عبدالکریم سروش و فلاسفه

🔴◾️ نقدی بر تفسیر #سیدجواد_طباطبایی از #پدیدارشناسی_روح_هگل [۹]

✍ #علی_اصغر_مروت

■تکامل در حرکت دیالکتیکی

آیا حرکت از یک صورتِ آگاهی به صورتِ دیگری از آگاهی در پدیدارشناسی روح، حرکتی تکاملی است یا غیر تکاملی؟ آقای طباطبایی‌ در این باره می‌گوید: «هگل دیالکتیک را سیر خود آگاهی و سیر روح در جهت مطلق شدن می‌داند. هگل اینجا از کلمه Entwicklung برای این سیر استفاده می-کند که برخی آن را به تکامل ترجمه کرده‌اند که درست نیست. هگل می‌گوید دیالکتیک عبارت از Entwicklung است؛ … دیالکتیکِ هگل، عبارت است از یک سیر جدلی یا جدالی است به این معنی که وضع موجود یا وضع امر طبیعی و بلاواسطه بودن را نفی می‌کند تا به منزل بعدی برسد و این منزل منزلی است که هم منزل قبلی را حفظ می‌کند و هم منزل بالاتری است.» (صص ۴۷-۴۶)

البته آقای طباطبایی‌ اصرار دارند که از تعبیر «منزل بالاتر» استفاده کنند و نه مرتبه‌ بالاتر: «هگل البته به خلاف فلسفه و عرفان ما نمی‌گوید مرتبه بالا چون مراتب هگل طولی نیست بلکه عرضی است.»(ص۴۷)

ولی جالب این است که همین آقای طباطبایی‌ در دو جای دیگر از همین سخنرانی‌ها در توصیف مرحله‌ بعدی نسبت به مرحله‌ قبلی آن را «مرتبه‌ بالا» تری از مرحله قبلی می‌دانند و گفته فوق را که در مورد هگل نباید از مرتبه‌ بالاتر سخن گفت به فراموشی می‌سپارند: «هگل یک الگوی منطقی را دنبال می‌کند که در همه جا ساری و جاری است یعنی این الگوی منطقی و این نسبت‌ها در یک مرتبه بالاتر و البته پیچیده‌تر تکرار می‌شود…» (ص ۱۰۵) و «هر فلسفه‌ای که اصل را بر تنش‌ها و تضادها بگذارد، بی‌آن‌که میان آن‌ها در یک مرتبه دیالکتیکی بالاتر، رفعِ تضاد بکند، فلسفه‌ای یکسویه است.»(ص ۱۱۱)

اما در باب تکاملی یا غیر تکاملی بودن حرکت دیالکتیکی باید گفت ایشان در جایی از سخنرانی خود صریحاً این حرکت را تکاملی می‌خواند:
«دیالکتیک عبارت از سیر تکوینی امور در گذر از مراحل و منازل مختلف این راه به این ترتیب که صورت‌های اولیه امور حل شده و از بین می‌رود و صورت‌های کامل‌تر بعدی ظاهر می‌شود.» (ص۳۱)

شاید بد نباشد اگر بدانیم در فلسفه‌ ما نیز اتفاقاً تنها حرکت اشتدادی [که حرکت دیالکتیکی هگل را می‌توان یکی از مصادیق آن در نظر گرفت] حرکت تکاملی دانسته می‌شود؛ چه، متحرک در هر مرحله از مرحله‌ قبلی کاملتر است بر خلاف حرکات اَینی و وضعی که بسیاری از فیلسوفان ما آن‌ها را تکاملی نمی دانند (مطهری، ۱۳۸۳: ۱۵۸-۱۵۹)


@Soroush_Philosopher

www.tgoop.com/Soroush_Philosopher/5619

2.18K viewsJun 18, 2020 at 05:14

🔴◾️ نقدی بر تفسیر #سیدجواد_طباطبایی از #پدیدارشناسی_روح_هگل [۹]

✍ #علی_اصغر_مروت

■تکامل در حرکت دیالکتیکی

آیا حرکت از یک صورتِ آگاهی به صورتِ دیگری از آگاهی در پدیدارشناسی روح، حرکتی تکاملی است یا غیر تکاملی؟ آقای طباطبایی‌ در این باره می‌گوید: «هگل دیالکتیک را سیر خود آگاهی و سیر روح در جهت مطلق شدن می‌داند. هگل اینجا از کلمه Entwicklung برای این سیر استفاده می-کند که برخی آن را به تکامل ترجمه کرده‌اند که درست نیست. هگل می‌گوید دیالکتیک عبارت از Entwicklung است؛ … دیالکتیکِ هگل، عبارت است از یک سیر جدلی یا جدالی است به این معنی که وضع موجود یا وضع امر طبیعی و بلاواسطه بودن را نفی می‌کند تا به منزل بعدی برسد و این منزل منزلی است که هم منزل قبلی را حفظ می‌کند و هم منزل بالاتری است.» (صص ۴۷-۴۶)

البته آقای طباطبایی‌ اصرار دارند که از تعبیر «منزل بالاتر» استفاده کنند و نه مرتبه‌ بالاتر: «هگل البته به خلاف فلسفه و عرفان ما نمی‌گوید مرتبه بالا چون مراتب هگل طولی نیست بلکه عرضی است.»(ص۴۷)

ولی جالب این است که همین آقای طباطبایی‌ در دو جای دیگر از همین سخنرانی‌ها در توصیف مرحله‌ بعدی نسبت به مرحله‌ قبلی آن را «مرتبه‌ بالا» تری از مرحله قبلی می‌دانند و گفته فوق را که در مورد هگل نباید از مرتبه‌ بالاتر سخن گفت به فراموشی می‌سپارند: «هگل یک الگوی منطقی را دنبال می‌کند که در همه جا ساری و جاری است یعنی این الگوی منطقی و این نسبت‌ها در یک مرتبه بالاتر و البته پیچیده‌تر تکرار می‌شود…» (ص ۱۰۵) و «هر فلسفه‌ای که اصل را بر تنش‌ها و تضادها بگذارد، بی‌آن‌که میان آن‌ها در یک مرتبه دیالکتیکی بالاتر، رفعِ تضاد بکند، فلسفه‌ای یکسویه است.»(ص ۱۱۱)

اما در باب تکاملی یا غیر تکاملی بودن حرکت دیالکتیکی باید گفت ایشان در جایی از سخنرانی خود صریحاً این حرکت را تکاملی می‌خواند:
«دیالکتیک عبارت از سیر تکوینی امور در گذر از مراحل و منازل مختلف این راه به این ترتیب که صورت‌های اولیه امور حل شده و از بین می‌رود و صورت‌های کامل‌تر بعدی ظاهر می‌شود.» (ص۳۱)

شاید بد نباشد اگر بدانیم در فلسفه‌ ما نیز اتفاقاً تنها حرکت اشتدادی [که حرکت دیالکتیکی هگل را می‌توان یکی از مصادیق آن در نظر گرفت] حرکت تکاملی دانسته می‌شود؛ چه، متحرک در هر مرحله از مرحله‌ قبلی کاملتر است بر خلاف حرکات اَینی و وضعی که بسیاری از فیلسوفان ما آن‌ها را تکاملی نمی دانند (مطهری، ۱۳۸۳: ۱۵۸-۱۵۹)


@Soroush_Philosopher

BY عبدالکریم سروش و فلاسفه