ایرج شهبازی

پندنامۀ انوشیروان

از انوشیروان، پادشاه بزرگ ساسانی، چندین پندنامه در دست است. دو مورد از مهم‌ترین پندنامه‌های او به «پندنامۀ تاج» و «پندنامۀ دخمه» معروف هستند. پندنامۀ دخمه شامل پندهایی است که به فرمان انوشیروان، بر روی دیوارهای دخمه‌اش نوشته بودند، تا پای‌مزد کسانی باشد که در آینده به زیارت تربت او می‌روند و پندنامۀ تاج هم شامل پندهایی بوده است که انوشیروان بر روی کنگره‌های تاجش نوشته بوده است.

امیر عنصر المعالی پنجاه و پنج فقره از پندنامه‌ی دخمه‌ی انوشیروان را در باب هشتم قابوس‌نامه آورده است. برای آشنایی دوستان عزیزم با پندهای انوشیروان، چند جمله از آن را در زیر می‌آورم.

ـ تا روز و شب آينده و رونده است، از گردش حال‌ها شگفت مدار.

ـ چرا مردمان از كارى پشيمان شوند كه دیگری از آن كار پشيمان شده است؟

ـ با مردمِ بى‏هنر دوستى مكن؛ كه مردم بى‏هنر نه دوستى را شايد و نه دشمنى را.

ـ بپرهيز از نادانى كه خود را دانا شمرد.

ـ داد از خويشتن بده تا از داور بی‌نیاز باشى.

ـ خردنگرشِ بزرگ‌زيان مباش.

ـ اگر خواهى كه بى‏گنج‏ توانگر باشى، قانع باش.

ـ به گزاف مخر، تا به گزاف نبايد فروخت.

ـ از گرسنگى مردن به از آن كه به نانِ فرومايگان سير شدن.

ـ به خويشاوندانِ كم از خويش محتاج بودن مصيبتى عظيم دان؛ كه در آب مردن به كه از وَزَغ‏ یاری خواستن.

ـ فريفته‏تر زآن كسى نبوَد كه يافته به نايافته بدهد.

ـ در جهان فرومايه‏تر از آن كسى نيست كه كسى را بدو حاجت بوَد و تواند اجابت كردن آن حاجت، و او را یاری نكند.

ـ هر چند کسى دانا بوَد، اگر خردمند نيست، آن دانش بر وى وبال بوَد.

ـ هر كسى كه روزگار او را دانا نكند، هيچ دانا را در آموزش او رنج نبايد بردن؛ كه رنج او ضايع بوَد.

ـ اگر خواهى كه مردمان نيكوگوى تو باشند، مردمان را نيكوگو باش.

ـ اگر خواهى كه رنج تو در حق مردمان ضايع نشود، رنج مردمان‏ در حق خويش ضايع مكن.

ـاگر خواهى كه بى‏اندازه اندوهگین نباشى،‏ حسود مباش.

ـ اگر خواهى كه زندگانى به آسانى گذارى، روش خويش را بر روى كاردار.

ـ اگر خواهى كه از رنج‏ دور باشى، آنچه نرود، مران.

ـ اگر خواهى كه تو را ديوانه‌ نشمارند، آنچه‏ نايافتنى بوَد، مجوى.

ـ اگر خواهى كه فريفته نباشى، كارِ ناكرده را به كرده مدار.

ـ اگر خواهى كه آبروی تو نرود، آبروی کسی را مبر.

ـ اگر خواهى كه از پشيمانى دراز ايمن گردى، به هواى دل كار مكن.

ـ اگر خواهى كه از زيركان باشى، روى خويش در آينۀ كسان بين.

ـ اگر خواهى كه قدر تو به جاى باشد، قدر مردم بشناس.

ـ اگر خواهى كه بر قول تو كار كنند، بر قولِ خويش كار كن.

ـ اگر خواهى كه از شمار آزادان‏ باشى، طمع را در دل خويش جاى مده.

ـ اگر خواهى كه تمام مردم باشى، آن‌چه به‌ خويشتن نپسندى، به هيچ كس مپسند.

ـ اگر خواهى كه بر دلت جراحتى نيفتد كه به هيچ مرهم بهتر نشود، با هيچ نادان مناظره مكن.

ـ اگر خواهى كه زبانت دراز بوَد، كوتاه‏دست باش.

اين است سخن‌ها و پندهاى نوشروان عادل. چون بخوانى، اى پسر! اين لفظ‌ها را خوار مدار و جمله معلومِ خويش كن‏ و اكنون آموز كه جوانى. چون پير گردى، به انديشيدن حاجت نيايد؛ كه پيران چيزها دانند.

(قابوس‌نامه، تصحیح استاد غلام‌حسین یوسفی، صص ۵۶ - ۵۵)

✅ در برخی از موارد، جملات را اندکی تغییر داده‌ام. اگر قصد دارید از این پندها در یک متن علمی استفاده کنید، لطفا به متن قابوس‌نامه مراجعه فرمایید.

