انسان‌شناس ایرانی

زندگی خوب مطالبه مهم مردم ایران
به‌مناسبت برگزاری نمایشگاه بدن و فرهنگ
علیرضا حسن‌زاده،
انسان‌شناس

روز ملی مردم‌شناسی و زادروز ابوریحان بیرونی، فرصتی است تا بار دیگر به وظیفه اصلی مردم‌شناسی بیندیشیم: بازتاب دادن صدای مردم. امروز یکی از مهم‌ترین مطالبات جامعه ایران، دستیابی به «زندگی خوب» است. این مطالبه نشان می‌دهد که روح و بدن در کنار هم معنا می‌یابند و تعالی روح بدون تعالی بدن و شرایط استاندارد زندگی ممکن نیست. در حالی‌که گفتمان‌های تاریخی ما اغلب بر «مرگ خوب» تمرکز داشته‌اند، اکنون زمان آن رسیده که بر «زندگی خوب» تأکید کنیم.

در تجربه زیسته، بدن جایگاه محوری دارد؛ انکار بدن و تقلیل آن به زائده‌ای بی‌اهمیت، خطایی تاریخی و معرفتی است که بارها در فرهنگ ایران تکرار شده است. در عصر ساسانی، با پیوند خوردن دین و قدرت، کنترل بدن اجتماعی و زیستی به اوج رسید. آثاری همچون ارداویراف‌نامه، شایست ناشایست، ماتیکان هزار دادستان و نیرنگستان بازتاب این رویکردند. قتل‌عام مزدکیان و سرکوب مانویان نیز در همین چارچوب رخ داد. این مسیر بعدها در دوره عباسی و اموی تداوم یافت و در اندیشه غزالی نیز خود را نشان داد؛ جایی که بدن، زنانگی، ملیت و آیین‌هایی چون نوروز در تضاد با معنویت قرار گرفتند.

در برابر این پارادایم، اما گفتمان‌های انتقادی دیگری نیز در فرهنگ ما وجود دارند: ابوریحان بیرونی، سهروردی، عطار، حافظ، مولانا و عبید زاکانی. این متفکران و شاعران نه‌تنها بدن را تحقیر نکردند، بلکه آن را بخشی جدایی‌ناپذیر از تجربه انسانی و تعالی معنوی دانستند. نگاه آنان بدیلی است در برابر بدن‌هراسی و زن‌هراسی‌ای که طی قرون به‌مثابه یک مشکل تاریخی بر اندیشه ایرانی سایه افکنده است.

فوکو نشان می‌دهد که سیاست‌های بدن در دو دوره تاریخی متفاوت عمل کرده‌اند: در دوره پیشامدرن، بدن زیر سیطره ساختارهای دینی و آیینی بود؛ در دوران مدرن، بدن پزشکینه شد و تحت انضباط نرم‌های علمی و مدرن قرار گرفت. از نگاه لاکان، بدن نخستین منبع آگاهی به هویت است و نادیده گرفتن آن به ناترازی و بیماری می‌انجامد. حتی نیچه از «طغیان سلولی» سخن می‌گوید؛ استعاره‌ای از پیامدهای غفلت از بدن. امروز نیز ناترازی انرژی، بی‌ثباتی در رفاه و افزایش بیماری‌ها، نشانه‌های همین بی‌توجهی به بدن و مفهوم زندگی خوب هستند.

اگر بدن را انکار کنیم، تعالی روح نیز دست‌نیافتنی خواهد شد. چنان‌که امام علی(ع) هشدار داده‌اند: «اگر فقر از دری وارد شود، ایمان از در دیگر خارج خواهد شد.» این سخن یادآور آن است که بدون رفاه و عدالت اجتماعی، معنویت نیز به خطر می‌افتد.

مردم‌شناسان صدای خاموش مردم‌اند. امروز این صدا با صراحت می‌گوید: «زندگی خوب» حق همه مردم است. تحقق این حق تنها با کاهش شکاف طبقاتی، تأمین رفاه عمومی و احترامی تازه به بدن و روان انسان ممکن است. فقر دشمن روح، بدن و روان است. جامعه‌ای با بدن‌های شاد و پرنشاط است که می‌تواند به‌سوی تعالی گام بردارد؛ در غیر این صورت، تنها با شعارهایی توخالی روبه‌رو خواهیم بود. پارادایم موجود زیست‌افزایی را مورد توجه قرار نداده و غفلت از زندگی خوب به‌عنوان یک تجربه زیسته به ظهور انواع کاستی‌ها انجامیده است.

