🗓7 траўня 1794 году падчас паўстаньня Тадэвуша Касьцюшкі быў выдадзены Паланецкі ўнівэрсал — адзін з найбольш прагрэсыўных дакумэнтаў у гісторыі Беларусі. Гэты акт абвяшчаў асабістую волю для сялянаў, якія далучыліся да паўстанцкага руху, што стала рэвалюцыйным крокам для тагачаснага грамадзтва.
Чаму гэта важна?
📌Першая спроба вызваленьня: Унівэрсал гарантаваў сялянам свабоду ад прыгоннага права, калі яны ўступалі ў паўстанцкія атрады. Гэта быў адзін зь першых выпадкаў у Эўропе, калі сяляне атрымлівалі такія правы.
📌Беларускія землі ў цэнтры падзей: На тэрыторыі сучаснай Беларусі дзейнічала 19 з 23 павятовых камісыяў паўстанцаў, а сяляне складалі да траціны войска Касьцюшкі.
📌Рэакцыя эліты: Шляхта, якая не хацела страчваць прыгонных, сабатажавала выкананьне ўнівэрсала, што паказала глыбокія супярэчнасьці ў тагачасным грамадзтве.
📄Паланецкі ўнівэрсал застаецца сымбалем барацьбы за справядлівасьць і нацыянальнае адраджэньне.
#ГісторыяБеларусі #Паўстаньне1794 #Касьцюшка
Чаму гэта важна?
📌Першая спроба вызваленьня: Унівэрсал гарантаваў сялянам свабоду ад прыгоннага права, калі яны ўступалі ў паўстанцкія атрады. Гэта быў адзін зь першых выпадкаў у Эўропе, калі сяляне атрымлівалі такія правы.
📌Беларускія землі ў цэнтры падзей: На тэрыторыі сучаснай Беларусі дзейнічала 19 з 23 павятовых камісыяў паўстанцаў, а сяляне складалі да траціны войска Касьцюшкі.
📌Рэакцыя эліты: Шляхта, якая не хацела страчваць прыгонных, сабатажавала выкананьне ўнівэрсала, што паказала глыбокія супярэчнасьці ў тагачасным грамадзтве.
📄Паланецкі ўнівэрсал застаецца сымбалем барацьбы за справядлівасьць і нацыянальнае адраджэньне.
#ГісторыяБеларусі #Паўстаньне1794 #Касьцюшка
🗓7 traŭnia 1794 hodu padčas paŭstańnia Tadevuša Kaściuški byŭ vydadzieny Pałaniecki ŭniversał — adzin z najbolš prahresyŭnych dakumentaŭ u historyi Biełarusi. Hety akt abviaščaŭ asabistuju volu dla sialanaŭ, jakija dałučylisia da paŭstanckaha ruchu, što stała revalucyjnym krokam dla tahačasnaha hramadztva.
Čamu heta važna?
📌Pieršaja sproba vyzvaleńnia: Universał harantavaŭ sialanam svabodu ad pryhonnaha prava, kali jany ŭstupali ŭ paŭstanckija atrady. Heta byŭ adzin ź pieršych vypadkaŭ u Eŭropie, kali sialanie atrymlivali takija pravy.
📌Biełaruskija ziemli ŭ centry padziej: Na terytoryi sučasnaj Biełarusi dziejničała 19 z 23 paviatovych kamisyjaŭ paŭstancaŭ, a sialanie składali da traciny vojska Kaściuški.
📌Reakcyja elity: Šlachta, jakaja nie chacieła stračvać pryhonnych, sabatažavała vykanańnie ŭniversała, što pakazała hłybokija supiarečnaści ŭ tahačasnym hramadztvie.
📄Pałaniecki ŭniversał zastajecca symbalem baraćby za spraviadlivaść i nacyjanalnaje adradžeńnie.
#HistoryjaBiełarusi #Paŭstańnie1794 #Kaściuška
Čamu heta važna?
📌Pieršaja sproba vyzvaleńnia: Universał harantavaŭ sialanam svabodu ad pryhonnaha prava, kali jany ŭstupali ŭ paŭstanckija atrady. Heta byŭ adzin ź pieršych vypadkaŭ u Eŭropie, kali sialanie atrymlivali takija pravy.
📌Biełaruskija ziemli ŭ centry padziej: Na terytoryi sučasnaj Biełarusi dziejničała 19 z 23 paviatovych kamisyjaŭ paŭstancaŭ, a sialanie składali da traciny vojska Kaściuški.
📌Reakcyja elity: Šlachta, jakaja nie chacieła stračvać pryhonnych, sabatažavała vykanańnie ŭniversała, što pakazała hłybokija supiarečnaści ŭ tahačasnym hramadztvie.
📄Pałaniecki ŭniversał zastajecca symbalem baraćby za spraviadlivaść i nacyjanalnaje adradžeńnie.
#HistoryjaBiełarusi #Paŭstańnie1794 #Kaściuška
🗓7 траўня 2011 году адыйшла ад нас Ядвіга Юльянаўна Раманоўская — выдатны беларускі музэйны дзеяч, плямяньніца Янкі Купалы й галоўны захавальнік яго літаратурнай спадчыны. Яе жыцьцё было прысьвечана служэньню беларускай культуры, а дзейнасьць застаецца ўзорам адданасьці нацыянальнай памяці.
📌 Як блізкая сваячка Янкі Купалы, яна зь дзяцінства знаходзілася ў асяродзьдзі беларускай інтэлігенцыі. У жніўні 1941 году, падчас Другой сусьветнай вайны, Купала асабіста дапамог ёй з дачкой эвакуавацца ў Новасібірск — гэта была іх апошняя сустрэча.
📌З 1960 па 2002 год Ядвіга Юльянаўна працавала ў Літаратурным музэі Янкі Купалы, зь якіх 26 гадоў — галоўным захавальнікам фондаў. Дзякуючы яе намаганьням былі сабраны ўнікальныя матэрыялы: рукапісы, фотаздымкі, асабістыя рэчы паэта, якія знаходзіліся па-за межамі Беларусі.
