عبدالکریم سروش و فلاسفه

در باب سخنان اخیر دکتر سروش

✍🏼نورا نوری صفت

اخرین سخنرانی دکتر سروش باعنوان«دین و قدرت »که خلاصه ای از درس گفتارهای اخیر ایشان بود ، ظاهرا بسیار بحث برانگیزبوده...
من سخنرانی ایشان را بادقت گوش دادم و به نظرم سخنان ایشان دارای یک مقدمه و یک نتیجه گیری است. البته دراین سخنرانی ،ایشان فقط به مقدمه اشاره کرده اند و نتیجه گیری را به جلسه بعدی واگذار کرده اند.
اما مقدمه ایشان که خود دارای مقدمه ای دیگراست :
درابتدا دکترسروش مسیر فکری خود را در نظریه قبض و بسط، «نسبت میان دین و معرفت دینی» و داد و ستد معرفت دینی باسایر معارف عنوان می کنند. وبیان می کنند که در آن جا از نکته ای غافل بوده اند و آن این که «دین و معرفت دینی» نه تنها در کنار معرفت بشری رشد می کنند بلکه در کنار «قدرت» هم رشد می کند.
یعنی گویی دوسایه بر معرفت دینی می افتد.
یکی سایه ی معارف بیرون دینی است که آدمیان تولید می کنند و دائم در حال رشد و تکامل است.
و یکی قدرت هایی که بیرون از دین وجود دارند و سایه شان بر سر دیانت، رشد دیانت ،فهم دیانت و حتی تولید وتکون خودِ دیانت می افتد و به او شکل می دهد.
پس در این جا نظریۀ جدید ایشان، همان قدرت هایی است که برسر دین، وفهم آن سایه افکنده و آن را شکل می دهد.البته دکتر سروش این نظریه را از الهیات جدا می کنندو موضوع را از منظر جامعه شناسی و سیاسی بررسی می کنند.یعنی از نظر ایشان ، قدرت های سیاسی و اجتماعی می توانند با « دین»که خود یک قدرت است ، وارد تعامل شده و بده بستان کند و در نتیجه «قدرت دین» برای تثبیت خود به ارعاب و ترساندن احتیاج دارد، و ازاین جهت است که ایشان مطرح میکند ، قرآن کتاب «خوف و خشیت» است، و دراسلام نقصان محبت داشتیم و تصوف آن را به اسلام ما افزود(این مطلب را در یک مقاله مجزا مطرح کرده اند)
دکتر سروش این مقدمه را بیان می کنند و به دنبال آن مقدمه بعدی را مطرح می کنند بااین بیان که : من تا بحال این را به «تجربه»پیامبر نسبت می دادم، که از خداوند گویی بیشتر تجربه خوفی دارد.خداوند چنان وجودش را لبریزمی کرد که پُراز هیبت می شده.من تا این جا در صحنه «تجربه ها » نظر می کردم. اما از این جا توجه ام بر این متمرکزشد که این قرآن تألیف پیامبر است. محصول روان اوست و مؤلف قرآن پیامبراست. گرچه مؤلف محمد ،خداونداست.اما این از روان و وجود او می جوشد. چرا این همه تاکید بر خوف الهی؟؟
در این جا در مقدمه دوم دکتر سروش به این نکته اشاره می کند که پیامی که پیامبر در اختیار ما نهاده ، پیامی که خیلی ترساننده است و پر از تهدید است ، مستقیم پیام الهی نیست و همچُنین ناشی از تجربیات پیامبرهم نیست ،بلکه ناشی از اثرات قدرت سیاست و جامعه بر روان پیامبر است والا در تورات به این صورت جهنم نداریم.در انجیل هم در چندمورد فقط حضرت عیسی اشاره به عذاب الهی می کند.فقط در همین حد.
اما در قرآن این ماجرای شکنجه کردن، ترساندن، و تهدید خیلی شدید است.
دکتر سروش این مساله را از روحیه ی «اقتدارگرایی » پیامبر می داند. و معتقد است شخصیت پیامبر به گونه ای بود که آگاهانه از این« رعب» و« خوف» و مفهوم قدرت ، بهره می گرفت و می کوشیداز این قدرتی که خودش با نام «دین"» تولید کرده و به صحنه آورده ،پاسداری کند.
به نظرم دکتر سروش دراین جا کاملا به جنبه بشری بودن پیامبر اشاره دارند و اثرات روانی که بیرون از دین است و در ایجاد هرقدرتی دخالت دارند ودین نیز یک قدرت است (چه منشأ آن الهی باشدیا نباشد) در نتیجه بر دین و بر پیامبر که مؤسس دین است اثرگذار هستند .وپیامبر از این اثرات روانی مستثنا نیست.
البته دکترسروش «قدرت »را مذموم نمی دانند ومی گویند قدرتِ لزوماً بد نداریم و می شود قدرت و اقتدار، جنبه مثبت و نیکویی هم داشته باشد. ایشان معتقدند، بدون قدرت نمی شود قدم از قدم برداشت. و پیامبر برای تثبیت و پاسداری از دین خود، احتیاج به این قدرت داشتند.
این قسمت از سخنان دکتر سروش ، برای من یاد آور فلسفه سیاسی ماکیاولی است.و این که انسان ها برای نگهبانی از قدرت ، احتیاج به سیاست هایی دارند.ماکیاولی آنچه را برای به دست آوردن قدرت و نگاه داشت آن ناگزیر است با چشم باز می نگرد و بازمی گوید.او نخستین کاونده ماهیت قدرت و پیشرو اندیشۀ علمی در این زمینه است.یعنی آن جا که دیگران جلوداران صحنه را می نگریستند وی چشم به پشت صحنه دوخت و انگیزه های نهانی رخدادها را جستجو کرد.پیامبرمتوجه بود که دارد یک قدرت می آفریند.و این روح قدرت و اقتدارگرایی را در دین خود می دمد.
نکته دیگر در سخنان دکتر سروش، تفکیک بین « اسلام» و «ایمان» بود. پیامبر دو چیز آورد؛ یکی «اسلام »و دیگری «ایمان». ایمان امر قلبی است اما اسلام یک تسلیم حکومتی است.مسلمان کسی است که تسلیم حکومت اسلام شده است.👇

