عبدالکریم سروش و فلاسفه

🌺◾️ شرحی بر #اوصاف_پارسایان

بخش سوم

■ #علم_نافع


سپس در ادامه #خطبه_همام می خوانیم: اهل تقوا گوش خود را بر علمی که برایشان نافع است می سپارند.

اصلا علم نافع چیست؟ و در گوش فرا دادن به آن چه معیارهایی را باید مدنظر داشته باشیم؟ آیا در اسلام علم غیرممدوح هم داریم؟ از پیامبرگرامی اسلام(ص) نقل است که مرا برای معلمی فرستاده اند. از همین جهت است که اسلام پیروان خود را به علم آموزی تشویق کرده است و می گوید که در اسلام در اصل فراگیری علم اختلاف نظری وجود ندارد. اما اینکه عده ای می گویند مسلمانان فلسفه یونانی را وارد کردند تا از این طریق در برابر پیامبر اسلام و ائمه اطهار (علیهم السلام) بایستند نشان از این است که دینامیسم درونی دین اسلام را درک نکرده اند. پس باید گفت که ورود تفکر یونانی محصول توطئه دین ستیزان نبود. در همین زمینه از پیامبر رحمت(ص) نقل است که از علمی که نافع نیست به خدا پناه می برم. اما باید دانست که میان علم ممدوح یا نافع و غیرممدوح، امر میانه ای وجود ندارد و علمی که نافع نباشد ضرر در پی خواهد داشت. به قول امام محمد غزالی، دانش، آدمی را به حال خود وانمی گذارد یا به او حیات ابدی می بخشد و یا هلاک ابدی. بنابراین علم با دانسته های روانی انسان مطابق است و نمی توان گفت من علمی را می آموزم و نسبت به آن بی تفاوت هستم. بنابراین از نشانه های اهل تقوا این است که از علم غیر نافع پرهیز می کنند. اما علم غیر نافع چیست؟ علومی که به کار انسان نمی آید؛ دانستی است ولی در عین حال لغو است و به کار تلف کردن عمر می آید. دایره این علوم حتی گفت و گو های روزمره و سخن گفتن درباره دیگران را نیز شامل می شود. با این توصیف در اسلام تاکید بر روی شخص عالم است و علم مطابق با احوالات روحی او نفع و ضرر را نشان می دهد. لذا در اسلام شخص عالم باید اوصاف فراوانی داشته باشد تا عالم بر او اطلاق شود. یکی از این شرایط خوف از خداوند است. هم در جهان اسلام و هم در غرب هستند افرادی که ترس و خوف خدا را در دل ندارند و لذا علومشان سودی در پی ندارد. خداوند در قرآن به ما می گوید دزدی نکنید، زنا نکنید... و از اینها با عنوان حکمت خود یاد می کند که با حکمت به معنای مصطلح فلسفی متفاوت است هرچند ممکن است شباهت هایی هم وجود داشته باشد. از همین جهت مراد از #تفقه در اسلام فقط تسلط بر یک شاخه از دین نیست بلکه بیشتر تاکید بر #دین_شناسی است. در این فراگیری علمی شخص استلزام های درونی و اصول بیرونی را مسلم می گیرد و آنگاه به فراگیری علم می پردازد: بدون این اصول علم راه به جایی نخواهد برد. بنابراین هر سوالی، سوال نیست و هر پژوهشی، لایق اعتنا نیست. جامعه ای که وقت و هزینه خود را صرف ارزش های خود می کند افراد را از درون و بیرون مقید به همان مکتبی می کند که در آن به سر می برند. لذا پژوهشگر نباید چشم خود را به هرچیز بگشاید و هر علمی را به درون خود راه دهد. از اوصاف عالم ربانی در اسلام می توان حلم و خشیت و فروتنی یاد نمود. در غیر این صورت علم آن شخص باعث ضرر و غفلت می شود. علم از دیدگاه عرفا نیز باید متصل به منبعی دیگر باشد که اگر نادیده گرفته شود باعث ضرر است. عرفا بیشتر بر مقام حیرت تاکید می کنند و از همین روی معتقد هستند که فلسفه حیرت را می زداید. ازدیگر شرایط نافع بودن علم این است که مانع #خودشناسی نباشد. برخی دانشمندان آنقدر سرگرم جهان شناسی می شوند که خود را فراموش می کنند و در پی استیلا و غلبه بر طبیعت می آیند و حساب آخرت خود را فراموش می کنند. لذا آموختن علم بدون عمل هم مضر است و در عین حال باید جهت گیری الهی داشته باشد و مایه تفاخر و مجادله نیز نباشد. اما ملاک تشخیص علم نافع نیز خود شخص است چون اون بهتر از هرکسی خود را می شناسد و لذاوحاکم اسلامی بر اساس فقه اسلامی می تواند فقط هشدار و مشاوره دهد.

ادامه دارد...


