غلوپژوهی

Telegram

غلوپژوهی

جایگاه والای وحی در کتاب و سنت، و انکار آن در نگرش غالیانه
به مناسبت بعثت رسول اکرم صلوات الله علیه وآله

دیدگاهی وجود دارد که در آن همه چیز عالم و در همۀ ازمان نزد امام حاضر است و تغییری در علم حجت الهی راه ندارد. ایشان بر این باورند که «علم آنان [امامان…

دلالت حدیث اصیل حرث بن مغیره بر ازدیاد علم امام

«قلت لأبي عبد الله ع جعلت فداك الذي يسأل عنه الإمام و ليس عنده فيه شي‏ء من أين يعلمه قال ينكت في القلب نكتا أو ينقر في الأذن نقرا.»

اصالت تاریخی خبر حرث
در بصائر الدرجات در دوباب، 11 بار به طرق مختلف، حدیث حرث بن مغیره از امام صادق ع دربارۀ نقش نکت و الهام به قلب امام در علم ایشان نقل شده است (ص316-317: 5 نقل، ص326-328: 6 نقل). 8 تن (صفوان بن يحيى، داود بن فرقد، يونس بن يعقوب، حماد بن عثمان، عمر بن أبان، یحیی بن عمران، مفضل و ابی‌کهمش) راوی از حرث در طبقه پس از او هستند. تفاوت کلمات نقل‌های هر راوی و اتحاد مضمون، حاکی از آن است که حرث این نقل را به صورت شفاهی انتقال داده است. (در میان راویان حرث، رنگ‌های مشابه، نزدیکی متنی بیشتری دارند.) ولی از هریک از سه راوی نخست او، دو تن روایت می‌کنند (گذشته از طرق متفاوت دیگر منابع، مانند الکافی، ج1، ص264 از صفوان) که الفاظ نقل‌ها از هر راوی دیگر تغییر نمی‌کند. این نشان از کتابت خبر در دو طبقه پس از حرث دارد. هم‌چنین دو نقل مرسل (یونس و ابان بن عثمان) با تعبیر «عن رجل» همبستگی متنی بالایی با برخی تحریرهای از خبر حرث دارد که حاکی از اتکا به آن‌ها است.

فارغ از توثیق راویان بیشتر طرق (صفوان بن يحيى، داود بن فرقد، يونس بن يعقوب، حماد بن عثمان، عمر بن أبان، یحیی بن عمران)، این الگوی متن-اسناد حاکی از اصالت انتساب به حرث است.

در این میان البته دو اختلال جزئی در یکی از طرق از حرث و طریقی مرتبط از غیر حرث وجود دارد که اشکالی به دیگر طرق وارد نمی‌کند: اول، از دو نقل از سه نقل از یونس بن یعقوب، دوتایشتان اسناد صددرصد یکسانی (از محمد بن عبد الحمید) دارند، ولی متن یکی (ص327-328) با دو متن دیگر از یونس تناسب کمتری دارد و به تحریر راویان دیگری از حرث نزدیک‌تر است. دوم، نقلی از علی بن ابی حمزه از ابوبصیر از امام صادق (ع) در دست است که صددرصد سؤال راوی و پاسخ امام، با تحریر فضاله از داود بن فرقد از حرث یکی است (ص316، ح1 و 2). در حالی که مجموعه نقل‌های از ابوبصیر در زمینه نکت و نقر الفاظ بسیار متفاوتی با نقل‌های حرث دارند. (نگر: ص231-232. چرایی اختلال خبر ابن ابی‌حمزه و ارتباط احتمالی آن با اختلال نسخه یا تحریف سهوی یا عمدی بطائنی تحقیق مجزایی لازم دارد.)

بر این اساس در دو طبقه پس از حرث نیز این روایت تنها در بصائر از سوی 13 تن نقل می‌شود. گفتنی است خود حرث از صحابیان سرشناس و توثیق‌‌شده در برخی کتب رجال و روایات است. در اینجا نیز حرث مستقیماً از امام می‌پرسد که اتصال سند را کاملاً تأیید می‌کند. هم‌چنین در نزدیک‌ترین نقل در طبقۀ حرث، دیگرانی مانند عيسى بن حمزة ثقفي، حسن بن يحيى مدائنی و نجاشی از امام صادق (ع) و نیز در طبقۀ بعد (به سه طریق) علی بن یقطین از امام کاظم (ع) این مضمون را نقل می‌کنند. (ص316-318) و البته در زمینه نکت و الهام روایات بسیار دیگری نیز وجود دارد.