🙏Дзякуючы Раманоўскай мы маем магчымасьць дакрануцца да аўтэнтычнай спадчыны Купалы, разумець яго творчасьць у кантэксьце эпохі.
#Беларусь #Гісторыя #Купала #Раманоўская
📌 Як блізкая сваячка Янкі Купалы, яна зь дзяцінства знаходзілася ў асяродзьдзі беларускай інтэлігенцыі. У жніўні 1941 году, падчас Другой сусьветнай вайны, Купала асабіста дапамог ёй з дачкой эвакуавацца ў Новасібірск — гэта была іх апошняя сустрэча.
📌З 1960 па 2002 год Ядвіга Юльянаўна працавала ў Літаратурным музэі Янкі Купалы, зь якіх 26 гадоў — галоўным захавальнікам фондаў. Дзякуючы яе намаганьням былі сабраны ўнікальныя матэрыялы: рукапісы, фотаздымкі, асабістыя рэчы паэта, якія знаходзіліся па-за межамі Беларусі.
🙏Дзякуючы Раманоўскай мы маем магчымасьць дакрануцца да аўтэнтычнай спадчыны Купалы, разумець яго творчасьць у кантэксьце эпохі.
#Беларусь #Гісторыя #Купала #Раманоўская
🗓8 траўня 1945 году — дата, якая паклала канец самай разбуральнай вайне ў гісторыі Эўропы. У гэты дзень Нацыстоўская Нямеччына падпісала безумоўную капітуляцыю, што азначала перамогу над нацызмам. За шэсьць гадоў Другой сусьветнай вайны загінула больш за 60 мільёнаў чалавек, а Эўропа ляжала ў руінах. Капітуляцыя Нямеччыны стала фіналам агульнага высілка дзясяткаў краінаў — ад ЗША і Вялікабрытаніі да СССР і партызанскіх рухаў у краінах Эўропы.
На вуліцах Лёндану, Парыжа, Нью-Ёрка, Масквы й іншых гарадоў, людзі плакалі ад радасьці, абдымаліся з салдатамі. Але для многіх гэта была й глыбокая асабістая трагедыя: мільёны сем’яў страцілі блізкіх, а Эўропа сутыкнулася з наступствамі Халакосту й разбурэньнямі.
🕯Сёньня 8 траўня — дзень памяці пра мільёны загінулых і падзякі ўсім, хто змагаўся супраць нацызму. Важна памятаць: мір быў дасягнуты дзякуючы салідарнасьці краінаў, якія пакінулі ў баку ідэалягічныя рознагалосьсі. Няхай гэты дзень нагадвае: ніводная нацыя не магла б перамагчы нацызм у адзіночку.
На вуліцах Лёндану, Парыжа, Нью-Ёрка, Масквы й іншых гарадоў, людзі плакалі ад радасьці, абдымаліся з салдатамі. Але для многіх гэта была й глыбокая асабістая трагедыя: мільёны сем’яў страцілі блізкіх, а Эўропа сутыкнулася з наступствамі Халакосту й разбурэньнямі.
🕯Сёньня 8 траўня — дзень памяці пра мільёны загінулых і падзякі ўсім, хто змагаўся супраць нацызму. Важна памятаць: мір быў дасягнуты дзякуючы салідарнасьці краінаў, якія пакінулі ў баку ідэалягічныя рознагалосьсі. Няхай гэты дзень нагадвае: ніводная нацыя не магла б перамагчы нацызм у адзіночку.
Блытаніна й спэчкі з 8 і 9 траўня:
📌Вясной 1945 году зьвязьнікі з захаду й Чырвоная Армія з усходу акружылі Бэрлін. 2 мая сталіца Трэцяга рэйха здалася, а днямі раней Гітлер скончыў жыцьцё самагубствам. Але да канца вайны заставаліся гадзіны: 7 траўня ў Рэймсе (Францыя) нямецкі генэрал Альфрэд Ёдль падпісаў акт капітуляцыі перад хаўрусьнікамі.
📌Аднак Сталін настаяў на другім падпісаньні — у акупаваным Бэрліне. 8 траўня ў поўнач маршал Жукаў (СССР) і генэрал Кейтэль (Нямеччына) пацьвердзілі капітуляцыю. Другое падпісаньне адбылося 8 траўня а 22:43 па цэнтральнаэўрапейскім часе. Але ў СССР ужо наступіла поўнач — так зьявілася дата 9 траўня.
📌Вось так розьніца ў часавых зонах прывяла да таго, што ў СССР сьвяткавалі 9 траўня, а Эўропа й ЗША — 8-га.
📌Вясной 1945 году зьвязьнікі з захаду й Чырвоная Армія з усходу акружылі Бэрлін. 2 мая сталіца Трэцяга рэйха здалася, а днямі раней Гітлер скончыў жыцьцё самагубствам. Але да канца вайны заставаліся гадзіны: 7 траўня ў Рэймсе (Францыя) нямецкі генэрал Альфрэд Ёдль падпісаў акт капітуляцыі перад хаўрусьнікамі.
📌Аднак Сталін настаяў на другім падпісаньні — у акупаваным Бэрліне. 8 траўня ў поўнач маршал Жукаў (СССР) і генэрал Кейтэль (Нямеччына) пацьвердзілі капітуляцыю. Другое падпісаньне адбылося 8 траўня а 22:43 па цэнтральнаэўрапейскім часе. Але ў СССР ужо наступіла поўнач — так зьявілася дата 9 траўня.
📌Вось так розьніца ў часавых зонах прывяла да таго, што ў СССР сьвяткавалі 9 траўня, а Эўропа й ЗША — 8-га.
Выбранецкае войска Вялікага Княства Літоўскага
3 прычыны браку пяхоты ў Польшчы
Паводле вугорскага ўзору ў 1578 г. было ўведзена выбранецкае войска. Яно фармавалася з сялян каралеўскіх маёнткаў. У Беларусі і Літве выбранцы з’явіліся пасля адпаведнай соймавай канстытуцыі 1595 г., якая абавязвала з кожных 20 валок гаспадарскіх уладанняў выстаўляць аднаго жаўнера. З 1598 г. патрабавалася праводзіць іх штогадовыя паборы. У XVII ст. замест вербавання сялян адпаведныя маёнткі часам абкладаліся грашовым падаткам (як у 1618 і 1629 гг.).
