tgoop.com/XeradsarayeFerdosiYazd/3945
Last Update:
📝 قحطی و شورش نان در سالهای اشغال ایران از سوی متفقین
در ایران هرگاه از #قحطی سخن می‌رود، ذهنها متوجه پایان روزگار قاجار و #جنگ_جهانی_اول می‌شود! باز آن که در سالهای اشغال ایران از سوی متفقین در #جنگ_جهانی_دوم (۱۳۲۰–۱۳۲۴ش / ۱۹۴۱–۱۹۴۵م) وضعیت کمابیش مشابهی رخ داد و این یکی از بحران‌های بزرگ اجتماعی و انسانی تاریخ هم‌روزگار ماست و در کنار همه‌گیری‌ها (مانند تیفوس و وبا) زندگی مردم را به شدت تحت تأثیر قرار داد. و میلیونها ایرانی را به کشتن داد.
📛 ریشه‌های بروز قحطی
۱. مصادره و احتکار غله ازسوی متفقین
☠️نیروهای شوروی و انگلیس بخش زیادی از گندم، جو، برنج، گوشت و حتی دام‌های ایران را برای تأمین جبهه‌های جنگ مصادره کردند.
☠️ راه‌ها و راه‌آهن سراسری دربست در اختیار ارتش متفقین بود و اولویت، فرستادن آذوقه و مهمات به شوروی بود، نه تأمین مردم ایران.
کامیون‌ها، قطارها و حتی قاطرها و شترهای بارکش در اختیار ارتش‌های خارجی قرار گرفت و این مایه آن بود که حتی محصولاتی که در نقاط مختلف تولید می‌شد، به تهران یا شهرهای بزرگ نرسد.
۲. موانع ساختاری و اختلال در توزیع
☠️: افزون بر عوامل نظامی، خشکسالی، دوری کشاورزان از زمین (برای کار در پروژه‌های متفقین)، احتکار توسط دلالان، و عملکرد ضعیف دولت در حمل و جابه‌جایی غلات نیز در تشدید بحران نقش داشتند. حتی ایجاد وزارت خواربار در دولت #قوام‌السلطنه نیز کاری از پیش نبرد و بیش از ۹ ماه دوام نیاورد.
ن.ک. : وزارتخانه‌ای که بیش از نُه ماه عمر نکرد
۳. افزایش جمعیت و فشار بر بازار
☠️ حضور صدها هزار سرباز متفقین + آوارگان لهستانی، تقاضا برای آذوقه را بالا برد.
۴. رقابت قدرت و فساد اداری دولت(های) وقت
☠️ دولتها قادر نبودند نظام جیره‌بندی کارآمدی برقرار کند. دلالان و محتکران بازار را قبضه کردند.
به‌رغم اقدامات قوام در تأسیس وزارتخانه خواروبار و استخدام مستشاران خارجی از جمله شریدان آمریکایی و آرتور میلسپو، برای سامان دادن به وضعیت آن، مشکل خواروبار و مواد غذایی کشور بهبود نیافت و حتی بیشتر هم شد؛ به گونه‌ای که عملکرد نافرجام وزارت خواربار به تعمیق بحران، رواج قحطی و سرانجام بروز شورش نان در ۱۷ آذر ۱۳۲۱ش و سقوط دولت قوام (بهمن ۱۳۲۱ش) منجر شد.
📛 پیامدهای قحطی
☠️ گرانی شدید: قیمت نان چند برابر شد. روزنامه‌های آن دوره پر است از خبر اعتراض مردم به کمیابی نان و ازدحام در صف نانوایی‌ها.
در برخی گزارش‌ها اشاره شده تورم تا ۴۰۰–۴۵۰ درصد افزایش یافت و اعتراض‌ها به‌سرعت به شورش‌ها و درگیری‌ها منجر شد.
☠️ مرگ و میر ناشی از گرسنگی: آمار دقیقی در دست نیست، اما منابع معاصر به مرگ هزاران نفر در شهرهای مختلف اشاره می‌کنند. در روستاها، قحطی همراه با بیماری‌های واگیردار، تلفات سنگینی برجای گذاشت.
☠️ ضعف بهداشتی و گسترش بیماری‌ها: سوءتغذیه سیستم ایمنی مردم را ضعیف کرد و بستر مناسبی برای اپیدمی تیفوس و وبا فراهم آورد.
☠️ ناامنی و آشوب‌های شهری: در بسیاری از شهرها شورش‌های نان اتفاق افتاد. در تهران چند بار مردم به نانوایی‌ها یا انبارهای غله حمله کردند.
نگرانی شاه جوان از قدرت یافتن احمد قوام به عنوان رقیبی قدرتمند و خطرناک که در کارنامه کاری خود تجربه‌هایی چون بیش از ۲۰ بار وزارت و دو بار نخست‌وزیری داشت، عاملی موثر در به راه انداختن غائله ۱۷ آذر و دست دربار را موثر در ایجاد بلوای نان گفته شده. (اینجا را ببینید)
📛 واکنش‌ها
☠️ دولت ایران کوشید با وضع «کارت نان» و جیره‌بندی تا حدی اوضاع را کنترل کند، اما ناکام بود.
☠️ مطبوعات پی‌درپی بحران نان و گرسنگی را گزارش می‌کردند؛ برخی از روزنامه‌ها صریحاً سیاست‌های متفقین را عامل دانستند.
☠️ اعتراض‌های مردمی: گاه کار به شورش و درگیری با پلیس کشید.
☠️ واکنش‌های بین‌المللی: اسناد سفارت آمریکا (اینجا) نشان می‌دهد، دولت‌های خارجی نسبت به پیچیدگی اوضاع آگاه بودند؛ برخی مدارک اشاره به مذاکرات بین آمریکا و بریتانیا برای کمک غذایی دارد.
📛 روایت‌های تاریخی
☠️ محمدعلی جمالزاده و حسین مکی در خاطرات خود از صف‌های طولانی نان، ضعف مردم و مرگ کودکان یاد کرده‌اند.
☠️ در اسناد آمریکایی و انگلیسی هم گزارش‌هایی وجود دارد که به قحطی و گرسنگی مردم ایران اذعان کرده‌اند، اما آن را «بهایی ناگزیر برای جنگ» توصیف کرده‌اند.
✅ کوتاه سخن:
قحطی در زمان اشغال متفقین نه‌تنها برآیند خشکسالی نبود، بلکه نتیجه‌ی مصادره‌ی غلات و منابع توسط ارتش‌های بیگانه، اولویت دادن به جبهه جنگ ، همچنین رقابت برای قدرت میان دربار و دولت بود؛ بحرانی که همراه با اپیدمی‌ها، رنج عمیقی بر مردم ایران تحمیل کرد. تاریخ هرگز این فاجعه انسانی را فراموش نخواهد کرد.
پلنگ این شناسد که پیکار و جنگ،
نه خوب‌ست و داند همین کوه و سنگ!
#فردوسی
🆔 @XeradsarayeFerdosiYazd
BY خردسرای فردوسی یزد
Share with your friend now:
tgoop.com/XeradsarayeFerdosiYazd/3945