دلالت خبر حرث
در این روایت، حرث همسو با روایات دست‌کم 7 باب از بصائر درخصوص مواجهه امام با مسائلی که پیشتر علمشان را نداشته، و نیز روایات بسیار دیگر در کتاب، دربارۀ مسائلی که علم آن نزد امام نیست می‌پرسد که امام آن را از کجا می‌داند؟ امام صادق (ع) با تقریر این پیش‌فرض، می‌گوید در قلب او چیزی الهام می‌شود، و یا در گوشش چیزی گفته می‌شود.

در فضای این روایت امام با وجود محدویت‌های علم، از پاسخ به مسائل در نمی‌ماند. چنانکه در آیات قرآن، وقتی برخی دربارۀ مسائلی می‌پرسیدند، آن‌گاه آیاتی نازل می‌شد و بهترین پاسخ را ارائه می‌داد (برای نمونه: البقرة : 189، 217، 219، 222؛ الأنفال: 1؛ الکهف: 83 و...)، و گاهی تصریح می‌شود که رسول خدا (ص) پیشتر مسائلی را نمی‌دانسته است (نمونه: www.tgoop.com/gholow2/2800).

به همین صورت می‌توان روایات بسیار دیگری را حاکی از تطور و ازدیاد علم امام و حجج الهی ارائه داد که از آن‌جمله ابواب ازدیاد علم امام، ابواب عرضه اعمال بر امام، ابواب وحی ملائکه، ابواب زمان‌های افزایش علم، ابواب علم حادث و انواع آن و... است. در روایات متعددی از این دست نیز همسو با تعابیر قرآنی، از عباراتی مانند «لا نعلم» و «لم یعلم»، به نبود علم پیشین تصریح می‌شود (نمونه: بصائر، ص220-222، 513؛ الکافی، ج1، ص256).

#علم_غیب
@gholow2

www.tgoop.com/gholow2/3014

2.51K viewsedited  Apr 1 at 20:10

دلالت حدیث اصیل حرث بن مغیره بر ازدیاد علم امام

«قلت لأبي عبد الله ع جعلت فداك الذي يسأل عنه الإمام و ليس عنده فيه شي‏ء من أين يعلمه قال ينكت في القلب نكتا أو ينقر في الأذن نقرا.»

اصالت تاریخی خبر حرث
در بصائر الدرجات در دوباب، 11 بار به طرق مختلف، حدیث حرث بن مغیره از امام صادق ع دربارۀ نقش نکت و الهام به قلب امام در علم ایشان نقل شده است (ص316-317: 5 نقل، ص326-328: 6 نقل). 8 تن (صفوان بن يحيى، داود بن فرقد، يونس بن يعقوب، حماد بن عثمان، عمر بن أبان، یحیی بن عمران، مفضل و ابی‌کهمش) راوی از حرث در طبقه پس از او هستند. تفاوت کلمات نقل‌های هر راوی و اتحاد مضمون، حاکی از آن است که حرث این نقل را به صورت شفاهی انتقال داده است. (در میان راویان حرث، رنگ‌های مشابه، نزدیکی متنی بیشتری دارند.) ولی از هریک از سه راوی نخست او، دو تن روایت می‌کنند (گذشته از طرق متفاوت دیگر منابع، مانند الکافی، ج1، ص264 از صفوان) که الفاظ نقل‌ها از هر راوی دیگر تغییر نمی‌کند. این نشان از کتابت خبر در دو طبقه پس از حرث دارد. هم‌چنین دو نقل مرسل (یونس و ابان بن عثمان) با تعبیر «عن رجل» همبستگی متنی بالایی با برخی تحریرهای از خبر حرث دارد که حاکی از اتکا به آن‌ها است.