Наборам сялян у выбранецкае войска займаліся ротмістры, якія атрымлівалі на гэта адпаведныя лісты ад манарха. Арганізацыя харугвы выбранцаў колькасцю ў 100–200 чалавек практычна не адрознівалася ад харугваў польскай пяхоты. Кожнай з іх кіраваў ротмістр, які меў паручніка, харунжага і дзесятнікаў. Ротмістру надавалася поўная ўлада над яго харугвай, з правам смяротнага пакарання падначаленых (пры адсутнасці вялікага гетмана).
3 прычыны браку пяхоты ў Польшчы
Паводле вугорскага ўзору ў 1578 г. было ўведзена выбранецкае войска. Яно фармавалася з сялян каралеўскіх маёнткаў. У Беларусі і Літве выбранцы з’явіліся пасля адпаведнай соймавай канстытуцыі 1595 г., якая абавязвала з кожных 20 валок гаспадарскіх уладанняў выстаўляць аднаго жаўнера. З 1598 г. патрабавалася праводзіць іх штогадовыя паборы. У XVII ст. замест вербавання сялян адпаведныя маёнткі часам абкладаліся грашовым падаткам (як у 1618 і 1629 гг.).
Наборам сялян у выбранецкае войска займаліся ротмістры, якія атрымлівалі на гэта адпаведныя лісты ад манарха. Арганізацыя харугвы выбранцаў колькасцю ў 100–200 чалавек практычна не адрознівалася ад харугваў польскай пяхоты. Кожнай з іх кіраваў ротмістр, які меў паручніка, харунжага і дзесятнікаў. Ротмістру надавалася поўная ўлада над яго харугвай, з правам смяротнага пакарання падначаленых (пры адсутнасці вялікага гетмана).
Колькасць выбранецкага войска Вялікага Княства, відаць, ніколі не дасягала нават аднае тысячы. У 1579 г. падчас Полацкай выправы іх было сабрана 614, у 1621–1622 гг., калі ішла вайна са Швецыяй — 482. Пазней іх фармаванне істотна скарачалася. Дзяржаўцы часам не выстаўлялі выбранцаў з маёнткаў, якімі кіравалі. Нават Леў Сапега у 1628 г. не выставіў іх з Берасцейскай і Магілёўскай эканомій. Самі сяляне былі неахвотныя да службы ў войску.
Падчас службы выбранцы першыя паўгода ўтрымлівалі сябе самастойна, а потым ім плацілі па 2 злотыя на месяц. Спачатку яны мусілі і зброю забяспечваць сабе самі — ручніцай (пазней — мушкетам), сякерай ды шабляй (дзесятнік яшчэ меў алебарду), але ў XVII ст. ім стаў набываць гэта дзяржаўны скарб. Прадугледжаную соймавай канстытуцыяй уніформу («барву») з-за фінансавых цяжкасцей яны мелі далёка не заўсёды.
Баявыя якасці выбранцаў у параўнанні з найманай чужаземнай пяхотай былі вельмі нізкія. Адной з прычын іх слабасці з’яўлялася тое, што яны не атрымлівалі патрэбнай падрыхтоўкі, не ведалі ваеннай муштры. Харугвы выбранцаў звычайна нават не выкарыстоўвалі ў полі, а пасылалі на абарону замкаў. Выбранцы з Менкага Слонімскага і Ваўкавыскага паветаў, а таксама з Наваградскага ваяводства, служылі ў замках, памежных з Маскоўскай дзяржавай — у Смаленску, Себежы, Роснаве, Невелі і г. д., іншыя — у некаторых інфлянцкіх гарадах. У XVII ст., падчас вайны са Швецыяй, гетман Крыштаф Радзівіл дамагаўся таго, каб абавязкам выбрашаў сталі толькі земляныя і фартыфікацыйныя працы.
З прычыны відавочнай неэфектыўнасці гэтага віду войска Сойм Рэчы Паспалітай у 1649 г. ліквідаваў выбранецкую пяхоту, а замест яе ўвёў спецыяльны падатак з выбранецкіх валокаў. Аднак і гэта не апраўдала сябе. Ужо ў 1652 г., у цяжкія часы ўнутраных канфліктаў, Рэч Паспалітая зноў вярнулася да выбранцаў як пастаяннай інстытуцыі. У XVII ст. прыватныя атрады выбранцаў пачалі ствараць магнаты. У радзівілаўскім Слуцку ў 1619 г. 97 выбранцаў ужо служылі ў складзе замкавай залогі. У 1637 г. Багуслаў Радзівіл загадаў выбіраць на службу па аднаму селяніну з 10 валок. Яны вербаваліся з навакольных вёсак — Івана, Вызна, Старніцы, Яромічы і іншых. Былі таксама выбранцы койданаўскія, смалявіцкія, капыльскія, рубяжэвіцкія. Канцлер Леў Сапега ў 1621 г. набраў у сваім Лепельскім маёнтку па аднаму чалавеку з кожных 30 двароў для вайны з Турцыяй, пры гэтым усе яны мусілі мець мушкет і барву (уніформу).
Падчас службы выбранцы першыя паўгода ўтрымлівалі сябе самастойна, а потым ім плацілі па 2 злотыя на месяц. Спачатку яны мусілі і зброю забяспечваць сабе самі — ручніцай (пазней — мушкетам), сякерай ды шабляй (дзесятнік яшчэ меў алебарду), але ў XVII ст. ім стаў набываць гэта дзяржаўны скарб. Прадугледжаную соймавай канстытуцыяй уніформу («барву») з-за фінансавых цяжкасцей яны мелі далёка не заўсёды.
