیاری از موارد، شامل آشفتگی‌های هیجانی نیز می‌شود که کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. یکی از پدیده‌های پررنگ در میان افراد دارای ADHD، سیلان هیجانی (Emotional Flooding) است واکنشی عصبی - زیستی که در آن هیجانات به‌گونه‌ای شدید، ناگهانی و فراگیر بروز می‌کنند.

🟢سیلان هیجانی صرفا بروز خشم نیست بلکه طیفی از احساسات نظیر ترس، شرم، اضطراب، ناامیدی یا درماندگی را در برمی‌گیرد که گاه با شدتی غیرقابل‌مهار ظاهر می‌شوند. این واکنش‌ها، برخلاف برخی برداشت‌های رایج، نشانه ضعف شخصیتی یا ناتوانی در «کنترل خود» نیستند، بلکه حاصل تفاوت‌های واقعی در ساختار و عملکرد مغز افراد مبتلا به ADHD هستند.

🔴تحقیقات نشان داده‌اند که تنظیم هیجان در مغز افراد با #ADHD دچار اختلال است به‌ویژه در تعامل میان نواحی مختلف مغزی که مسئول پردازش هیجانات و مهار آن‌ها هستند:

● کاهش فعالیت قشر پیش‌پیشانی Prefrontal Cortex
این بخش از مغز نقش مهمی در تصمیم‌گیری منطقی، کنترل تکانه و تنظیم پاسخ‌های هیجانی دارد. در ADHD، فعالیت ناکافی این ناحیه باعث کاهش توانایی مغز در «مهار» واکنش‌های احساسی می‌شود.

● فعالیت بیش‌ازحد آمیگدال Amygdala
آمیگدال، ساختاری بادامی‌شکل در مغز، مسئول پردازش تهدید و برانگیختگی هیجانی است. در ADHD، این ساختار نسبت به محرک‌های استرس‌زا واکنش‌پذیرتر از حد معمول عمل می‌کند و به آسانی "هشدار قرمز" فعال می‌کند حتی  برای موقعیت‌های نسبتا بی‌خطر.

● ازدحام شناختی Cognitive Overload
در بسیاری از موقعیت‌ها، مغز فرد مبتلا به ADHD با حجم بالایی از ورودی‌های محیطی (صدا، نور، تماس‌های اجتماعی، افکار مزاحم) مواجه است. این انباشت ذهنی منجر به اشباع ظرفیت پردازش می‌شود، و در نتیجه، مدیریت هیجانات به‌سختی ممکن خواهد بود.

🟡نشانه‌های سیلان هیجانی: از آشفتگی تا
خاموشی
تجربهٔ #سیلان_هیجانی در ADHD می‌تواند خود را به شکل‌های گوناگونی بروز دهد، از علائم جسمانی گرفته تا واکنش‌های رفتاری

● علائم فیزیولوژیکی: تپش قلب، تنفس سریع، فشار در قفسهٔ سینه، تعریق، لرزش
● واکنش‌های رفتاری:

انفجار هیجانی (Meltdown): فریاد، گریه، پرخاش

منجمد شدن (Shutdown): سکوت، کناره‌گیری، قطع ارتباط
● پیامدهای اجتماعی: قضاوت اشتباه اطرافیان (مثلاً «زیاده‌روی» یا «بی‌منطقی») که منجر به افزایش شرم، گناه یا انزوا می‌شود.

🟡محرک‌های شایع سیلان هیجانی

انتقاد، تغییر ناگهانی برنامه، تداخل چند وظیفه، فشار زمانی، خستگی یا کم‌خوابی از رایج‌ترین عوامل برانگیزانندهٔ سیلان هیجانی هستند.

سه‌مرحلهٔ مدیریت: پیشگیری، مداخله، بازسازی

۱. پیشگیری هدفمند: شناسایی محرک‌ها، برنامه‌ریزی برای استراحت، کاهش محرک‌های محیطی، و استفاده از ابزارهای ساختاری.
۲. مداخله هنگام بحران: تکنیک توقف اضطراری («من نیاز به زمان دارم»)، تنفس ۴-۷-۸، تحریک حواس برای بازگردانی توجه به لحظهٔ حال.
۳. بازسازی پس از بحران: گفت‌وگوی غیرقضاوتی، عذرخواهی همراه با توضیح، و طراحی راهکارهای خانوادگی برای مقابلهٔ آینده.

🔘نکتهٔ کلیدی: تفاوت عصبی، نه نقص شخصیتی
سیلان هیجانی در ADHD، یک واکنش زیستی غیرارادی‌ست نه یک انتخاب. جملاتی مثل «آرام باش» یا «زیادی حساس شدی»، تنها بحران را تشدید می‌کنند. پذیرش این واقعیت توسط اطرافیان، بنیان همدلی، کاهش شرم و تقویت سلامت روانی است.

🟢جمع‌بندی
سیلان هیجانی در ADHD، تجربه‌ای پیچیده و چندلایه است که ریشه در تفاوت‌های ساختاری و کارکردی مغز دارد. مدیریت مؤثر آن نیازمند ترکیبی از آگاهی عصبی، راهبردهای عملی و همدلی اجتماعی‌ست. زمانی‌که درک کنیم این واکنش‌ها نتیجهٔ انتخاب فرد نیستند، بلکه بخشی از وضعیت عصبی اوست، می‌توانیم قدم‌های مؤثرتری برای حمایت، درک، و ساختن فضایی امن‌تر برای زیستن برداریم.

✨ تهیه شده در +Think