👍1

www.tgoop.com/Soroush_Philosopher/6015

14.1K viewsedited  Jan 3, 2021 at 01:54

در باب سخنان اخیر دکتر سروش

✍🏼نورا نوری صفت

اخرین سخنرانی دکتر سروش باعنوان«دین و قدرت »که خلاصه ای از درس گفتارهای اخیر ایشان بود ، ظاهرا بسیار بحث برانگیزبوده...
من سخنرانی ایشان را بادقت گوش دادم و به نظرم سخنان ایشان دارای یک مقدمه و یک نتیجه گیری است. البته دراین سخنرانی ،ایشان فقط به مقدمه اشاره کرده اند و نتیجه گیری را به جلسه بعدی واگذار کرده اند.
اما مقدمه ایشان که خود دارای مقدمه ای دیگراست :
درابتدا دکترسروش مسیر فکری خود را در نظریه قبض و بسط، «نسبت میان دین و معرفت دینی» و داد و ستد معرفت دینی باسایر معارف عنوان می کنند. وبیان می کنند که در آن جا از نکته ای غافل بوده اند و آن این که «دین و معرفت دینی» نه تنها در کنار معرفت بشری رشد می کنند بلکه در کنار «قدرت» هم رشد می کند.
یعنی گویی دوسایه بر معرفت دینی می افتد.
یکی سایه ی معارف بیرون دینی است که آدمیان تولید می کنند و دائم در حال رشد و تکامل است.
و یکی قدرت هایی که بیرون از دین وجود دارند و سایه شان بر سر دیانت، رشد دیانت ،فهم دیانت و حتی تولید وتکون خودِ دیانت می افتد و به او شکل می دهد.
پس در این جا نظریۀ جدید ایشان، همان قدرت هایی است که برسر دین، وفهم آن سایه افکنده و آن را شکل می دهد.البته دکتر سروش این نظریه را از الهیات جدا می کنندو موضوع را از منظر جامعه شناسی و سیاسی بررسی می کنند.یعنی از نظر ایشان ، قدرت های سیاسی و اجتماعی می توانند با « دین»که خود یک قدرت است ، وارد تعامل شده و بده بستان کند و در نتیجه «قدرت دین» برای تثبیت خود به ارعاب و ترساندن احتیاج دارد، و ازاین جهت است که ایشان مطرح میکند ، قرآن کتاب «خوف و خشیت» است، و دراسلام نقصان محبت داشتیم و تصوف آن را به اسلام ما افزود(این مطلب را در یک مقاله مجزا مطرح کرده اند)
دکتر سروش این مقدمه را بیان می کنند و به دنبال آن مقدمه بعدی را مطرح می کنند بااین بیان که : من تا بحال این را به «تجربه»پیامبر نسبت می دادم، که از خداوند گویی بیشتر تجربه خوفی دارد.خداوند چنان وجودش را لبریزمی کرد که پُراز هیبت می شده.من تا این جا در صحنه «تجربه ها » نظر می کردم. اما از این جا توجه ام بر این متمرکزشد که این قرآن تألیف پیامبر است. محصول روان اوست و مؤلف قرآن پیامبراست. گرچه مؤلف محمد ،خداونداست.اما این از روان و وجود او می جوشد. چرا این همه تاکید بر خوف الهی؟؟