Баявыя якасці выбранцаў у параўнанні з найманай чужаземнай пяхотай былі вельмі нізкія. Адной з прычын іх слабасці з’яўлялася тое, што яны не атрымлівалі патрэбнай падрыхтоўкі, не ведалі ваеннай муштры. Харугвы выбранцаў звычайна нават не выкарыстоўвалі ў полі, а пасылалі на абарону замкаў. Выбранцы з Менкага Слонімскага і Ваўкавыскага паветаў, а таксама з Наваградскага ваяводства, служылі ў замках, памежных з Маскоўскай дзяржавай — у Смаленску, Себежы, Роснаве, Невелі і г. д., іншыя — у некаторых інфлянцкіх гарадах. У XVII ст., падчас вайны са Швецыяй, гетман Крыштаф Радзівіл дамагаўся таго, каб абавязкам выбрашаў сталі толькі земляныя і фартыфікацыйныя працы.
З прычыны відавочнай неэфектыўнасці гэтага віду войска Сойм Рэчы Паспалітай у 1649 г. ліквідаваў выбранецкую пяхоту, а замест яе ўвёў спецыяльны падатак з выбранецкіх валокаў. Аднак і гэта не апраўдала сябе. Ужо ў 1652 г., у цяжкія часы ўнутраных канфліктаў, Рэч Паспалітая зноў вярнулася да выбранцаў як пастаяннай інстытуцыі. У XVII ст. прыватныя атрады выбранцаў пачалі ствараць магнаты. У радзівілаўскім Слуцку ў 1619 г. 97 выбранцаў ужо служылі ў складзе замкавай залогі. У 1637 г. Багуслаў Радзівіл загадаў выбіраць на службу па аднаму селяніну з 10 валок. Яны вербаваліся з навакольных вёсак — Івана, Вызна, Старніцы, Яромічы і іншых. Былі таксама выбранцы койданаўскія, смалявіцкія, капыльскія, рубяжэвіцкія. Канцлер Леў Сапега ў 1621 г. набраў у сваім Лепельскім маёнтку па аднаму чалавеку з кожных 30 двароў для вайны з Турцыяй, пры гэтым усе яны мусілі мець мушкет і барву (уніформу).
Кодэкс шляхецкай годнасці: рыцарскія прынцыпы ў Вялікім Княстве Літоўскім
Шляхецкі кодэкс годнасці, сфарміраваны пад уплывам рыцарскіх традыцый Заходняй Еўропы і мясцовых звычаяў, быў асновай самаідэнтыфікацыі шляхты Вялікага Княства Літоўскага. Яго сутнасць вызначалася прынцыпамі вернасці, мужнасці, гонару і павагі да славы продкаў. Шляхціц мусіў быць не толькі ваіном, але і абаронцам слабейшых — сялян, гараджан, а таксама хрысціянскай веры, асабліва падчас войнаў з крыжакамі або татарамі. Адным з галоўных запаветаў была loyalitas (вернасць) — перад князем, Бацькаўшчынай і саюзьнікамі. Здрада лічылася найбольшым сорамм, а яе насенне магло пакрыць ганьбой не адну пакаленне.
Шляхецкі кодэкс годнасці, сфарміраваны пад уплывам рыцарскіх традыцый Заходняй Еўропы і мясцовых звычаяў, быў асновай самаідэнтыфікацыі шляхты Вялікага Княства Літоўскага. Яго сутнасць вызначалася прынцыпамі вернасці, мужнасці, гонару і павагі да славы продкаў. Шляхціц мусіў быць не толькі ваіном, але і абаронцам слабейшых — сялян, гараджан, а таксама хрысціянскай веры, асабліва падчас войнаў з крыжакамі або татарамі. Адным з галоўных запаветаў была loyalitas (вернасць) — перад князем, Бацькаўшчынай і саюзьнікамі. Здрада лічылася найбольшым сорамм, а яе насенне магло пакрыць ганьбой не адну пакаленне.
Важным элементам кодэкса была асабістая годнасць. Нават у бітве шляхціц павінен быў трымацца годна: не ўцякаць з поля бою, не нападаць ззаду і паважаць праціўніка. Падобныя правілы адлюстраваліся ў дэкларацыях харугваў, дзе заклікалі "перамагаць без зьнявагі". Слова шляхціца мела вагу залата — дамовы, прысягі і нават пабочныя абяцанні выконваліся непахісна. Гэта падкрэслівалася ў дэвізах родаў, напрыклад, *"Бог, Гонар, Айчына"* у Радзівілаў.
Асаблівае месца займала культура перамовы. Шляхта павінна была валодаць мастацтвам дыпламатыі, рыторыкі і нават паэзіі. Усё гэта лічылася знакамі адукаванасці і вытанчанасці. Але пры гэтым кодэкс забараняў празмерную пыху — задзірыстасць або знявагу ніжэйшых станаў маглі асудзіць на сойме.
З часам рыцарскія ідэалы змяшчаліся з палітычнымі рэаліямі, але аснова заставалася нязменнай: шляхціц — гэта не толькі статус, але і адказнасць. Нават у XVIII ст., калі ваенныя традыцыі слабелі, шляхта працягвала гаварыць пра сябе: *"Non possumus non esse nobiles"* ("Не можам не быць шляхтай"). Гэты духоўны стрыжань пакінуў след у беларускай гісторыі і культуры, перажыўшы саміх яго носьбітаў.
Асаблівае месца займала культура перамовы. Шляхта павінна была валодаць мастацтвам дыпламатыі, рыторыкі і нават паэзіі. Усё гэта лічылася знакамі адукаванасці і вытанчанасці. Але пры гэтым кодэкс забараняў празмерную пыху — задзірыстасць або знявагу ніжэйшых станаў маглі асудзіць на сойме.
З часам рыцарскія ідэалы змяшчаліся з палітычнымі рэаліямі, але аснова заставалася нязменнай: шляхціц — гэта не толькі статус, але і адказнасць. Нават у XVIII ст., калі ваенныя традыцыі слабелі, шляхта працягвала гаварыць пра сябе: *"Non possumus non esse nobiles"* ("Не можам не быць шляхтай"). Гэты духоўны стрыжань пакінуў след у беларускай гісторыі і культуры, перажыўшы саміх яго носьбітаў.