ایرج شهبازی
بیست و هفتم تیرماه ۱۴۰۴

مطالعۀ یادداشت در وب‌سایت

وبسایت رسمی دکتر ایرج شهبازی

پندنامۀ انوشیروان

پندنامۀ انوشیروان |

www.tgoop.com/irajshahbazi/4307

14.5K viewsedited  Jul 18 at 06:49

پندنامۀ انوشیروان

از انوشیروان، پادشاه بزرگ ساسانی، چندین پندنامه در دست است. دو مورد از مهم‌ترین پندنامه‌های او به «پندنامۀ تاج» و «پندنامۀ دخمه» معروف هستند. پندنامۀ دخمه شامل پندهایی است که به فرمان انوشیروان، بر روی دیوارهای دخمه‌اش نوشته بودند، تا پای‌مزد کسانی باشد که در آینده به زیارت تربت او می‌روند و پندنامۀ تاج هم شامل پندهایی بوده است که انوشیروان بر روی کنگره‌های تاجش نوشته بوده است.

امیر عنصر المعالی پنجاه و پنج فقره از پندنامه‌ی دخمه‌ی انوشیروان را در باب هشتم قابوس‌نامه آورده است. برای آشنایی دوستان عزیزم با پندهای انوشیروان، چند جمله از آن را در زیر می‌آورم.

ـ تا روز و شب آينده و رونده است، از گردش حال‌ها شگفت مدار.

ـ چرا مردمان از كارى پشيمان شوند كه دیگری از آن كار پشيمان شده است؟

ـ با مردمِ بى‏هنر دوستى مكن؛ كه مردم بى‏هنر نه دوستى را شايد و نه دشمنى را.

ـ بپرهيز از نادانى كه خود را دانا شمرد.

ـ داد از خويشتن بده تا از داور بی‌نیاز باشى.

ـ خردنگرشِ بزرگ‌زيان مباش.

ـ اگر خواهى كه بى‏گنج‏ توانگر باشى، قانع باش.

ـ به گزاف مخر، تا به گزاف نبايد فروخت.

ـ از گرسنگى مردن به از آن كه به نانِ فرومايگان سير شدن.

ـ به خويشاوندانِ كم از خويش محتاج بودن مصيبتى عظيم دان؛ كه در آب مردن به كه از وَزَغ‏ یاری خواستن.

ـ فريفته‏تر زآن كسى نبوَد كه يافته به نايافته بدهد.

ـ در جهان فرومايه‏تر از آن كسى نيست كه كسى را بدو حاجت بوَد و تواند اجابت كردن آن حاجت، و او را یاری نكند.

ـ هر چند کسى دانا بوَد، اگر خردمند نيست، آن دانش بر وى وبال بوَد.

ـ هر كسى كه روزگار او را دانا نكند، هيچ دانا را در آموزش او رنج نبايد بردن؛ كه رنج او ضايع بوَد.

ـ اگر خواهى كه مردمان نيكوگوى تو باشند، مردمان را نيكوگو باش.

ـ اگر خواهى كه رنج تو در حق مردمان ضايع نشود، رنج مردمان‏ در حق خويش ضايع مكن.

ـاگر خواهى كه بى‏اندازه اندوهگین نباشى،‏ حسود مباش.

ـ اگر خواهى كه زندگانى به آسانى گذارى، روش خويش را بر روى كاردار.

ـ اگر خواهى كه از رنج‏ دور باشى، آنچه نرود، مران.

ـ اگر خواهى كه تو را ديوانه‌ نشمارند، آنچه‏ نايافتنى بوَد، مجوى.

ـ اگر خواهى كه فريفته نباشى، كارِ ناكرده را به كرده مدار.

ـ اگر خواهى كه آبروی تو نرود، آبروی کسی را مبر.

ـ اگر خواهى كه از پشيمانى دراز ايمن گردى، به هواى دل كار مكن.

ـ اگر خواهى كه از زيركان باشى، روى خويش در آينۀ كسان بين.

ـ اگر خواهى كه قدر تو به جاى باشد، قدر مردم بشناس.

ـ اگر خواهى كه بر قول تو كار كنند، بر قولِ خويش كار كن.

ـ اگر خواهى كه از شمار آزادان‏ باشى، طمع را در دل خويش جاى مده.

ـ اگر خواهى كه تمام مردم باشى، آن‌چه به‌ خويشتن نپسندى، به هيچ كس مپسند.

ـ اگر خواهى كه بر دلت جراحتى نيفتد كه به هيچ مرهم بهتر نشود، با هيچ نادان مناظره مكن.

ـ اگر خواهى كه زبانت دراز بوَد، كوتاه‏دست باش.

اين است سخن‌ها و پندهاى نوشروان عادل. چون بخوانى، اى پسر! اين لفظ‌ها را خوار مدار و جمله معلومِ خويش كن‏ و اكنون آموز كه جوانى. چون پير گردى، به انديشيدن حاجت نيايد؛ كه پيران چيزها دانند.

(قابوس‌نامه، تصحیح استاد غلام‌حسین یوسفی، صص ۵۶ - ۵۵)

✅ در برخی از موارد، جملات را اندکی تغییر داده‌ام. اگر قصد دارید از این پندها در یک متن علمی استفاده کنید، لطفا به متن قابوس‌نامه مراجعه فرمایید.

ایرج شهبازی
بیست و هفتم تیرماه ۱۴۰۴

مطالعۀ یادداشت در وب‌سایت

BY ایرج شهبازی