در این جا در مقدمه دوم دکتر سروش به این نکته اشاره می کند که پیامی که پیامبر در اختیار ما نهاده ، پیامی که خیلی ترساننده است و پر از تهدید است ، مستقیم پیام الهی نیست و همچُنین ناشی از تجربیات پیامبرهم نیست ،بلکه ناشی از اثرات قدرت سیاست و جامعه بر روان پیامبر است والا در تورات به این صورت جهنم نداریم.در انجیل هم در چندمورد فقط حضرت عیسی اشاره به عذاب الهی می کند.فقط در همین حد.
اما در قرآن این ماجرای شکنجه کردن، ترساندن، و تهدید خیلی شدید است.
دکتر سروش این مساله را از روحیه ی «اقتدارگرایی » پیامبر می داند. و معتقد است شخصیت پیامبر به گونه ای بود که آگاهانه از این« رعب» و« خوف» و مفهوم قدرت ، بهره می گرفت و می کوشیداز این قدرتی که خودش با نام «دین"» تولید کرده و به صحنه آورده ،پاسداری کند.
به نظرم دکتر سروش دراین جا کاملا به جنبه بشری بودن پیامبر اشاره دارند و اثرات روانی که بیرون از دین است و در ایجاد هرقدرتی دخالت دارند ودین نیز یک قدرت است (چه منشأ آن الهی باشدیا نباشد) در نتیجه بر دین و بر پیامبر که مؤسس دین است اثرگذار هستند .وپیامبر از این اثرات روانی مستثنا نیست.
البته دکترسروش «قدرت »را مذموم نمی دانند ومی گویند قدرتِ لزوماً بد نداریم و می شود قدرت و اقتدار، جنبه مثبت و نیکویی هم داشته باشد. ایشان معتقدند، بدون قدرت نمی شود قدم از قدم برداشت. و پیامبر برای تثبیت و پاسداری از دین خود، احتیاج به این قدرت داشتند.
این قسمت از سخنان دکتر سروش ، برای من یاد آور فلسفه سیاسی ماکیاولی است.و این که انسان ها برای نگهبانی از قدرت ، احتیاج به سیاست هایی دارند.ماکیاولی آنچه را برای به دست آوردن قدرت و نگاه داشت آن ناگزیر است با چشم باز می نگرد و بازمی گوید.او نخستین کاونده ماهیت قدرت و پیشرو اندیشۀ علمی در این زمینه است.یعنی آن جا که دیگران جلوداران صحنه را می نگریستند وی چشم به پشت صحنه دوخت و انگیزه های نهانی رخدادها را جستجو کرد.پیامبرمتوجه بود که دارد یک قدرت می آفریند.و این روح قدرت و اقتدارگرایی را در دین خود می دمد.
نکته دیگر در سخنان دکتر سروش، تفکیک بین « اسلام» و «ایمان» بود. پیامبر دو چیز آورد؛ یکی «اسلام »و دیگری «ایمان». ایمان امر قلبی است اما اسلام یک تسلیم حکومتی است.مسلمان کسی است که تسلیم حکومت اسلام شده است.👇

BY عبدالکریم سروش و فلاسفه