عبدالکریم سروش و فلاسفه

🔴◾️ نقدی بر تفسیر #سیدجواد_طباطبایی از #پدیدارشناسی_روح_هگل [۱۴]

✍ #علی_اصغر_مروت


◾️وام‌گیری اصطلاحات از فلاسفه مسلمان [1]

● حرکت جوهری:
آقای طباطبایی اصطلاح هگلی Selbstbewegung را به زبان فلسفی ملاصدرا به «حرکت جوهری» ترجمه می‌کنند و می‌گویند: «Selbstbewegung… بمعنی خودحرکتی یا خودجنبشی است یعنی خود، به خود حرکت می‌دهد که من آنرا به حرکت جوهری ترجمه می‌کنم…. یکی از مشخصات فلسفه جدید اینست که عامل حرکت و تحول را از بیرون به درون منتقل می‌کند. اوج این حرکت در #هگل است که می‌گوید حرکت عامل بیرونی ندارد بلکه عامل آن درونی است یعنی همان حرکت جوهری است.» سپس آقای طباطبایی‌ تلاش می‌کند در قالب عباراتی بیشتر جوهری بودنِ حرکت دیالکتیکی را بر اساس اصطلاح‌شناسی ملاصدرا تائید کند.

مشکل آقای طباطبایی‌ اینست که ایشان دقت نمی‌کنند که حرکت جوهری حرکت ذاتی است نه عرضی، و حرکت ذاتی امری ضروری یا واجب است و نه ممکن [مناط احتیاج به علت، نزد ملاصدرا و سایر فیلسوفان اسلامی، امکان است] و بنابراین نیازی به عامل و فاعل حرکت ندارد؛ بنابراین درست نیست اگر بگوئیم این حرکت دارای عاملی است و عامل آن خودش است. بخاطر همین است که فلاسفه‌ ما در حرکات عرضی از جعل مرکب و در حرکت های ذاتی از جعل بسیط سخن گفته‌اند. در حرکت ذاتی، جاعل، خودِ شیء را ایجاد می‌کند و چون شیء ذاتاً متحرک است با جعل شیء، حرکت هم تحقق پیدا می‌کند اما در حرکات عرضی نیاز به دو جعل [جعل مرکب] هست: جعل خودِ شیء و جعل حرکت در آن [به حرکت درآوردن آن].

فلاسفه ما حرکت را با توجه به فاعل آن هم مورد بحث قرار داده‌اند و آن را به سه قسمِ طبیعی، قسری و ارادی تقسیم کرده اند که هیچکدام از آن‌ها حرکات جوهری نیستند. علاوه بر این‌ها، این بحث که متحرک نمی‌تواند خودش فاعلِ حرکتِ خودش باشد دارای دلیلی روشن در فلسفه سنتی ماست: اگر متحرک، خود، محرک خودش باشد آنگاه محرک، فاعل حرکت و متحرک [که همان محرک است)] قابل حرکت است و اجتماع این دو حیثیت [حیثیت فعل و حیثیت قبول] به این دلیل که یکی حیثیت وجدان است و دیگری حیثیت فقدان، در امر واحد محال است و به تناقض می‌انجامد.

در فلسفه‌ ما اینکه فاعلِ حرکت، خودِ متحرک باشد امری محال است نه ممکن، بنابراین غیر ممکن است که فیلسوفان ما از این‌که فاعل حرکت در یک متحرک، خودِ آن متحرک است، به جوهری بودن حرکت آن متحرک استدلال کرده باشند. [دلایل اثبات حرکت جوهری کاملاً بیگانه با این نظریه است که فاعل حرکت، خودِ متحرک است] حاصل آن‌که نمی‌توان حرکتی را که “فاعل” آن، خودِ متحرک است، از نظر فلسفه صدرایی، حرکتی جوهری دانست.


