کافه استراتژی

🎈بوروکراسی قومی قبیله‌ای یا انحطاط نظام اداری در کشور؟
دکتر ابراهیم سوزنچی کاشانی (هیات علمی دانشگاه شریف)

🖱شاید بارها با مدیران دولتی، سه‌لتی یا خصولتی جلسه داشته‌اید که اولین سوالی که در ذهن شما تداعی شده این بوده که "آخر خدایا، چرا این بنده خدا مدیر شده و تا این سطح بالا آمده است"؟ و شاید حتی فکر کرده باشید که هر چقدر آدمها بی‌عرضه‌تر هستند، بالاتر می‌روند (البته از نظر آماری نمی‌دانیم این مدعا چقدر درست است).

🖱 ماکس وبر، هنگامی که ویژگیهای بوروکراسی را برمی‌شمرد و ادعا می‌کند که یکی از شاکله‌های دنیای جدید است، آن را با دو نوع دیگر سیستم مقایسه می‌کند: کاریزماتیک و قبیله‌ای. در سیستمهای کاریزماتیک، همه قدرت دست راس سازمان است و وی رهبر مطلق است. در سیستمهای قبیله‌ای، روابط و خویشاوندی حرف اول را می‌زند و همه به نرمها و ارزشهای ناشی از آن گردن می‌نهند. اما بوروکراسی، سیستمی است که در آن قوانین و مقررات حاکمیت می‌کنند و همه تابع آنها هستند. در بوروکراسی، شایسته سالاری وجود دارد، تقسیم وظایف شفاف و قدرت اختیارات ناشی از پستهای سازمانی است و نه عوامل دیگر نظیر خویشاوندی. شکی نیست که بوروکراسی آفات و ایرادات خود را نیز دارد.

🖱علی الاصول، در گذار به دنیای مدرن، تاریخ بسیار مهم است و کشورهای مختلف هرکدام به نوعی به این سمت گذار کردند. مثلا هنگامی که به ایتالیا نگاه می‌کنیم، این کشور از قرن 11 به بعد با شرکتهای تجاری خانوادگی رشد کرد و خانواده‌های مهمی مانند مدیچی که در شکل دهی رنسانس و تحولات بعد از آن بسیار موثر بودند و الان هم حضور پررنگی دارند. آمریکا چون از صفر شروع شد، شاید خوش شانس بود که نهادهای مدرن را بدون توجه به تاریخ سرخپوستی توانست سریع بنا کند. یا سیستم شایسته سالاری در کره جنوبی، هزاران سال است که وجود دارد. این ریشه‌های تاریخی نقش بی بدیلی در وضعیت موجود دارند.

🖱کشور ما از گذشته روی روابط خویشاوندی و قومیتی بنا شده است. زمانی که رضاخان در حال ایجاد نهادهای مدرن در کشور بود، سازمانهای مختلفی را درست کرد که همه آنها ظاهرا بوروکراسی بودند، اما باطنا سازمانهای قومی و قبیله‌ای بودند. در ظاهر نظام اداری درست کردیم و قواعد و شکل آن را کپی کردیم اما در باطن هر رئیسی در تلاش برای این بود که خانواده و دوستان خود را وارد سازمان کند، مستقل از اینکه شایستگی دارند یا نه. و بدین منظور، در بسیاری از سازمانها اینگونه شد که مدیران ضوابط و قواعدی را درست کردند که به خود آنها اختیار دور زدن قوانین و مقررات را می‌داد (مثلا تشکیل کمیته‌ای خاص و نظایر آن).

🖱البته در تشکیل بسیاری از نهادهای مدرن با همین آسیب روبرو بودیم، نظیر دانشگاه که فقط شکل و ساختمان آن را کپی کردیم اما باطن آن همان آموزشگاه‌ها و دارالفنون‌ها بودند. لذا تفکر همان تفکر قدیم بود.