✍ #عبدالکریم_سروش
📚 #اوصاف_پارسایان

https://www.tgoop.com/Soroush_Philosopher

Telegram

عبدالکریم سروش و فلاسفه

کانالی برای آن ها که می اندیشند...
اندیشه ها و آرای دکتر عبدالکریم سروش و بزرگان عرفان و فلسفه
کانال رسمی دکتر سروش : @DrSoroush

www.tgoop.com/Soroush_Philosopher/5863

2.8K viewsAug 22, 2020 at 17:46

🌺◾️ شرحی بر #اوصاف_پارسایان

بخش سوم

■ #علم_نافع


سپس در ادامه #خطبه_همام می خوانیم: اهل تقوا گوش خود را بر علمی که برایشان نافع است می سپارند.

اصلا علم نافع چیست؟ و در گوش فرا دادن به آن چه معیارهایی را باید مدنظر داشته باشیم؟ آیا در اسلام علم غیرممدوح هم داریم؟ از پیامبرگرامی اسلام(ص) نقل است که مرا برای معلمی فرستاده اند. از همین جهت است که اسلام پیروان خود را به علم آموزی تشویق کرده است و می گوید که در اسلام در اصل فراگیری علم اختلاف نظری وجود ندارد. اما اینکه عده ای می گویند مسلمانان فلسفه یونانی را وارد کردند تا از این طریق در برابر پیامبر اسلام و ائمه اطهار (علیهم السلام) بایستند نشان از این است که دینامیسم درونی دین اسلام را درک نکرده اند. پس باید گفت که ورود تفکر یونانی محصول توطئه دین ستیزان نبود. در همین زمینه از پیامبر رحمت(ص) نقل است که از علمی که نافع نیست به خدا پناه می برم. اما باید دانست که میان علم ممدوح یا نافع و غیرممدوح، امر میانه ای وجود ندارد و علمی که نافع نباشد ضرر در پی خواهد داشت. به قول امام محمد غزالی، دانش، آدمی را به حال خود وانمی گذارد یا به او حیات ابدی می بخشد و یا هلاک ابدی. بنابراین علم با دانسته های روانی انسان مطابق است و نمی توان گفت من علمی را می آموزم و نسبت به آن بی تفاوت هستم. بنابراین از نشانه های اهل تقوا این است که از علم غیر نافع پرهیز می کنند. اما علم غیر نافع چیست؟ علومی که به کار انسان نمی آید؛ دانستی است ولی در عین حال لغو است و به کار تلف کردن عمر می آید. دایره این علوم حتی گفت و گو های روزمره و سخن گفتن درباره دیگران را نیز شامل می شود. با این توصیف در اسلام تاکید بر روی شخص عالم است و علم مطابق با احوالات روحی او نفع و ضرر را نشان می دهد. لذا در اسلام شخص عالم باید اوصاف فراوانی داشته باشد تا عالم بر او اطلاق شود. یکی از این شرایط خوف از خداوند است. هم در جهان اسلام و هم در غرب هستند افرادی که ترس و خوف خدا را در دل ندارند و لذا علومشان سودی در پی ندارد. خداوند در قرآن به ما می گوید دزدی نکنید، زنا نکنید... و از اینها با عنوان حکمت خود یاد می کند که با حکمت به معنای مصطلح فلسفی متفاوت است هرچند ممکن است شباهت هایی هم وجود داشته باشد. از همین جهت مراد از #تفقه در اسلام فقط تسلط بر یک شاخه از دین نیست بلکه بیشتر تاکید بر #دین_شناسی است. در این فراگیری علمی شخص استلزام های درونی و اصول بیرونی را مسلم می گیرد و آنگاه به فراگیری علم می پردازد: بدون این اصول علم راه به جایی نخواهد برد. بنابراین هر سوالی، سوال نیست و هر پژوهشی، لایق اعتنا نیست. جامعه ای که وقت و هزینه خود را صرف ارزش های خود می کند افراد را از درون و بیرون مقید به همان مکتبی می کند که در آن به سر می برند. لذا پژوهشگر نباید چشم خود را به هرچیز بگشاید و هر علمی را به درون خود راه دهد. از اوصاف عالم ربانی در اسلام می توان حلم و خشیت و فروتنی یاد نمود. در غیر این صورت علم آن شخص باعث ضرر و غفلت می شود. علم از دیدگاه عرفا نیز باید متصل به منبعی دیگر باشد که اگر نادیده گرفته شود باعث ضرر است. عرفا بیشتر بر مقام حیرت تاکید می کنند و از همین روی معتقد هستند که فلسفه حیرت را می زداید. ازدیگر شرایط نافع بودن علم این است که مانع #خودشناسی نباشد. برخی دانشمندان آنقدر سرگرم جهان شناسی می شوند که خود را فراموش می کنند و در پی استیلا و غلبه بر طبیعت می آیند و حساب آخرت خود را فراموش می کنند. لذا آموختن علم بدون عمل هم مضر است و در عین حال باید جهت گیری الهی داشته باشد و مایه تفاخر و مجادله نیز نباشد. اما ملاک تشخیص علم نافع نیز خود شخص است چون اون بهتر از هرکسی خود را می شناسد و لذاوحاکم اسلامی بر اساس فقه اسلامی می تواند فقط هشدار و مشاوره دهد.

ادامه دارد...


✍ #عبدالکریم_سروش
📚 #اوصاف_پارسایان

https://www.tgoop.com/Soroush_Philosopher

BY عبدالکریم سروش و فلاسفه