علی سطوتی قلعه

براهنی و ماشری: کیمیا و خاک، و نظریهٔ تولید ادبی


در صفحهٔ شناسنامهٔ کیمیا و خاک نام طراح جلد آن نیامده است. بر جلد کتاب نیز امضایی، نشانی، نامی از طراح جلد آن نیست. حدس من این است: طرح جلد کتاب را رضا براهنیْ خود‌ به ناشر داده است.

کیمیا و خاک نخستین بار در پاییز ۱۳۶۴ منتشر می‌شود، قریب ۴۰ سال پیش. عنوان فرعی آن، مؤخره‌ای بر فلسفهٔ ادبیات، بیش از آنکه از محتوای حقیقی کتاب خبر دهد، تصویر آرمانی نویسنده از خودش در مقام منتقد ادبی را به نمایش می‌گذارد. طرح جلد کتاب بر آن تصویر آرمانی مهر تأیید می‌زند.

طرح از روی جلد ترجمهٔ انگلیسی نظریهٔ تولید ادبی، نوشتهٔ پیر ماشری، برداشته است. کتاب ماشری در ۱۹۶۶ منتشر شده و ترجمهٔ انگلیسی آن نخستین بار در ۱۹۷۸ درآمده است.

تا آنجا که من به خاطر دارم براهنی در نوشته‌هایش نه به ماشری و نه به این کتاب او و نه به سنت آلتوسری که ماشری و کتابش به آن نسب می‌برند التفاتی نداشته است. احتمالاً بیش از هرچیز دیگری در ماشری و نظریهٔ تولید ادبی و طرح جلد آن به جایگاه ناقد در مفصل ادبیات و فلسفه نظر دوخته باشد.

سخت بتوان بر این وسوسه غلبه کرد و نپرسید که اگر براهنی چیزی بیش از طرح جلد کتاب را از ماشری وام می‌گرفت و به فضای فارسی می‌آورد، چه اتفاقی می‌افتاد. کمترین نتیجه‌اش قطعاً یکی این بود که خود دور انگاره‌های یونگی خط می‌کشید و یکی این بود که جعبه‌ابزار نظریهٔ ادبی را همچون جن‌گیری نمی‌دید که قادر است سرانجام روح سیاست را از کالبد ادبیات جدید فارسی در ایران بیرون بکشد و خیال همه را راحت کند.

نظریهٔ تولید ادبی هنوز به فارسی ترجمه نشده است. سال ۱۳۹۶، زمانی که در انتشاراتی مسئولیتی داشتم، با آقای مشیت علایی دربارهٔ آن صحبت کرده بودم؛ استقبال کرده بود. پرینت کتاب را برایش برده بودم و قرار بود دست‌به‌کار شود. بیشتر از چندماه در آن انتشارات دوام نیاوردم و بازی زشت روزگار هم آقای علایی را به مشهد برد. هر کجا هست، تندرست و بردوام باشد.

چهارم مرداد ۱۴۰۴ ـ تهران

www.tgoop.com/alisatvatiqale/218

949 viewsedited  Jul 26 at 18:21

براهنی و ماشری: کیمیا و خاک، و نظریهٔ تولید ادبی


در صفحهٔ شناسنامهٔ کیمیا و خاک نام طراح جلد آن نیامده است. بر جلد کتاب نیز امضایی، نشانی، نامی از طراح جلد آن نیست. حدس من این است: طرح جلد کتاب را رضا براهنیْ خود‌ به ناشر داده است.

کیمیا و خاک نخستین بار در پاییز ۱۳۶۴ منتشر می‌شود، قریب ۴۰ سال پیش. عنوان فرعی آن، مؤخره‌ای بر فلسفهٔ ادبیات، بیش از آنکه از محتوای حقیقی کتاب خبر دهد، تصویر آرمانی نویسنده از خودش در مقام منتقد ادبی را به نمایش می‌گذارد. طرح جلد کتاب بر آن تصویر آرمانی مهر تأیید می‌زند.

طرح از روی جلد ترجمهٔ انگلیسی نظریهٔ تولید ادبی، نوشتهٔ پیر ماشری، برداشته است. کتاب ماشری در ۱۹۶۶ منتشر شده و ترجمهٔ انگلیسی آن نخستین بار در ۱۹۷۸ درآمده است.

تا آنجا که من به خاطر دارم براهنی در نوشته‌هایش نه به ماشری و نه به این کتاب او و نه به سنت آلتوسری که ماشری و کتابش به آن نسب می‌برند التفاتی نداشته است. احتمالاً بیش از هرچیز دیگری در ماشری و نظریهٔ تولید ادبی و طرح جلد آن به جایگاه ناقد در مفصل ادبیات و فلسفه نظر دوخته باشد.

سخت بتوان بر این وسوسه غلبه کرد و نپرسید که اگر براهنی چیزی بیش از طرح جلد کتاب را از ماشری وام می‌گرفت و به فضای فارسی می‌آورد، چه اتفاقی می‌افتاد. کمترین نتیجه‌اش قطعاً یکی این بود که خود دور انگاره‌های یونگی خط می‌کشید و یکی این بود که جعبه‌ابزار نظریهٔ ادبی را همچون جن‌گیری نمی‌دید که قادر است سرانجام روح سیاست را از کالبد ادبیات جدید فارسی در ایران بیرون بکشد و خیال همه را راحت کند.

نظریهٔ تولید ادبی هنوز به فارسی ترجمه نشده است. سال ۱۳۹۶، زمانی که در انتشاراتی مسئولیتی داشتم، با آقای مشیت علایی دربارهٔ آن صحبت کرده بودم؛ استقبال کرده بود. پرینت کتاب را برایش برده بودم و قرار بود دست‌به‌کار شود. بیشتر از چندماه در آن انتشارات دوام نیاوردم و بازی زشت روزگار هم آقای علایی را به مشهد برد. هر کجا هست، تندرست و بردوام باشد.

چهارم مرداد ۱۴۰۴ ـ تهران

BY علی سطوتی قلعه