Рубрыка – праз стагоддзі
Полацкае і Тураўскае княствы (X–XIII стст.)
У 1068 годзе (паводле Іпацьеўскага летапісу) полацкі князь Усяслав Чарадзей мог у гэты дзень вярнуцца з паходу на Кіеў, дзе быў абвешчаны вялікім князем. Гэта адзін з яркіх эпізодаў барацьбы за ўплыў паміж усходнеславянскімі дзяржавамі.
Вялікае Княства Літоўскае (XIV–XVI стст.)
11 мая 1500 года падчас вайны з Маскоўскай дзяржавай войскі ВКЛ на часе з князем Канстанцінам Астрожскім маглі рыхтавацца да абароны Смаленска — ключавой крэпасці на ўсходзе.
Рэч Паспалітая (XVII–XVIII стст.)
У 1654 годзе ў часы вайны з Масковіяй (так званы "Патоп") 11 мая мог адбыцца штурм Магілёва маскоўскімі войскамі, які горад героічна адбіваў. А ў 1706 годзе падчас Паўночнай вайны шведскія войскі Карла XII маглі праходзіць праз беларускія землі, спусташаючы вёскі.
Расійская імперыя (XIX ст.)
11 мая 1812 года Напалеон, рыхтуючыся да вайны з Расіяй, размяшчаў свае войскі на тэрыторыі сучаснай Заходняй Беларусі. У 1863 годзе ў гэты дзень паўстанцы Кастуся Каліноўскага маглі весці сутычкі з расійскімі войскамі каля Лідды або Ваўкавыска.
БНР і БССР (XX ст.)
11 мая 1918 года ў Мінску актывісты БНР абмяркоўвалі дэталі стварэння ўласнай арміі — Народнай Вайсковай Камісіі. У 1945 годзе ў гэты дзень у Мінску пачалося будаўніцтва першых жылых дамоў для вяртаючыхся з фронту салдат — гэта быў пачатак аднаўлення зруйнаванай вайной краіны.
Полацкае і Тураўскае княствы (X–XIII стст.)
У 1068 годзе (паводле Іпацьеўскага летапісу) полацкі князь Усяслав Чарадзей мог у гэты дзень вярнуцца з паходу на Кіеў, дзе быў абвешчаны вялікім князем. Гэта адзін з яркіх эпізодаў барацьбы за ўплыў паміж усходнеславянскімі дзяржавамі.
Вялікае Княства Літоўскае (XIV–XVI стст.)
11 мая 1500 года падчас вайны з Маскоўскай дзяржавай войскі ВКЛ на часе з князем Канстанцінам Астрожскім маглі рыхтавацца да абароны Смаленска — ключавой крэпасці на ўсходзе.
Рэч Паспалітая (XVII–XVIII стст.)
У 1654 годзе ў часы вайны з Масковіяй (так званы "Патоп") 11 мая мог адбыцца штурм Магілёва маскоўскімі войскамі, які горад героічна адбіваў. А ў 1706 годзе падчас Паўночнай вайны шведскія войскі Карла XII маглі праходзіць праз беларускія землі, спусташаючы вёскі.
Расійская імперыя (XIX ст.)
11 мая 1812 года Напалеон, рыхтуючыся да вайны з Расіяй, размяшчаў свае войскі на тэрыторыі сучаснай Заходняй Беларусі. У 1863 годзе ў гэты дзень паўстанцы Кастуся Каліноўскага маглі весці сутычкі з расійскімі войскамі каля Лідды або Ваўкавыска.
БНР і БССР (XX ст.)
11 мая 1918 года ў Мінску актывісты БНР абмяркоўвалі дэталі стварэння ўласнай арміі — Народнай Вайсковай Камісіі. У 1945 годзе ў гэты дзень у Мінску пачалося будаўніцтва першых жылых дамоў для вяртаючыхся з фронту салдат — гэта быў пачатак аднаўлення зруйнаванай вайной краіны.
Што такое людвізарні ў Вялікім княстве Літоўскім?
Anonymous Quiz
14%
Месца дзе рабілі мушкеты як для пяхоты (драбаў) так і для конных войскаў.
46%
Месца дзе адлівалі гарматы.
39%
На сённяшні лад гэта паняцце азначала "бар", або іншае месца для адпачынку.
👑 Аўгуст Моцны: курфюрст, які паставіў інтарэсы вышэй за Беларусь
Аўгуст II Моцны (1670–1733), кароль польскі і вялікі князь літоўскі, увайшоў у гісторыю як кіраўнік, чые амбіцыі прывялі да заняпаду беларускіх зямель. Пры падтрымцы Расіі і падкупе шляхты ён захапіў уладу ў Рэчы Паспалітай (1697), але стаў марыянеткай у геапалітычных гульнях.
Яго спробы рэфармаваць дзяржаву (скасаванне liberum veto, стварэнне арміі) праваліліся з-за супраціву магнатаў. Падчас Паўночнай вайны (1700–1721) беларускія землі сталі полем бітвы: гарады руйнаваліся, насельніцтва гінула.
Наступствы:
📌Эканоміка спустошана вайной і рэквізіцыямі;
📌Шляхта пераходзіла на польскую мову, знікала беларуская ідэнтычнасць;
📌Узмацнеў уплыў Расіі, што паскорыла страту аўтаноміі.
Аўгуст Моцны — прыклад кіраўніка-кампрамісніка, які ахвяраваў нацыянальнымі інтарэсамі дзеля асабістай улады. Яго эпоха — урок: незалежнасць нельга абмяняць на палітычныя альянсы.
#ГісторыяБеларусі #ВКЛ
Аўгуст II Моцны (1670–1733), кароль польскі і вялікі князь літоўскі, увайшоў у гісторыю як кіраўнік, чые амбіцыі прывялі да заняпаду беларускіх зямель. Пры падтрымцы Расіі і падкупе шляхты ён захапіў уладу ў Рэчы Паспалітай (1697), але стаў марыянеткай у геапалітычных гульнях.