@Soroush_Philosopher

www.tgoop.com/Soroush_Philosopher/5785

1.99K viewsJul 29, 2020 at 03:49

🔴◾️ نقدی بر تفسیر #سیدجواد_طباطبایی از #پدیدارشناسی_روح_هگل [۱۴]

✍ #علی_اصغر_مروت


◾️وام‌گیری اصطلاحات از فلاسفه مسلمان [1]

● حرکت جوهری:
آقای طباطبایی اصطلاح هگلی Selbstbewegung را به زبان فلسفی ملاصدرا به «حرکت جوهری» ترجمه می‌کنند و می‌گویند: «Selbstbewegung… بمعنی خودحرکتی یا خودجنبشی است یعنی خود، به خود حرکت می‌دهد که من آنرا به حرکت جوهری ترجمه می‌کنم…. یکی از مشخصات فلسفه جدید اینست که عامل حرکت و تحول را از بیرون به درون منتقل می‌کند. اوج این حرکت در #هگل است که می‌گوید حرکت عامل بیرونی ندارد بلکه عامل آن درونی است یعنی همان حرکت جوهری است.» سپس آقای طباطبایی‌ تلاش می‌کند در قالب عباراتی بیشتر جوهری بودنِ حرکت دیالکتیکی را بر اساس اصطلاح‌شناسی ملاصدرا تائید کند.

مشکل آقای طباطبایی‌ اینست که ایشان دقت نمی‌کنند که حرکت جوهری حرکت ذاتی است نه عرضی، و حرکت ذاتی امری ضروری یا واجب است و نه ممکن [مناط احتیاج به علت، نزد ملاصدرا و سایر فیلسوفان اسلامی، امکان است] و بنابراین نیازی به عامل و فاعل حرکت ندارد؛ بنابراین درست نیست اگر بگوئیم این حرکت دارای عاملی است و عامل آن خودش است. بخاطر همین است که فلاسفه‌ ما در حرکات عرضی از جعل مرکب و در حرکت های ذاتی از جعل بسیط سخن گفته‌اند. در حرکت ذاتی، جاعل، خودِ شیء را ایجاد می‌کند و چون شیء ذاتاً متحرک است با جعل شیء، حرکت هم تحقق پیدا می‌کند اما در حرکات عرضی نیاز به دو جعل [جعل مرکب] هست: جعل خودِ شیء و جعل حرکت در آن [به حرکت درآوردن آن].

فلاسفه ما حرکت را با توجه به فاعل آن هم مورد بحث قرار داده‌اند و آن را به سه قسمِ طبیعی، قسری و ارادی تقسیم کرده اند که هیچکدام از آن‌ها حرکات جوهری نیستند. علاوه بر این‌ها، این بحث که متحرک نمی‌تواند خودش فاعلِ حرکتِ خودش باشد دارای دلیلی روشن در فلسفه سنتی ماست: اگر متحرک، خود، محرک خودش باشد آنگاه محرک، فاعل حرکت و متحرک [که همان محرک است)] قابل حرکت است و اجتماع این دو حیثیت [حیثیت فعل و حیثیت قبول] به این دلیل که یکی حیثیت وجدان است و دیگری حیثیت فقدان، در امر واحد محال است و به تناقض می‌انجامد.

در فلسفه‌ ما اینکه فاعلِ حرکت، خودِ متحرک باشد امری محال است نه ممکن، بنابراین غیر ممکن است که فیلسوفان ما از این‌که فاعل حرکت در یک متحرک، خودِ آن متحرک است، به جوهری بودن حرکت آن متحرک استدلال کرده باشند. [دلایل اثبات حرکت جوهری کاملاً بیگانه با این نظریه است که فاعل حرکت، خودِ متحرک است] حاصل آن‌که نمی‌توان حرکتی را که “فاعل” آن، خودِ متحرک است، از نظر فلسفه صدرایی، حرکتی جوهری دانست.


@Soroush_Philosopher

BY عبدالکریم سروش و فلاسفه