دکتر محمدرضا راشد محصّل

Forwarded from سیدمهدی زرقانی

در رثای استاد

نخستین بار در درس نظامی - خاقانی دوره ارشد بود که توفیق درک محضر استاد را یافتم. نظامی را مرحوم استاد انزابی نژاد تدریس می کرد و خاقانی را مرحوم استاد راشد. او را معلمی یافتم که در کلاس به ذهنش اجازه می داد به مناسبت از چمنی به چمنی پر بکشد و از این سیر ذهنی دسته گلهایی دماغ پرور فراهم آورد «هدیهٔ اصحاب را». برای همین ارتباطات بینامتنی بود که در کلاسها و سخنرانی هایش همیشه حرف تازه ای می شنیدی. نسل اول تا سوم استادان ادبیات متن پژوهان توانایی بودند و نظام آموزشی پیشادانشگاهی و دانشگاهی آنها را به خواندن مکرر متون کلاسیک خوگر کرده بود. آنها نه تنها در کنار جریان اصلی ادبیات حرکت می کردند بلکه علی قدر مراتبهم به گوشه و کنار و زاویه و اضلاع ادبیات کلاسیک هم سرک می کشیدند. تسلط بر متون کلاسیک در نسل چهارم و پنجم استادان ادبیات کمتر و کمتر شد. مرحوم استاد راشد باقی مانده نسلی بود که متون کلاسیک به طرز حیرت آوری در حافظه ایشان زندگی می کرد. آنها آموخته بودند که وظیفه استاد ادبیات اول آشنایی با ادب و فرهنگ گذشته و دوم انتقال آن به نسل گریزپایی است که در معرض دهها هنر دیگر قرار گرفته و زمزمه محبتی باید تا بتواند «جمعه به مکتب آورد طفل گریز پای را». به حال آوردن گذشته ادبی، غیر از تسلط بر گذشته ادبی مهارت ارتباط با نسل حاضر را هم می طلبید و این گروه از استادان گویا خود را پیامبری می دیدند که بی چشمداشتی باید پیام میراث ادبی را به نسلی ملتهب منتقل کند که در وانفسای ایدیولوژیها و ایسم ها در به در به دنبال دستاویزی مطمین می گردد برای یر و سامان دادن به زندگی معنوی و فکری خود. آنان پیامبران ادب گذشته بودند. خصلت مشترک دیگر نسل اول تا سوم استادان ادبیات اصالت دادن به «منش معلمی» در کنار «دانش معلمی» بود. قصدم تعمیم دادن احکام کلی و نادیده گرفتن تفاوتها و تمایزها نیست اما این ویژگی ها را می توان به صورت طیفی بر روی نموداری ترسیم کرد. هر چه به طرف گذشته نمودار حرکت کنیم، اهمیت منش معلمی بیشتر و هر چه جلوتر بیاییم کمتر می شود. ان سه نسل اول اکثرا اعتقاد جدی داشتند که اقتضای معلمی غیر از تکنیک، رسالت هم است. در نظام های آموزشی فعلی، معلمی بیشتر تکنیک است و معلم تکنیسین. مرحوم راشد از استادانی بود که منش و دانش را همراه می کرد و در کلاسش می توانستی دو درس را بیاموزی :ادب نفس و ادب درس. شاید ما متعلمان خوبی نبوده باشیم اما آنها معلمان خوبی بودند. استعاره شغل انبیا را خیلی جدی می گرفتند و این کم یا زیاد در سلوک فردی و اجتماعی شان تاثیر می گذاشت. بارها در عالم جوانی کشف و شهودهایم را در مخالفت با نظرات ایشان مطرح می کردم و ایشان چون مخاطبی که مطلب تازه ای شنیده به دقت گوش می داد و به ما می آموخت آزادگی صفتی است که سن و سال و موقعیت نمی شناسد. نه دیدم و نه شنیدم که ایشان را به محفلی فرهنگی و ادبی فراخوانده باشند و ایشان دریغ کند. انگار دانش ایشان چونان چشمه ای بود که جوشیدن صفت طبیعی و ذاتی اش شده بود و تفاوتی نمی کرد که کسی که بر خوان دانش و بینش و منش ایشان نشسته جهود و یهود است یا مسلم. او خود را مکلف به جوشش و فیضان می دانست. تواضع مثال زدنی استاد هم ریشه در همین آزادگی داشت. محمد رضا راشد محصل یک ویژگی دیگر هم داشت: محمد بود و رضا بود و راشد بود و محصل بود و این صفات را تا آخرین روزهای حیاتش حفظ کرد.
https://www.tgoop.com/smzarghani

