tgoop.com/ONA_TILI_TEZKOR/13704
Last Update:
#Ma'ruza
🗣Tovush oʻzgarish hodisalari👄
✍Tovush oʻzgarish hodisalari yozuvdagi va ogʻzaki nutqdagi kabi ikki turga boʻlinadi.Yozuvdagi tovush oʻzgarish hodisalari-fonetik hodisa(fuziya hodisasi) deb ataladi.Yozuvdagi tovush oʻzgarish hodisalari uch turga boʻlinadi:
🔹Tovush tushishi;
🔹Tovush ortishi;
🔹Tovush almashinishi.
🔸TOVUSH TUSHISH HODISALARI: soʻz asosiga qoʻshimcha qoʻshilishi natijasida soʻz asosida yuz beradigan tovush oʻzgarish hodisasi hisoblanadi.
#Masalan:
shahar+i =Shahri (a tovushi tushib qoldi)
Oʻgʻil+i =oʻgʻli (i tovushi tushib qoldi)
Men+ning= Mening (n tovushi tushib qoldi)
Ayir+il = ayril (i tovushi tushib qoldi)
Oʻrin+la+t =oʻrinlat (i tovushi tushib qoldi
Ogʻiz+aki= ogʻzaki (i tovushi tushib qoldi)
Sen+niki =seniki ( n tovushi tushib qoldi)
Qizil+ar=qizar (i va l tovushi tushib qoldi)
Quvon+a=quvna( o tovushi tushib qoldi).
🔸TOVUSH ORTISHI HODISALARI:
Soʻzga qoʻshimcha qoʻshilishi natijasida asosda bir tovushning ortib ketish hodisasi.
#Masalan:
Achi+q=achchiq (ch tovushi ortdi)
Isi+q=issiq (s tovushi ortdi)
Shu+day=shunday (n tovushi ortdi)
U+im=unim (n tovushi ortdi)
Bu+im=bunim (n tovushi ortdi)
Obroʻ+im= obroʻyim (y tovushi ortdi)
Parvo+im=parvoyim (y tovushi ortdi)
Had+i=haddi( haddi sigʻmoq-d tovushi ortdi)
Rob+im=Robbim(b tovushi ortdi).
🔸TOVUSH ALMASHINISH HODISALARI-soʻzga qoʻshimcha qoʻshilishi ta'sirida soʻz oʻzagida yoki qoʻshimcha tarkibida tovushning oʻzgarish hodisasi hisoblanadi.Tovush almashinish hodisasi ikki holatda soʻz oʻzagida ham qoʻshimcha tarkibida ham boʻladi.
#Masalan:
Qayna+q=qaynoq (a tovushi o ga almashdi
Quvna+q=quvnoq( a tovushi o ga almashdi)
Oʻqi+v=oʻquv (i tovushi u ga almashdi)
Son+a=sana (o tovushi a ga almashdi
Suva+q=suvoq (a tovushi o almashdi
Yosh+a=yasha (o tovushi a ga almashdi).
Yurak+im=yuragim(k tovushi g ga almashdi).
🔎Ushbu misollar tarkibida tovush almashinish hodisasi oʻzakda yuz berdi.Endi quyidagi misollarni diqqat bilan kuzatsak,tovush almashinish hodisasi qoʻshimcha tarkibida yuz bergan:
Qishloq+ga=qishloqqa ( ga qoʻshimchasi qa ga almashdi)
Yurak+ga=yurakka (g tovushi k ga almashdi)
Chiq+guncha=chiqquncha(g tovushi q ga almashdi)
Chiq+gach=chiqqach(g tovushi q ga almashdi)
Chiq+gani=chiqqani(g tovushi q ga almashdi
📌Demak,tovush almashinish hodisalari ham oʻzak , ham qoʻshimcha tarkibida yuz berishi mumkin ekan.
#Diqqat🧐
📌Tovush oʻzgarish hodisalariga uchragan soʻzlar deyilganda har uch holat (tovush tushishi,ortishi,almashinishi) tushuniladi.
📌Tovush oʻzgarishiga uchragan soʻzlar fonetik tamoyil asosida yozilgan soʻzlar sifatida belgilanadi.
Boshqalarga ham ulashing!
Kanalga qoʻshilish👇
🦋@ONA_TILI_TEZKOR
BY ONA TILI TEZKOR | SULOLA_EDU
Share with your friend now:
tgoop.com/ONA_TILI_TEZKOR/13704