Яго спробы рэфармаваць дзяржаву (скасаванне liberum veto, стварэнне арміі) праваліліся з-за супраціву магнатаў. Падчас Паўночнай вайны (1700–1721) беларускія землі сталі полем бітвы: гарады руйнаваліся, насельніцтва гінула.
Наступствы:
📌Эканоміка спустошана вайной і рэквізіцыямі;
📌Шляхта пераходзіла на польскую мову, знікала беларуская ідэнтычнасць;
📌Узмацнеў уплыў Расіі, што паскорыла страту аўтаноміі.
Аўгуст Моцны — прыклад кіраўніка-кампрамісніка, які ахвяраваў нацыянальнымі інтарэсамі дзеля асабістай улады. Яго эпоха — урок: незалежнасць нельга абмяняць на палітычныя альянсы.
#ГісторыяБеларусі #ВКЛ
🎨 Валянці Вільгельм Ваньковіч (1800–1842) — геній беларускага рамантызму, чые творы сталі сымбалемі нацыянальнай ідэнтычнасьці. Вучань Віленскага ўнівэрсытэта, ён ствараў партрэты філаматаў і патрыятаў, захаваўшы вобразы змагароў за волю.
🖌Яго найвядомейшая праца — «Міцкевіч на скале Аю-Даг» (1828)(на відарысе), дзе паэт паказаны як прарок свабоды. Падчас паўстаньня 1830–1831 гадоў Ваньковіч рыхтаваўся далучыцца да паўстанцаў, але хвароба перашкодзіла гэтаму. Эміграваўшы ў Парыж пасьля паўстаньня Ваньковіч працягваў творчасьць, жывучы побач з Адамам Міцкевічам.
Сёньня помнік мастаку ў Менску нагадвае: яго мастацтва — гэта голас эпохі, якая імкнулася да свабоды праз пэндзаль і фарбы.
#Беларусь #Гісторыя #Ваньковіч
🖌Яго найвядомейшая праца — «Міцкевіч на скале Аю-Даг» (1828)(на відарысе), дзе паэт паказаны як прарок свабоды. Падчас паўстаньня 1830–1831 гадоў Ваньковіч рыхтаваўся далучыцца да паўстанцаў, але хвароба перашкодзіла гэтаму. Эміграваўшы ў Парыж пасьля паўстаньня Ваньковіч працягваў творчасьць, жывучы побач з Адамам Міцкевічам.
Сёньня помнік мастаку ў Менску нагадвае: яго мастацтва — гэта голас эпохі, якая імкнулася да свабоды праз пэндзаль і фарбы.
#Беларусь #Гісторыя #Ваньковіч
📚 Міхаіл Кахановіч: асьветнік, які заклаў падмурак беларускай школы
Міхаіл Сілуянавіч Кахановіч (1882–1934) — адзін з ключавых дзеячоў беларускага нацыянальнага адраджэньня пачатку ХХ стагодзьдзя. Нарадзіўся ў сям’і праваслаўнага сьвятара ў вёсцы Вялікія Лукі (цяпер Баранавіцкі раён), але абраў шлях асьветніка й палітыка, а не царкоўнага служыцеля.
📖Асьветніцкі шлях
У 1919 годзе Кахановіч стаў першым дырэктарам Віленскай беларускай гімназыі — адной зь першых навучальных установаў, дзе выкладаньне вялося на роднай мове. Нягледзячы на недахоп падручнікаў і фінансаў, яму ўдалося арганізаваць навучаньне для 340 вучняў, што стала прарывам для беларускай адукацыі.
🏛Палітычная дзейнасьць
Пасьля Лютаўскай рэвалюцыі 1917 году Кахановіч увайшоў у Беларускі нацыянальны камітэт і стаў старшынём Магілёўскага беларускага камітэта. Ён арганізаваў сходы, дзе падтрымлівалася ідэя незалежнасьці Беларускай Народнай Рэспублікі. У 1920-я гады, будучы дэпутатам польскага сейма, ён адстойваў правы беларусаў на адукацыю й культуру, змагаўся за захаваньне Жыровіцкага манастыра ад польскіх уладаў.
Трагічны фінал
У 1933 годзе Кахановіч быў арыштаваны савецкімі ўладамі па сфабрыкаванай справе «Беларускага нацыянальнага цэнтра» і расстраляны ў 1934 годзе. Рэабілітаваны толькі ў 1956 годзе.
#ГісторыяБеларусі #Асьвета #Памяць
Міхаіл Сілуянавіч Кахановіч (1882–1934) — адзін з ключавых дзеячоў беларускага нацыянальнага адраджэньня пачатку ХХ стагодзьдзя. Нарадзіўся ў сям’і праваслаўнага сьвятара ў вёсцы Вялікія Лукі (цяпер Баранавіцкі раён), але абраў шлях асьветніка й палітыка, а не царкоўнага служыцеля.
📖Асьветніцкі шлях
У 1919 годзе Кахановіч стаў першым дырэктарам Віленскай беларускай гімназыі — адной зь першых навучальных установаў, дзе выкладаньне вялося на роднай мове. Нягледзячы на недахоп падручнікаў і фінансаў, яму ўдалося арганізаваць навучаньне для 340 вучняў, што стала прарывам для беларускай адукацыі.
🏛Палітычная дзейнасьць
Пасьля Лютаўскай рэвалюцыі 1917 году Кахановіч увайшоў у Беларускі нацыянальны камітэт і стаў старшынём Магілёўскага беларускага камітэта. Ён арганізаваў сходы, дзе падтрымлівалася ідэя незалежнасьці Беларускай Народнай Рэспублікі. У 1920-я гады, будучы дэпутатам польскага сейма, ён адстойваў правы беларусаў на адукацыю й культуру, змагаўся за захаваньне Жыровіцкага манастыра ад польскіх уладаў.
Трагічны фінал
У 1933 годзе Кахановіч быў арыштаваны савецкімі ўладамі па сфабрыкаванай справе «Беларускага нацыянальнага цэнтра» і расстраляны ў 1934 годзе. Рэабілітаваны толькі ў 1956 годзе.