🖱بسیاری از این مدیرانی که آنها را افسوس خوران می‌بینیم، یا قوم و خویشانند، یا اقوام سببی همسرند، یا بچه‌های محلند، یا همشهری‌اند، یا دوست قدیمیند، یا سفارش شده یک دوست یا خویشاوند قدیمیند، یا از همه مهمتر داماد یک شخص‌اند (البته نمی‌گوییم صد در صد آنها بی‌صلاحیتند) و در لایه‌ای پائین‌تر، هم حزبی و هم مرام سیاسی‌اند. عملا می‌توان گفت که روابط حزبی و سیاسی کمترین اهمیت را به نسبت سایر روابط ذکر شده در بالا دارد. بنابراین شما در یک سازمان عریض و طویل، از همه قشر سیاسی، می‌توانید نزدیکان را مشاهده و پیدا کنید.

🖱 البته خویشاوندی و خانوادگی بسیار مهم است. از نظر فرهنگی بسیار کارگشاست. اگر خانواده در ایران نبود، بسیاری از مردم با این فشارهای اقتصادی تلف شده بودند. از نظر فرهنگی خود را در جاهای مختلف نشان می‌دهد. اما کشیده شدن آن به سیستم اداری کشور، بزرگترین آسیب است.

🖱 وضعیت موجود چیزی نیست جز بازتولید سیستم قومی و قبیله‌ای قدیم در شکل و قالب بوروکراسی جدید. بوروکراسی به معنای درست آن هیچ‌گاه در ایران پیاده نشده است و تنها آسیب‌های اداری و کاغذبازی‌های آن نصیب ما شده است. ما بیشتر از اینکه در کشور درگیر جنگ دو حزب باشیم، درگیر جنگ میان اقوام و گروههای کوچکتر هستیم که دارند یکدیگر را از پا درمی‌آورند.

🖱با این وضعیت موجود، ای کاش یک سیستم حزبی در کشور وجود داشت لااقل از این وضعیت قمر در عقرب بهتر بود. گفتیم حزب بد است ولی جایگزین موجود خیلی بدتر است. ظاهرا برخی هم اخیرا این نظر رو مطرح کردن که دو سه تا طایفه اساسی و بزرگ قدرت رو در دست بگیرن و به جای رقابت، بین همدیگه پاس کاری کنن. بقیه هم اون پائینا بازی کنن. چه شود!!!

https://bit.ly/2UGEp0T

@cafe_strategy

www.tgoop.com/Cafe_Strategy/113

7.16K viewsMar 18, 2019 at 14:32

🎈بوروکراسی قومی قبیله‌ای یا انحطاط نظام اداری در کشور؟
دکتر ابراهیم سوزنچی کاشانی (هیات علمی دانشگاه شریف)

🖱شاید بارها با مدیران دولتی، سه‌لتی یا خصولتی جلسه داشته‌اید که اولین سوالی که در ذهن شما تداعی شده این بوده که "آخر خدایا، چرا این بنده خدا مدیر شده و تا این سطح بالا آمده است"؟ و شاید حتی فکر کرده باشید که هر چقدر آدمها بی‌عرضه‌تر هستند، بالاتر می‌روند (البته از نظر آماری نمی‌دانیم این مدعا چقدر درست است).

🖱 ماکس وبر، هنگامی که ویژگیهای بوروکراسی را برمی‌شمرد و ادعا می‌کند که یکی از شاکله‌های دنیای جدید است، آن را با دو نوع دیگر سیستم مقایسه می‌کند: کاریزماتیک و قبیله‌ای. در سیستمهای کاریزماتیک، همه قدرت دست راس سازمان است و وی رهبر مطلق است. در سیستمهای قبیله‌ای، روابط و خویشاوندی حرف اول را می‌زند و همه به نرمها و ارزشهای ناشی از آن گردن می‌نهند. اما بوروکراسی، سیستمی است که در آن قوانین و مقررات حاکمیت می‌کنند و همه تابع آنها هستند. در بوروکراسی، شایسته سالاری وجود دارد، تقسیم وظایف شفاف و قدرت اختیارات ناشی از پستهای سازمانی است و نه عوامل دیگر نظیر خویشاوندی. شکی نیست که بوروکراسی آفات و ایرادات خود را نیز دارد.