👍3❤1👌1

www.tgoop.com/iraniananthropologist/9545

303 viewsAlireza Hassanzadeh, edited  Sep 2 at 15:34

زندگی خوب مطالبه مهم مردم ایران
به‌مناسبت برگزاری نمایشگاه بدن و فرهنگ
علیرضا حسن‌زاده،
انسان‌شناس

روز ملی مردم‌شناسی و زادروز ابوریحان بیرونی، فرصتی است تا بار دیگر به وظیفه اصلی مردم‌شناسی بیندیشیم: بازتاب دادن صدای مردم. امروز یکی از مهم‌ترین مطالبات جامعه ایران، دستیابی به «زندگی خوب» است. این مطالبه نشان می‌دهد که روح و بدن در کنار هم معنا می‌یابند و تعالی روح بدون تعالی بدن و شرایط استاندارد زندگی ممکن نیست. در حالی‌که گفتمان‌های تاریخی ما اغلب بر «مرگ خوب» تمرکز داشته‌اند، اکنون زمان آن رسیده که بر «زندگی خوب» تأکید کنیم.

در تجربه زیسته، بدن جایگاه محوری دارد؛ انکار بدن و تقلیل آن به زائده‌ای بی‌اهمیت، خطایی تاریخی و معرفتی است که بارها در فرهنگ ایران تکرار شده است. در عصر ساسانی، با پیوند خوردن دین و قدرت، کنترل بدن اجتماعی و زیستی به اوج رسید. آثاری همچون ارداویراف‌نامه، شایست ناشایست، ماتیکان هزار دادستان و نیرنگستان بازتاب این رویکردند. قتل‌عام مزدکیان و سرکوب مانویان نیز در همین چارچوب رخ داد. این مسیر بعدها در دوره عباسی و اموی تداوم یافت و در اندیشه غزالی نیز خود را نشان داد؛ جایی که بدن، زنانگی، ملیت و آیین‌هایی چون نوروز در تضاد با معنویت قرار گرفتند.

در برابر این پارادایم، اما گفتمان‌های انتقادی دیگری نیز در فرهنگ ما وجود دارند: ابوریحان بیرونی، سهروردی، عطار، حافظ، مولانا و عبید زاکانی. این متفکران و شاعران نه‌تنها بدن را تحقیر نکردند، بلکه آن را بخشی جدایی‌ناپذیر از تجربه انسانی و تعالی معنوی دانستند. نگاه آنان بدیلی است در برابر بدن‌هراسی و زن‌هراسی‌ای که طی قرون به‌مثابه یک مشکل تاریخی بر اندیشه ایرانی سایه افکنده است.

فوکو نشان می‌دهد که سیاست‌های بدن در دو دوره تاریخی متفاوت عمل کرده‌اند: در دوره پیشامدرن، بدن زیر سیطره ساختارهای دینی و آیینی بود؛ در دوران مدرن، بدن پزشکینه شد و تحت انضباط نرم‌های علمی و مدرن قرار گرفت. از نگاه لاکان، بدن نخستین منبع آگاهی به هویت است و نادیده گرفتن آن به ناترازی و بیماری می‌انجامد. حتی نیچه از «طغیان سلولی» سخن می‌گوید؛ استعاره‌ای از پیامدهای غفلت از بدن. امروز نیز ناترازی انرژی، بی‌ثباتی در رفاه و افزایش بیماری‌ها، نشانه‌های همین بی‌توجهی به بدن و مفهوم زندگی خوب هستند.

اگر بدن را انکار کنیم، تعالی روح نیز دست‌نیافتنی خواهد شد. چنان‌که امام علی(ع) هشدار داده‌اند: «اگر فقر از دری وارد شود، ایمان از در دیگر خارج خواهد شد.» این سخن یادآور آن است که بدون رفاه و عدالت اجتماعی، معنویت نیز به خطر می‌افتد.

مردم‌شناسان صدای خاموش مردم‌اند. امروز این صدا با صراحت می‌گوید: «زندگی خوب» حق همه مردم است. تحقق این حق تنها با کاهش شکاف طبقاتی، تأمین رفاه عمومی و احترامی تازه به بدن و روان انسان ممکن است. فقر دشمن روح، بدن و روان است. جامعه‌ای با بدن‌های شاد و پرنشاط است که می‌تواند به‌سوی تعالی گام بردارد؛ در غیر این صورت، تنها با شعارهایی توخالی روبه‌رو خواهیم بود. پارادایم موجود زیست‌افزایی را مورد توجه قرار نداده و غفلت از زندگی خوب به‌عنوان یک تجربه زیسته به ظهور انواع کاستی‌ها انجامیده است.

BY انسان‌شناس ایرانی