سِکانسِ رَوان🧠

📝نقدی بر گفتمان عرفانی از منظر تاریخی_ روان شناختی تاریخ آیین‌های عرفانی گواهی است بر قدمتی چند هزار ساله که ریشه‌های آن را می‌توان در آیین‌های پارمنیدسی، هراکلیتوسی، فیثاغورثی، هستیایی، دیونیزوسی، میترائیسم، هرمسی، کابالیسم و بسیاری دیگر یافت. با این‌که…

📝

نقدی بر گسترش گفتمان عرفانی و خطرات پنهان آن در عصر حاضر

امروزه، شیادان و کاسبان عرفان با سوءاستفاده از تمایلات معنوی انسان‌ها، به ترویج باورهایی می‌پردازند که اغلب خِرَدگریز و بی‌پایه هستند.

این افراد، با پناه بردن به تجربه‌های شخصی و غیرقابل انتقال، از پاسخ‌گویی به نقدها و پرسش‌های منطقی طفره می‌روند و در عین حال، از منافع مادی و نفوذ اجتماعی بهره‌مند می‌شوند.

آن‌ها ادعا می‌کنند که منیت دشمن آدمی است و باید از آن رهایی یافت؛ اما این ادعا خود جای بحث دارد.

تلاش برای اثبات درستی دیدگاه خود و نپذیرفتن نقدهای منطقی، آیا خود نقض این اصل نیست؟(منیت دشمن آدمیست!!!)

اگر یک آیین یا باور آن‌چنان شکننده باشد که نیازمند محافظت به هر وسیله‌ی ممکن باشد و نتوان آن را در معرض نقد و بررسی قرار داد، آیا این نشان از ضعف ذاتی آن نیست؟

همان‌طور که اشاره کردم، عرفان ذاتاً دیونیزوسی است، نه آپولونی.

دیونیزوس نماد شور، احساس و جنبه‌های غریزی انسان است، در حالی‌که آپولون نماینده‌ی خِرَد، منطق و نظم است.

فریدریش نیچه، فیلسوف برجسته آلمانی، در کتاب « زایش تراژدی» به اهمیت این دوگانگی اشاره می‌کند و معتقد است که ترکیب این دو نیرو، اوج هنر و خلاقیت انسانی را به نمایش می‌گذارد.

اما آیا می‌توان بدون توازن میان این دو، به درکی جامع از جهان دست یافت؟ آیا نباید شور و احساس و شهود را با خِرَد و منطق درآمیخت تا به فهمی عمیق‌تر رسید؟

گفتمان عرفانی، با فاصله گرفتن از استدلال منطقی و عدم پرسشگری میتواند جامعه را در معرض خطر انزوا و #استبداد_پذیری قرار دهد.

جنبش‌های نو ظهور مذهبی که این روزها در لباس شبه علم خودنمایی می کنند گاهاً با سادگی و سطحی‌نگری، تلاش می‌کنند پاسخ‌هایی سریع و آسان به پرسش‌های پیچیده‌ی انسانی بدهند.
تجربه‌های شخصی، هرچند ارزشمند، هنگامی می‌توانند به گنجینه‌ی مشترک انسانی افزوده شوند که قابلیت بیان و بررسی علمی(آزمایشگاهی و میدانی ) داشته باشند.

هدف من از نقد گفتمان عرفانی از این منظر، این است که با پناه بردن به ناتوانی خویش و فرار از استدلال، از مسئولیت پاسخ‌گویی به پرسش‌های بنیادی شانه خالی نکنیم.

اگر قرار است به پیشرفت فکری و معنوی دست یابیم، باید میان تجربه‌ی شخصی و تفکر انتقادی پلی بسازیم؛ چرا که دیونیزوس بدون همراهی آپولون، تنها هرج‌ومرج می‌آفریند.

#آرش_طالب_وند
خرداد ۱۴۰۴
#پایان

Please open Telegram to view this post