www.tgoop.com/dr_rashed_moamadreza/208

304 viewsOct 11, 2023 at 14:48

در رثای استاد

نخستین بار در درس نظامی - خاقانی دوره ارشد بود که توفیق درک محضر استاد را یافتم. نظامی را مرحوم استاد انزابی نژاد تدریس می کرد و خاقانی را مرحوم استاد راشد. او را معلمی یافتم که در کلاس به ذهنش اجازه می داد به مناسبت از چمنی به چمنی پر بکشد و از این سیر ذهنی دسته گلهایی دماغ پرور فراهم آورد «هدیهٔ اصحاب را». برای همین ارتباطات بینامتنی بود که در کلاسها و سخنرانی هایش همیشه حرف تازه ای می شنیدی. نسل اول تا سوم استادان ادبیات متن پژوهان توانایی بودند و نظام آموزشی پیشادانشگاهی و دانشگاهی آنها را به خواندن مکرر متون کلاسیک خوگر کرده بود. آنها نه تنها در کنار جریان اصلی ادبیات حرکت می کردند بلکه علی قدر مراتبهم به گوشه و کنار و زاویه و اضلاع ادبیات کلاسیک هم سرک می کشیدند. تسلط بر متون کلاسیک در نسل چهارم و پنجم استادان ادبیات کمتر و کمتر شد. مرحوم استاد راشد باقی مانده نسلی بود که متون کلاسیک به طرز حیرت آوری در حافظه ایشان زندگی می کرد. آنها آموخته بودند که وظیفه استاد ادبیات اول آشنایی با ادب و فرهنگ گذشته و دوم انتقال آن به نسل گریزپایی است که در معرض دهها هنر دیگر قرار گرفته و زمزمه محبتی باید تا بتواند «جمعه به مکتب آورد طفل گریز پای را». به حال آوردن گذشته ادبی، غیر از تسلط بر گذشته ادبی مهارت ارتباط با نسل حاضر را هم می طلبید و این گروه از استادان گویا خود را پیامبری می دیدند که بی چشمداشتی باید پیام میراث ادبی را به نسلی ملتهب منتقل کند که در وانفسای ایدیولوژیها و ایسم ها در به در به دنبال دستاویزی مطمین می گردد برای یر و سامان دادن به زندگی معنوی و فکری خود. آنان پیامبران ادب گذشته بودند. خصلت مشترک دیگر نسل اول تا سوم استادان ادبیات اصالت دادن به «منش معلمی» در کنار «دانش معلمی» بود. قصدم تعمیم دادن احکام کلی و نادیده گرفتن تفاوتها و تمایزها نیست اما این ویژگی ها را می توان به صورت طیفی بر روی نموداری ترسیم کرد. هر چه به طرف گذشته نمودار حرکت کنیم، اهمیت منش معلمی بیشتر و هر چه جلوتر بیاییم کمتر می شود. ان سه نسل اول اکثرا اعتقاد جدی داشتند که اقتضای معلمی غیر از تکنیک، رسالت هم است. در نظام های آموزشی فعلی، معلمی بیشتر تکنیک است و معلم تکنیسین. مرحوم راشد از استادانی بود که منش و دانش را همراه می کرد و در کلاسش می توانستی دو درس را بیاموزی :ادب نفس و ادب درس. شاید ما متعلمان خوبی نبوده باشیم اما آنها معلمان خوبی بودند. استعاره شغل انبیا را خیلی جدی می گرفتند و این کم یا زیاد در سلوک فردی و اجتماعی شان تاثیر می گذاشت. بارها در عالم جوانی کشف و شهودهایم را در مخالفت با نظرات ایشان مطرح می کردم و ایشان چون مخاطبی که مطلب تازه ای شنیده به دقت گوش می داد و به ما می آموخت آزادگی صفتی است که سن و سال و موقعیت نمی شناسد. نه دیدم و نه شنیدم که ایشان را به محفلی فرهنگی و ادبی فراخوانده باشند و ایشان دریغ کند. انگار دانش ایشان چونان چشمه ای بود که جوشیدن صفت طبیعی و ذاتی اش شده بود و تفاوتی نمی کرد که کسی که بر خوان دانش و بینش و منش ایشان نشسته جهود و یهود است یا مسلم. او خود را مکلف به جوشش و فیضان می دانست. تواضع مثال زدنی استاد هم ریشه در همین آزادگی داشت. محمد رضا راشد محصل یک ویژگی دیگر هم داشت: محمد بود و رضا بود و راشد بود و محصل بود و این صفات را تا آخرین روزهای حیاتش حفظ کرد.
https://www.tgoop.com/smzarghani

BY دکتر محمدرضا راشد محصّل