#ГісторыяБеларусі #Асьвета #Памяць
⚔️ Вайна 1792 году: апошні ўдар па незалежнасьці Рэчы Паспалітай
У траўні 1792 году расейская армія ўварвалася ў Рэч Паспалітую, каб здушыць Канстытуцыю 3 траўня — першую ў Эўропе й другую ў сьвеце, якая абмяжоўвала ўладу магнатаў і ўмацоўвала дзяржаву. Гэта быў ня проста канфлікт — гэта быў замах на самабытнасьць беларуска-літоўскіх земляў.
❓️Чаму пачалася вайна?
📌Канстытуцыя 1791 году скасавала расейскі пратэктарат і правяла дэмакратычныя рэформы: спадчыннасьць трону, правы мяшчан, павелічэньне войска.
📌Кацярына ІІ і мясцовыя кансэрватары (Таргавіцкая канфэдэрацыя) бачылі ў гэтым пагрозу сваім інтарэсам.
📄Ход падзеяў
Расея ўвяла 97-тысячную армію, у той час як Рэч Паспалітая мела толькі 70 тыс. салдатаў. Нягледзячы на мужнасьць войскаў ВКЛ (напрыклад, бітвы пад Зяленцамі), адступленьне было няўхільным. Кароль Станіслаў Аўгуст перайшоў на бок канфэдэратаў, што прывяло да капітуляцыі.
Наступствы для Беларусі⬇️
1. У 1793 годзе адбыўся Другі падзел Рэчы Паспалітай: цэнтральныя беларускія землі адышлі да Расеі.
2. Ліквідаваны дзяржаўныя інстытуты ВКЛ, пачалася русыфікацыя й эканамічны заняпад.
Гэтая вайна — сымбаль страты сувэрэнітэту й спробы рэфармаваньня дзяржавы, якая магла стаць прыкладам для Эўропы. Няхай памяць пра гэтыя падзеі нагадвае нам пра каштоўнасьць незалежнасьці!
#ГісторыяБеларусі #РэчПаспалітая #Канстытуцыя3Траўня
У траўні 1792 году расейская армія ўварвалася ў Рэч Паспалітую, каб здушыць Канстытуцыю 3 траўня — першую ў Эўропе й другую ў сьвеце, якая абмяжоўвала ўладу магнатаў і ўмацоўвала дзяржаву. Гэта быў ня проста канфлікт — гэта быў замах на самабытнасьць беларуска-літоўскіх земляў.
❓️Чаму пачалася вайна?
📌Канстытуцыя 1791 году скасавала расейскі пратэктарат і правяла дэмакратычныя рэформы: спадчыннасьць трону, правы мяшчан, павелічэньне войска.
📌Кацярына ІІ і мясцовыя кансэрватары (Таргавіцкая канфэдэрацыя) бачылі ў гэтым пагрозу сваім інтарэсам.
📄Ход падзеяў
Расея ўвяла 97-тысячную армію, у той час як Рэч Паспалітая мела толькі 70 тыс. салдатаў. Нягледзячы на мужнасьць войскаў ВКЛ (напрыклад, бітвы пад Зяленцамі), адступленьне было няўхільным. Кароль Станіслаў Аўгуст перайшоў на бок канфэдэратаў, што прывяло да капітуляцыі.
Наступствы для Беларусі⬇️
1. У 1793 годзе адбыўся Другі падзел Рэчы Паспалітай: цэнтральныя беларускія землі адышлі да Расеі.
2. Ліквідаваны дзяржаўныя інстытуты ВКЛ, пачалася русыфікацыя й эканамічны заняпад.
Гэтая вайна — сымбаль страты сувэрэнітэту й спробы рэфармаваньня дзяржавы, якая магла стаць прыкладам для Эўропы. Няхай памяць пра гэтыя падзеі нагадвае нам пра каштоўнасьць незалежнасьці!
#ГісторыяБеларусі #РэчПаспалітая #Канстытуцыя3Траўня
⚔️🎨 Hienrych Dmachoŭski: skulptar i paŭstaniec, jaki złučyŭ mastactva z baraćboj
Hienrych Dmachoŭski (1810–1863) — adzin z hierojaŭ biełaruskaj historyi, čyjo imia źviazana z nacyjanalna-vyzvalenčym rucham i mastactvam.
🛤Šlach žyćcia
Dmachoŭski ŭdzielničaŭ u paŭstańniach 1830–1831 i 1863–1864 hadoŭ. Padčas pieršaha paŭstańnia jon kamandavaŭ partyzanskim atradam na Paleśsi, a paśla parazy byŭ źniavoleny aŭstra-vuhorskimi ŭładami na 7 hadoŭ. U 1863 hodzie jon uznačaliŭ paŭstancaŭ u Dzisienskim paviecie, dzie zahinuŭ u bai pad Pareččam.
🖌Mastackaja spadčyna
Navat u emihracyi (Eŭropa, ZŠA) Dmachoŭski nie pakidaŭ tvorčaści: stvaraŭ biusty Džordža Vašynhtona, Tadevuša Kaściuški, pomnik Valeryjanu Piatkieviču ŭ Paryžy. U ZŠA jon byŭ viadomy pad pseŭdanimam Hienry Sanders, a jaho pracy ŭpryhožvajuć Kanhres ZŠA i siońnia.
Viarnuŭšysia ŭ Vilniu (1861), jon stvaryŭ bareljefy Barbary Radzivił, pomnik paetu Ŭładzisłavu Syrakomlu j fihuru Sv. Uładzisłava dla katedralnaha sabora. Hetyja tvory — nia tolki mastackija šedeŭry, ale j śviedčańni lubvi da rodnaj kultury.
❓️Čamu jon važny dla Biełarusi?
Dmachoŭski — prykład sintezu mastactva j palityki. Jaho žyćcio nahadvaje: baraćba za volu moža isnavać pobač z tvorčym adradžeńniem. Siońnia na jaho mahile kala vioski Biruli (Dokšycki rajon) staić pomnik — symbal pamiaci pra tych, chto zmahaŭsia za našuju Radzimu.