فارغ از توثیق راویان بیشتر طرق (صفوان بن يحيى، داود بن فرقد، يونس بن يعقوب، حماد بن عثمان، عمر بن أبان، یحیی بن عمران)، این الگوی متن-اسناد حاکی از اصالت انتساب به حرث است.

در این میان البته دو اختلال جزئی در یکی از طرق از حرث و طریقی مرتبط از غیر حرث وجود دارد که اشکالی به دیگر طرق وارد نمی‌کند: اول، از دو نقل از سه نقل از یونس بن یعقوب، دوتایشتان اسناد صددرصد یکسانی (از محمد بن عبد الحمید) دارند، ولی متن یکی (ص327-328) با دو متن دیگر از یونس تناسب کمتری دارد و به تحریر راویان دیگری از حرث نزدیک‌تر است. دوم، نقلی از علی بن ابی حمزه از ابوبصیر از امام صادق (ع) در دست است که صددرصد سؤال راوی و پاسخ امام، با تحریر فضاله از داود بن فرقد از حرث یکی است (ص316، ح1 و 2). در حالی که مجموعه نقل‌های از ابوبصیر در زمینه نکت و نقر الفاظ بسیار متفاوتی با نقل‌های حرث دارند. (نگر: ص231-232. چرایی اختلال خبر ابن ابی‌حمزه و ارتباط احتمالی آن با اختلال نسخه یا تحریف سهوی یا عمدی بطائنی تحقیق مجزایی لازم دارد.)

بر این اساس در دو طبقه پس از حرث نیز این روایت تنها در بصائر از سوی 13 تن نقل می‌شود. گفتنی است خود حرث از صحابیان سرشناس و توثیق‌‌شده در برخی کتب رجال و روایات است. در اینجا نیز حرث مستقیماً از امام می‌پرسد که اتصال سند را کاملاً تأیید می‌کند. هم‌چنین در نزدیک‌ترین نقل در طبقۀ حرث، دیگرانی مانند عيسى بن حمزة ثقفي، حسن بن يحيى مدائنی و نجاشی از امام صادق (ع) و نیز در طبقۀ بعد (به سه طریق) علی بن یقطین از امام کاظم (ع) این مضمون را نقل می‌کنند. (ص316-318) و البته در زمینه نکت و الهام روایات بسیار دیگری نیز وجود دارد.

دلالت خبر حرث
در این روایت، حرث همسو با روایات دست‌کم 7 باب از بصائر درخصوص مواجهه امام با مسائلی که پیشتر علمشان را نداشته، و نیز روایات بسیار دیگر در کتاب، دربارۀ مسائلی که علم آن نزد امام نیست می‌پرسد که امام آن را از کجا می‌داند؟ امام صادق (ع) با تقریر این پیش‌فرض، می‌گوید در قلب او چیزی الهام می‌شود، و یا در گوشش چیزی گفته می‌شود.

در فضای این روایت امام با وجود محدویت‌های علم، از پاسخ به مسائل در نمی‌ماند. چنانکه در آیات قرآن، وقتی برخی دربارۀ مسائلی می‌پرسیدند، آن‌گاه آیاتی نازل می‌شد و بهترین پاسخ را ارائه می‌داد (برای نمونه: البقرة : 189، 217، 219، 222؛ الأنفال: 1؛ الکهف: 83 و...)، و گاهی تصریح می‌شود که رسول خدا (ص) پیشتر مسائلی را نمی‌دانسته است (نمونه: www.tgoop.com/gholow2/2800).

به همین صورت می‌توان روایات بسیار دیگری را حاکی از تطور و ازدیاد علم امام و حجج الهی ارائه داد که از آن‌جمله ابواب ازدیاد علم امام، ابواب عرضه اعمال بر امام، ابواب وحی ملائکه، ابواب زمان‌های افزایش علم، ابواب علم حادث و انواع آن و... است. در روایات متعددی از این دست نیز همسو با تعابیر قرآنی، از عباراتی مانند «لا نعلم» و «لم یعلم»، به نبود علم پیشین تصریح می‌شود (نمونه: بصائر، ص220-222، 513؛ الکافی، ج1، ص256).

#علم_غیب
@gholow2

BY غلوپژوهی