🖱علی الاصول، در گذار به دنیای مدرن، تاریخ بسیار مهم است و کشورهای مختلف هرکدام به نوعی به این سمت گذار کردند. مثلا هنگامی که به ایتالیا نگاه می‌کنیم، این کشور از قرن 11 به بعد با شرکتهای تجاری خانوادگی رشد کرد و خانواده‌های مهمی مانند مدیچی که در شکل دهی رنسانس و تحولات بعد از آن بسیار موثر بودند و الان هم حضور پررنگی دارند. آمریکا چون از صفر شروع شد، شاید خوش شانس بود که نهادهای مدرن را بدون توجه به تاریخ سرخپوستی توانست سریع بنا کند. یا سیستم شایسته سالاری در کره جنوبی، هزاران سال است که وجود دارد. این ریشه‌های تاریخی نقش بی بدیلی در وضعیت موجود دارند.

🖱کشور ما از گذشته روی روابط خویشاوندی و قومیتی بنا شده است. زمانی که رضاخان در حال ایجاد نهادهای مدرن در کشور بود، سازمانهای مختلفی را درست کرد که همه آنها ظاهرا بوروکراسی بودند، اما باطنا سازمانهای قومی و قبیله‌ای بودند. در ظاهر نظام اداری درست کردیم و قواعد و شکل آن را کپی کردیم اما در باطن هر رئیسی در تلاش برای این بود که خانواده و دوستان خود را وارد سازمان کند، مستقل از اینکه شایستگی دارند یا نه. و بدین منظور، در بسیاری از سازمانها اینگونه شد که مدیران ضوابط و قواعدی را درست کردند که به خود آنها اختیار دور زدن قوانین و مقررات را می‌داد (مثلا تشکیل کمیته‌ای خاص و نظایر آن).

🖱البته در تشکیل بسیاری از نهادهای مدرن با همین آسیب روبرو بودیم، نظیر دانشگاه که فقط شکل و ساختمان آن را کپی کردیم اما باطن آن همان آموزشگاه‌ها و دارالفنون‌ها بودند. لذا تفکر همان تفکر قدیم بود.

🖱بسیاری از این مدیرانی که آنها را افسوس خوران می‌بینیم، یا قوم و خویشانند، یا اقوام سببی همسرند، یا بچه‌های محلند، یا همشهری‌اند، یا دوست قدیمیند، یا سفارش شده یک دوست یا خویشاوند قدیمیند، یا از همه مهمتر داماد یک شخص‌اند (البته نمی‌گوییم صد در صد آنها بی‌صلاحیتند) و در لایه‌ای پائین‌تر، هم حزبی و هم مرام سیاسی‌اند. عملا می‌توان گفت که روابط حزبی و سیاسی کمترین اهمیت را به نسبت سایر روابط ذکر شده در بالا دارد. بنابراین شما در یک سازمان عریض و طویل، از همه قشر سیاسی، می‌توانید نزدیکان را مشاهده و پیدا کنید.

🖱 البته خویشاوندی و خانوادگی بسیار مهم است. از نظر فرهنگی بسیار کارگشاست. اگر خانواده در ایران نبود، بسیاری از مردم با این فشارهای اقتصادی تلف شده بودند. از نظر فرهنگی خود را در جاهای مختلف نشان می‌دهد. اما کشیده شدن آن به سیستم اداری کشور، بزرگترین آسیب است.

🖱 وضعیت موجود چیزی نیست جز بازتولید سیستم قومی و قبیله‌ای قدیم در شکل و قالب بوروکراسی جدید. بوروکراسی به معنای درست آن هیچ‌گاه در ایران پیاده نشده است و تنها آسیب‌های اداری و کاغذبازی‌های آن نصیب ما شده است. ما بیشتر از اینکه در کشور درگیر جنگ دو حزب باشیم، درگیر جنگ میان اقوام و گروههای کوچکتر هستیم که دارند یکدیگر را از پا درمی‌آورند.

🖱با این وضعیت موجود، ای کاش یک سیستم حزبی در کشور وجود داشت لااقل از این وضعیت قمر در عقرب بهتر بود. گفتیم حزب بد است ولی جایگزین موجود خیلی بدتر است. ظاهرا برخی هم اخیرا این نظر رو مطرح کردن که دو سه تا طایفه اساسی و بزرگ قدرت رو در دست بگیرن و به جای رقابت، بین همدیگه پاس کاری کنن. بقیه هم اون پائینا بازی کنن. چه شود!!!

https://bit.ly/2UGEp0T

@cafe_strategy

BY کافه استراتژی