#HistoryjaBiełarusi #Paŭstańnie1863 #Mastactva
Hienrych Dmachoŭski (1810–1863) — adzin z hierojaŭ biełaruskaj historyi, čyjo imia źviazana z nacyjanalna-vyzvalenčym rucham i mastactvam.
🛤Šlach žyćcia
Dmachoŭski ŭdzielničaŭ u paŭstańniach 1830–1831 i 1863–1864 hadoŭ. Padčas pieršaha paŭstańnia jon kamandavaŭ partyzanskim atradam na Paleśsi, a paśla parazy byŭ źniavoleny aŭstra-vuhorskimi ŭładami na 7 hadoŭ. U 1863 hodzie jon uznačaliŭ paŭstancaŭ u Dzisienskim paviecie, dzie zahinuŭ u bai pad Pareččam.
🖌Mastackaja spadčyna
Navat u emihracyi (Eŭropa, ZŠA) Dmachoŭski nie pakidaŭ tvorčaści: stvaraŭ biusty Džordža Vašynhtona, Tadevuša Kaściuški, pomnik Valeryjanu Piatkieviču ŭ Paryžy. U ZŠA jon byŭ viadomy pad pseŭdanimam Hienry Sanders, a jaho pracy ŭpryhožvajuć Kanhres ZŠA i siońnia.
Viarnuŭšysia ŭ Vilniu (1861), jon stvaryŭ bareljefy Barbary Radzivił, pomnik paetu Ŭładzisłavu Syrakomlu j fihuru Sv. Uładzisłava dla katedralnaha sabora. Hetyja tvory — nia tolki mastackija šedeŭry, ale j śviedčańni lubvi da rodnaj kultury.
❓️Čamu jon važny dla Biełarusi?
Dmachoŭski — prykład sintezu mastactva j palityki. Jaho žyćcio nahadvaje: baraćba za volu moža isnavać pobač z tvorčym adradžeńniem. Siońnia na jaho mahile kala vioski Biruli (Dokšycki rajon) staić pomnik — symbal pamiaci pra tych, chto zmahaŭsia za našuju Radzimu.
#HistoryjaBiełarusi #Paŭstańnie1863 #Mastactva
⚔️🎨 Генрых Дмахоўскі: скульптар і паўстанец, які злучыў мастацтва з барацьбой
Генрых Дмахоўскі (1810–1863) — адзін з герояў беларускай гісторыі, чыё імя зьвязана з нацыянальна-вызваленчым рухам і мастацтвам.
🛤Шлях жыцьця
Дмахоўскі ўдзельнічаў у паўстаньнях 1830–1831 і 1863–1864 гадоў. Падчас першага паўстаньня ён камандаваў партызанскім атрадам на Палесьсі, а пасьля паразы быў зьняволены аўстра-вугорскімі ўладамі на 7 гадоў. У 1863 годзе ён узначаліў паўстанцаў у Дзісенскім павеце, дзе загінуў у баі пад Парэччам.
🖌Мастацкая спадчына
Нават у эміграцыі (Эўропа, ЗША) Дмахоўскі не пакідаў творчасьці: ствараў бюсты Джорджа Вашынгтона, Тадэвуша Касьцюшкі, помнік Валерыяну Пяткевічу ў Парыжы. У ЗША ён быў вядомы пад псэўданімам Генры Сандэрс, а яго працы ўпрыгожваюць Кангрэс ЗША і сёньня.
Вярнуўшыся ў Вільню (1861), ён стварыў барэльефы Барбары Радзівіл, помнік паэту Ўладзіславу Сыракомлю й фігуру Св. Уладзіслава для катэдральнага сабора. Гэтыя творы — ня толькі мастацкія шэдэўры, але й сьведчаньні любві да роднай культуры.
❓️Чаму ён важны для Беларусі?
Дмахоўскі — прыклад сінтэзу мастацтва й палітыкі. Яго жыцьцё нагадвае: барацьба за волю можа існаваць побач з творчым адраджэньнем. Сёньня на яго магіле каля вёскі Бірулі (Докшыцкі раён) стаіць помнік — сымбаль памяці пра тых, хто змагаўся за нашую Радзіму.
#ГісторыяБеларусі #Паўстаньне1863 #Мастацтва
Генрых Дмахоўскі (1810–1863) — адзін з герояў беларускай гісторыі, чыё імя зьвязана з нацыянальна-вызваленчым рухам і мастацтвам.
🛤Шлях жыцьця
Дмахоўскі ўдзельнічаў у паўстаньнях 1830–1831 і 1863–1864 гадоў. Падчас першага паўстаньня ён камандаваў партызанскім атрадам на Палесьсі, а пасьля паразы быў зьняволены аўстра-вугорскімі ўладамі на 7 гадоў. У 1863 годзе ён узначаліў паўстанцаў у Дзісенскім павеце, дзе загінуў у баі пад Парэччам.
🖌Мастацкая спадчына
Нават у эміграцыі (Эўропа, ЗША) Дмахоўскі не пакідаў творчасьці: ствараў бюсты Джорджа Вашынгтона, Тадэвуша Касьцюшкі, помнік Валерыяну Пяткевічу ў Парыжы. У ЗША ён быў вядомы пад псэўданімам Генры Сандэрс, а яго працы ўпрыгожваюць Кангрэс ЗША і сёньня.
Вярнуўшыся ў Вільню (1861), ён стварыў барэльефы Барбары Радзівіл, помнік паэту Ўладзіславу Сыракомлю й фігуру Св. Уладзіслава для катэдральнага сабора. Гэтыя творы — ня толькі мастацкія шэдэўры, але й сьведчаньні любві да роднай культуры.
❓️Чаму ён важны для Беларусі?
Дмахоўскі — прыклад сінтэзу мастацтва й палітыкі. Яго жыцьцё нагадвае: барацьба за волю можа існаваць побач з творчым адраджэньнем. Сёньня на яго магіле каля вёскі Бірулі (Докшыцкі раён) стаіць помнік — сымбаль памяці пра тых, хто змагаўся за нашую Радзіму.
#ГісторыяБеларусі #Паўстаньне1863 #Мастацтва